Peyami Safa’nın Romanlarında Doğu-Batı Karşıtlığı Bağlamında Mekânsal Ayrışma ve Kadın Şahsiyetler
Peyami Safa Doğu-Batı’yı belirli özellikleri ile mekanlar, değerler, kimlikler, simgeler üzerinden düalist bir perspektif oluşturarak, romanlarındaki konularını bu bağlamda çerçevelendirmektedir. Safa, Doğu-Batı söylemini kavramlaştırarak, bu karşıtlığı eserlerine modern ile gelenek, madde ile ruh ikiliği şeklinde yansıtmıştır. Her eserinde yer verdiği kadın şahsiyetleri de tıpkı mekanlar gibi bu ikilik üzerinde konumlandırmakta ve mekanlar ile kadın şahsiyetler arasında bağ kurmaktadır. Bu amaçla çalışmamızda Safa’nın toplamda altı romanı konu edilmiş, romanlar yayım yılına göre kronolojik sırası (ilk yıllar, ara dönem ve son yıllar) ile seçilmiştir. Dolayısıyla ilk romanlarından olan Bir Akşamdı (1924) ve Cânân (1925), ara dönem romanlarından olan Fatih-Harbiye (1931) ve Bir Tereddüdün Romanı (1933), son dönem romanlarından ise son iki romanı Matmazel Noraliya’nın Koltuğu (1949) ve Yalnızız (1951) romanları ele alınmıştır. Yazar, bu eserlerde temel olarak maddecilik, kazanç hırsı, dünyevi ve şehvani zevkler ile batı yaşam tarzının hâkim olduğu düşünce ve hayatların temel eleştirisini modernliğin sonuçları çerçevesinde ele almaktadır. Bu bağlamda çalışmamızın temel argümanı olarak, Safa’nın adı geçen romanlarında Doğu Batı tasavvuru ile mekanlar ve kadın şahsiyetler arasında kurulan bilinçli bağ analiz edilmeye çalışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Edebiyat Sosyolojisi, Peyami Safa, Doğu-Batı, Mekân, Kadın Şahsiyetler
SPATIAL SEGREGATİON AND WOMEN PERSONALITY IN THE CONTEXT OF EAST-WEST IN PEYAMI SAFA'S NOVELS
Peyami Safa frames the subjects in his novels in this context creating a dualist perspective on places, values, identities and symbols with certain characteristics of East-West. Safa reflected in his works that the basic opposition was between modernity and tradition, material and spirit by problematizing the pattern of East-West contrast. Like spaces, he positions the female figures in each of his works on this duality and establishes a bond between spaces and female figures.
In our study, Safa’s six novels were totally discussed. The novels were selected in chronological order (first years, mid-term and last years) according to the year of publication. Therefore, his first novels, Bir Akşamdı (1924) and Cânân (1925), two of his interim period novels Fatih-Harbiye (1931) and Bir Tereddüdün Romanı (1933), and his last two novels, Mademoiselle Noraliya'nın Koltuğu (1949) and Yalnızız (1951) were discussed. In these works, the author mainly discusses the basic criticism of the thoughts and lives dominated by the western lifestyle with materialism, greed for gain, worldly and sensual pleasures within the framework of the consequences of modernity. In almost all of his works, these dualist reflections are presented through places and characters, and the effect of places on personalities is emphasized by establishing a conscious relation. As the main argument of our study, It is tried to analyze the reflections of east-west dualism through the places and female characters in Safa's novels.
Keywords:
Edebiyat Sosyolojisi, Peyami Safa, Doğu-Batı, Mekân, Kadın Şahsiyetler,
___
- Aksoy, S. E. (2009). Peyami Safa’nın romanlarında modernleşme ve mekân (Yayınlanmamış doktora tezi). Bilkent Üniversitesi/Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Alver, K. (2012). Sosyolojik eleştiri: Sosyolojik okumaya giriş. İçinde K. Alver (Ed.), Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri, (ss.215-226). Ankara: Hece Yayınları.
- Alver, K. (2013). Steril hayatlar: Kentte mekânsal ayrışma ve güvenlikli siteler (3. Baskı). Ankara: Hece Yayınları.
- Andersen, H. S. (2003). Urban sores: On the interaction between segregation. urban decay and deprived neighbourhoods. England And USA: Ashgate Publishing Company.
- Berktay, F. (Ed.) (2009). Doğu ile Batı’nın birleştiği yer: Kadın ı̇mgesinin kurgulanışı içinde modern Türkiye’de siyasi düşünce, Cilt 3, (ss. 275 – 285). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bingöl, U. (2017). Peyami Safa’nın romanlarında Doğu-Batı meselesi bağlamında değerler çatışması. İdil Dergisi, 31, 891-921.
- Biricikoğlu, H. (2006). “Türk modernleşmesinde kadın”, second international conference on women's studies. İkinci Uluslararası Kadın Çalışmaları Konferansı (CWS EMU). 1-12.
- https://www.academia.edu/40618001/T%C3%9CRK_MODERNLE%C5%9EMES%C4%B0NDE_KADIN Erişim tarihi 27.02.2023.
- Bora, A. (Ed.) (2009). Kadın Sorunu’mu, Erkek Egemenliği mi?. İçinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 9, (ss. 818 – 824). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Davis, N.Y. (2003), Cinsiyet ve millet, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Harvey, D. (2002). Sınıfsal yapı ve mekânsal farklılaşma kuramı. İçinde B. Duru ve A. Alkan (Çeviri Ed.), 20. Yüzyıl Kenti, (ss 147-173). İstanbul: İmge Kitabevi.
- Küçük, M. (2021). Mekânsal dönüşüm ve kentsel ayrışma: İstanbul-Zeytinburnu örneği. (Yayınlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
- Lee, N. (1997). Peyami Safa'nın fikrî eserlerinde Doğu-Batı. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, I, 545- 551. Moran, B. (2015). Türk romanına eleştirel bir bakış 1. İstanbul:İletişim Yayınları
- Naci, F. (2017). Yüz yılın yüz Türk romanı. A. Berktay (Ed.) İstanbul:Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Rosenthal, S. (1980). The politics of dependency: Urban reform in Istanbul. Westport, CT and London: Greenwood Press.
- Safa, P. (2007). Bir tereddütün romanı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa, P. (2000a). Canan. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa, P. (2000b). Fatih-Harbiye. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa, P. (2002). Bir akşamdı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa, P. (2006a). Matmazel Noraliya’nın koltuğu. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Safa, P. (2006b). Yalnızız. Ötüken Yayınları: İstanbul.
- Şakacı, B. K. (2018). Türk romanında kent ütopyası: Peyami Safa’nın Simeranya’sı üzerine bir inceleme. Akademik Hassasiyetler. 5 (10), 157-170.
- Şan, M. K. ve Akyiğit, H. (2014). Şehir, kimlik ve mekânsal ayrışma. İçinde H. Taşçı ve N. Nebati (Ed.), Şehir Üzerine Düşünceler-1, (ss. 130-148). İstanbul: Şehir Yayınları.
- Şan, M.K. (2004). “Türk modernleşmesine romandan bakmanın önemi üzerine bir giriş”. K. Alver (Ed.). Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri içinde (ss. 117-135). Ankara: Hece Yayınları.
- Tekin, M. (1998). Fatih-Harbiye romanında Doğu-Batı meselesi. Kültür Dünyası, 2/14,15-19.
- Tekin, M. (1999). Peyami Safa romancı yönüyle. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Timur, T. (1991). Osmanlı- Türk romanında tarih, toplum ve kimlik. İstanbul. Afa Yayınları.
- Tümertekin, E. (2014). İstanbul, insan ve mekân. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Başlangıç: 2022
- Yayıncı: Sakarya Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Peyami Safa’nın Romanlarında Doğu-Batı Karşıtlığı Bağlamında Mekânsal Ayrışma ve Kadın Şahsiyetler
Erkek Yapımı Dünya/Bizim Androsentrik Kültürümüz
Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Sosyal Hizmet Bağlamında Bir Değerlendirme
Eril Gücün Kadın Bedeni Üzerindeki Tahakkümü
Alice Walker'ın The Color Purple Adlı Eserinde Yaratıcı Bir Güç Olarak Annelik