Ebû Bekir İbnü’l-Arabî’nin Nesih Anlayışı ve Yansımaları

Bu makalede Kur’ân ilimleri alanında önemli eserler veren ve nesih konusunda müstakil bir eser kaleme alan Endülüslü Mâlikî fakihi Ebû Bekir İbnü’l-Arabî’nin nesih anlayışı ve bu anlayışın yansımaları ele alınmıştır. İlk dönemlerden beri tartışma konusu olan ve halen tartışılmaya devam eden nesih konusunda nihai bir noktaya varmak pek mümkün olmasa da klasik dönem eserlerinde, geçmiş ulemanın konuya nasıl baktıkları ve hangi sonuçlara vardıkları meselenin boyut-larını görmek bakımından önemlidir. Zira nesih kavramının geçmişten günümüze nasıl bir anlam ve kapsam değişimi izlediğinin tespit edilmesi, bu alanda yapılacak daha geniş çalışmalara zemin hazırlayacaktır. Bu amaçla İbnü’l-Arabî’nin neshe dair görüşlerine yer verilirken bazı temel kavramların izahı yapılmış sonrasında tartışma konusu olan hususlar incelenmiştir. Neshin şartları ve nâsih-mensuh ilişkisi hakkında İbnü’l-Arabî’nin görüşleri ile diğer bazı fakih ve müfessirlerin görüşleri karşılaştırılmış ve nihayetinde de İbnü’l-Arabî tarafından mensuh olduğu kabul edilen ayetler hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Hukuku, Nesih, İbnü’l-Arabî, Nâsih, Mensuh

The Naskh Understanding of Abū Bakr Ibn al-’Arabī and its Reflections

In this article, Abū Bakr Ibn al-’Arabī's understanding of abrogation (naskh) and the reflections of this are discussed. Although it is not possible to reach a final point on the subject of naskh which has been a subject of debate since the early times and is still under discussion, it might provide a basis for further studies in the subject of abrogation to analyze the changes occurred in the meaning and content of abrogation throughout history. In this study, we dealt with Ibn Arabi’s views on abrogation and explained some basic concepts of this issue as well as examined controversial issues in this regard. We also discussed the conditions of abrogation and the relation between abrogater and abrogated verses according to Ibn al-’Arabī and compared his views to the views of other jurists and exegetes. In conclusion, we presented some information on the abrogated verses from the perspective of Ibn al-’Arabī.[You may find an extended abstract of this article after the bibliography.]

Keywords:

Islamic Law, Abrogation, Ibn al-’Arabī, Abrogater, Abrogated,

PDF

___

Altay, Şeyma. “Mukâtil b. Süleyman Örneğinde Erken Dönem Nesih Algısı”. Usul İs-lam Araştırmaları 23 (2015), 45-66.
Âmidî, Ebü’l-Hasen Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî el-Âmidî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Abdurrazzâk Afîfî. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, t.y.
Arpa, Recep. “Şehristânî’nin Nesih Anlayışı”. İslâm Araştırmaları Dergisi 32 (2014), 39-61.
Aslan, Nasi. “Eş’arî Usûlcülerin Nesih Konusunda İmam Şâfiî’ye Yönelttiği Eleştiriler-Râzî ve Âmidî Örneği-”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 36 (2020), 1-15.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-Beyhakî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Ab-dülganî Abdülhâlik. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2. Basım, 1994.
Cebeci, Lütfullah. “İsfahânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/509. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî el-Cessâs. el-Fusûl fi’l-usûl. 4 Cilt. Kuveyt: Vezâratü’l-Evkâf, 2. Basım, 1994.
Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî. et-Ta‘rîfât. thk. Heyet. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Çetin, Abdurrahman. “Nesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/579-581. İs-tanbul: TDV Yayınları, 2006.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. Takvîmü’l-edille. thk. Halîl Muhyiddîn el-Meys. 24 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed. 13 Cilt. Şam: Dâru’l-Me‘mûn li’t-Türâs, 1984.
Ebü’l-Hüseyn el-Basrî, Muhammed b. Alî b. Tayyib. el-Mu‘temed fî usûli’l-fıkh. thk. Ha-lil el-Meys. 2 Cilt. Beyrût. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 4. Basım, 2013.
İbn Hacer, Ebu'l-Fazl Şihabuddin Ahmed b. Ali b. Muhammed İbn Hacer el-Askalânî. Fethu'l-bârî Şerhu Sahîhi'l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1960.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, t.y.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddîn. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muham-med Fuâd Abdülbaki. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, t.y.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1993.
İbnü’l-Arabî. Ebû Bekir İbnü’l-Arabî Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
İbnü’l-Arabî. el-Mahsûl fî usûli’l-fıkh. thk. Hüseyin Ali- Said Fevde. Amman: Dâru’l-Beyârik, 1999.
İbnü’l-Arabî. el-Mesâlik fî şerhi Muvatta’ı Mâlik. 8 Cilt. Beyrût: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 2007.
İbnü’l-Arabî. en-Nâsih ve’l-mensûh. thk. Abdülkebir el-Alevî el-Medgarî. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1993.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Nevâsihu’l-Kurʾân. thk. Muhammed Eşref Ali el-Malabârî. Medine: İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1984.
İlhan, Avni. “Bedâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/290-291. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
İltaş, Davut. Klasik Nesih Teorisi ve Çağdaş Müfessirler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
Karakuş, Abdülkadir. “İmam Mâtürîdî’nin Nesh Anlayışı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2018), 83-113.
Katâde b. Diâme, Ebü’l-Hattâb Katâde b. Diâme b. Katâde es-Sedûsî el-Basrî. en-Nâsih ve’l-mensûh. thk. Hatim Salih ed-Dâmin. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1998.
Koca, Ferhat. “Nesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/582-584. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Muhâsibî, Ebû Abdillâh el-Hâris b. Esed el-Muhâsibî el-Anezî. Fehmü’l-Kur’ân ve ma‘nâhu. thk. Hüseyin Kuvvetlî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1978.
Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
Özdemir, Merve. Cessâs’ın Nesih Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
Özdeş, Talip. “Vahiy-Olgu İlişkisi Açısından Nesh’e Getirilen Yorumlara Eleştirel Bir Yaklaşım”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 14 (2001), 39-48.
Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî. et-Tefsîru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1999.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî. Usûlü’s-Serahsî. Beyrût: Dârul’l-Ma’rife, t.y.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Mısır: el-Hey‘etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, 1974.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî. er-Risâle. thk. Ahmed Mu-hammed Şakir. Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1940.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî eş-Şâtıbî el-Gırnâtî. el-Muvâfakât. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. 7 Cilt. Huber: Dâru İbn Affân, 1997.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmiʿu’l-beyân fî tevîli’l-Kurʾân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrût: Mües-setü’r-Risâle, 2000.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrez-zâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî ez-Zebîdî. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. He-yet. 40 Cilt. Kuveyt: Dâru’l-Hidâye, t.y.