Kur'ân'a göre insan şahsiyetine etki eden faktörler

İnsanın şahsiyeti doğuştan getirdiği genetik faktörler ve yaşadığı çevre, aile eğitimi ile şekillenir. Her insanın özellikleri, istekleri ve davranışları farklı olduğu gibi, karakter ve kişilikleri de farklıdır. İnsan temiz bir fıtrat üzere dünyaya gelir. İçindeki duygu, istek ve ihtiyaçlar davranışlarını belirler. Kur'an'da insanın davranışlarına etki eden faktörlerden bahsetmektedir. Bu faktörlerin bir kısmı insanın kendi iç yapısında vardır. Bazıları ise dış etkenlerdir. Nefis, irade, akıl, mizaç, huy ve karakter insanın davranışlarını şekillendiren iç etkenlerdir. Çevre, şeytan, aile eğitimi ise dış faktörlerdir. Bu makalede bu faktörlerin insan şahsiyetine olumlu veya olumsuz etkileri üzerinde durulacaktır.

The factors affetct human personality in qur'an

The human personality is shaped by genetical factors at birth, the environment he/she lives in and family education. Every human being's character and behaviours are different, just as their wants, actions and attributes. The human being opens its eyes to the world with a clean disposition. His emotions, desires and needs shape his behaviours. Factors which affect human behaviours are mentioned in the Qur'an. Some of these factors are internal to the human being by birth and some of them are external factors, Desire, will, mind, habits and temperament are internal factors that shape human behaviour, while the environment, satan and family education are the external factors. In this article, we will examine the positive or negative effects of these factors on human beings.

PDF

___

Abdülazîz, Emîr, el-İnsan fi'l-İslâm, Beyrut: Daru'l-Furkan, 2. baskı, 1986.
Adler, Alfred, İnsanı Tanıma Sanatı, çev. Şelale Başar, İstanbul: Dergah Yay., 1997.
Akçay, Mustafa, "İmanın Oluşumunda Fıtratın Rolü", SAÜİF Dergisi, Sayı: 1, Adapazarı 1996.
Altınköprü,Tuncel, Şahsiyet Analizi, İstanbul: Hayat Yay., 1999.
Altıntaş, Ramazan, Kur'ân'da Hidâyet ve Dalâlet, İstanbul: Pmar Yay., 1995.
Alûsî, Ebu'1-Fadl Şihabuddin Muhammed, Rûhu'l-me'ânîfi tefsîri'l Kur'âni'l-Azîm ve's-seb'i'l-mesânî, Beyrut: Daru'l-Fikr, 1997.
Armaner, Neda, Din Psikolojisine Giriş, Ankara: MEB Yay., 1980.
Aydın, Ali Rıza, "Çocuğun Dini Şahsiyet Kazanmasında Ailenin Rolü", OMÜİF Dergisi, 8. sayı, Samsun 1996.
Aydın, Hayati, Kur'ân'da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yay., 1999.
Ayhan, Halis, Eğitim Bilimine Giriş, İstanbul: Şule Yay., 1997.
Bağavî, Ebu Muhammed el-Hüseyin b. Mesud, Me'âlimü't-tenzîl, (tah. Abdullah en-Nemîr, Süleyman Müslim el-Harş, Osman Cuma Damiriyye), 4. Baskı, Riyad 1997.
Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, İstanbul: İnkılap Yayınevi, 11. baskı, ts.
Beydâvî, el-Kadı Nasıruddin Ebî Said Abdillah Ebî Ömer Muhammed eş-Şirazî, Envâru't-tenzîl ve esrâru't-te'vîl, (tah. Abdülkadir İrfan), Beyrut: Daru'l-Fikr, 1996.
Bilgiz, Musa, "Kişiliğin Oluşumunda Fıtrat ve Sosyal Çevrenin Etkisi (İsra 17/84. Âyet Ekseninde)", Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı, 25, Erzurum 2006.
Binbaşıoğlu, Cavit, Eğitim Psikolojisi, Ankara: Yargıcı Matbaası, 9. baskı, 1995.
Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim, Sahîhu'l-Buharî, Mektebetü'l-İslamî, İstanbul 1979.
Bulaç, Ali, "Akıl", SBA, İstanbul: Risale Yay., 1990.
Cebeci, Lütfullah, Kur'ân'da Şer Problemi, Ankara: Akçağ Yay., 1985.
Cevheri, İsmail b. Hammad, es-Sthah Tâcu'l-luga ve sıhâhu'l-Arabiyye, (tah. Ahmed Abdulgafur Attar), Beyrut: Daru'l-Ilm, 4. baskı, 1990.
Cevziyye, Ebu Abdillah Muhammed b. Kayyum, İğâsetü'l-lehfân fi mesâidi'ş-şeytân, Şam: Mektebetü Dâri'l-Beyan, 1993.
Düzgün, Şaban Ali, Din Birey ve Toplum, Ankara: Akçağ Yay., 1997.
Ebu Davud, Süleyman b.el-Eş'as es-Sicistanî, Sünen-i Ebî Dâvûd, II Cilt, Beyrut: Daru'l-Cinan, 1988.
Fazlurrahman, Ana Konularıyla Kur'ân, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara: Ankara Okulu Yay., 1996.
Firûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub, Besâiru zevi't-temyîz letâifu Kitâbi'l-Azîz, Beyrut: el-Mektebetü'l-İlmiyye, ts.
Firûzâbâdî, el-Kâmûsu'l-muhît, 2. bs, Mısır 1952.
Gazâlî, Ebû Hâmid, îhyâu 'ulûmi'd-dîn, Kahire: Daru'l-Hadîs, 1992.
Geçtan, Engin, Psikanaliz ve Sonrası, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
Gölcük, Şerafeddin, Kur'ân ve İnsan, Konya: Esra Yay., 1996.
Guillaume, Paul, Psikoloji, çev. Refia Şemin, İstanbul: İÜEF Yay., 1970.
Hançerlioğlu, Orhan, Ruhbilim Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.
Hatîb, Abdülkerim, el-İnsan fi'l- Kur'ân, Beyrut: Daru'l-Fikri'l-Arabî, 1990.
Havva, Saîd, el-Esâsfi't-tefsîr, Beyrut: Daru's-Selam, 3. baskı, 1991.
Haydar, Fuad, eş-Şahsiyye fi'l-İslam ve fi'l-fikri'l-garbî, Beyrut: Daru'l-Fikri'l-Arabî, 1990.
Hâzin, Alâuddin Ali b. Muhammed b. İbrahim el-Bağdâdî, Lubâbu't-te'vîl fi me'âni't-tenzîl, Beyrut: Daru'l-Marife, ts.
Hökelekli, Hayati, "Fıtrat", DİA, İstanbul 1995.
Isfahânî, Ebu'l-Kasım el-Hüseyin b.Muhammed er-Ragıb, el-Müfredât fi garîbi'l-Kur'ân, Şam: Daru'l-Kalem, 2. baskı, 1997.
İbn Aşûr, Muhammed b.Tâhir, et-Tahrîr ve't-tenvîr, Tunus: ed-Daru't-Tunusiyye, 1984.
İbn Hanbel, Ahmed, Müsned, Kahire 1313.
İbn Kesîr, İmaduddin Ebu'l-Fida İsmail b. Kesîr el-Kureşî, Tefsîru'l- Kur'âni'l-Azîm, Beyrut ts.
İbn Manzûr, Ebu'1-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükrim, Lisânu'l-'Arab, Beyrut: Daru Sadır, ts.
İslamoğlu, Beşir, Kur'ân'da Müminlerin Özellikleri, İstanbul: Pınar Yay., 4. baskı, 1995.
İzutsu,Toshihiko, Kur'ân'da Dinî ve Ahlakî Kavramlar, çev. Selahattin Ayaz, İstanbul: Pınar Yay., 3. baskı, 1997.
Kılıç, Sadık, Benliğin İnşası, İstanbul: İnsan Yay., 2000.
Kılıç, Sadık, Fıtratın Dirilişi, İstanbul: Nehir Yay., 1991.
Kılıç, Sadık, İslam'da Sembolik Dil, İstanbul: İnsan Yay., 1995.
Kılıç, Sadık, Kur'ân'da Günah Kavramı, Konya: Hibaş Yayınevi, 1984.
Kulaksızoğlu, Adnan, Ergenlik Psikolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
Kutub, Seyyid, Fî Zılâli'l-Kur'ân, 17. baskı, Beyrut 1992.
Ma'ruf, Nâyif, el-İnsan ve'l-'akl, Beyrut: Daru Sebili'r-Reşad, 1995.
Maverdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib el-Basrî, Edebu'd-Dünya ve'd-Dîn, 4. baskı, Mısır 1973.
Mevdûdî, Ebu'l-A'lâ, Tefhîmu'l-Kur'ân, ed. Ali Bulaç, İstanbul: İnsan Yay., 2. baskı, 1997.
Morgan, Clifford T., Psikolojiye Giriş, Çev. Sibel Karakaş ve arkadaşları, Ankara: HÜ Yay., 1995.
Nakra, Tihamî, Saykoliciyyetü'l-kıssa fi'l- Kur'ân, Tunus: eş-Şeriketü't-Tunusiyye, 1974.
Necâtî, Muhammed Osman, el-Kur'ân ve'l-ilmü'n-nefs, Beyrut: Daru'ş-Şuruk, 1989.
Nesefî, Ebu'l-Berekat Abdullah b.Ahmed b. Mahmud, Medârikü't-tenzîl ve hakâiku't-te'vîl, Beyrut ts.
Ögke, Ahmet, Kur'ân'da Nefs Kavramı, İstanbul: İnsan Yay., 1998.
Râzî, Fahreddin, Mefâtihu'l-gayb, Mısır ts.
Sabbâğ, Muhammed b. Lütfî, el-İnsan fi'l- Kur'ân, Beyrut:. el-Mektebü'l-İslamî, 1992.
Sezen, Yümni, İslam Sosyolojisine Giriş, İstanbul: TKV Yay., 1994.
Sezen, Yümni, Sosyoloji Açısından t)in, İstanbul: MÜİF Vakfı Yay., 2. baskı, 1993.
Soyalan, Mehmet Yaşar, Kur'ân ve İnsan, Ankara: Araştııîna Yay., 1999.
Şahin, Abdullah, "Kişilik Gelişimi ve Din Eğitimi:Din Eğitiminin Teolojik ve Eğitimsel Temellerine İlişkin Diyalektik", 1. Cilt, Sayı 2, İslamiyât Dergisi, ed. Mehmet Said Hatipoğlu, Ankara 1998.
Şentürk, Habil, Din Psikolojisi, İstanbul: Esra Yay., 1997.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu'l-kadîr el-câmi' beyne fenneyyi'r-rivâyeti ve'd-dirâyeti min 'ilmi't-tefsîr, (tah. Abdurrahman Umeyra), Beyrut: Daru'l-Vefa, 2. bs, 1997.
Tabatabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzanfi Tefsîri'l-Kur'ân, Beyrut 1997.
Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmi'u'l-beyân lan te'vîl-i âyi'l-Kur'ân, Beyrut: Daru'l-Fikr, 1995.
Yapıcı, Asım, İslam'da Tövbe ve Dini Yaşayıştaki Rolü, İstanbul: Beyan Yay., ts.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur'ân Dili, İstanbul,1936.
Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu'l-'arûs min cevâhiri'l-Kâmûs, (tah. İbrahim et-Terzi), Beyrut: Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, 1986.
Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an hakâiki gavâmidı't-tenzîl, Beyrut: Daru'l-Kitabi'l-Arabî, 1986.
Zeyn, Semîh Atıf, İlmu'n-nefs ma'rifetü'n-nefsi'l-insaniyye fi'l-Kitab ve's-Sünne, Beyrut: Daru'l-Kitabi'l-Lübnanî, 1991.
Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsîru'l-münîr fi'l-akîdeti ve'ş-şerîati ve'l-menhec, Beyrut: Daru'l-Fikr, 1991.

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-Cover

ISSN: 2146-9806
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2001
Yayıncı: Sakarya Üniversitesi

Arşiv