Bakara/184. Ayetin Meâli üzerinden Hüseyin Kazım Kadri’nin Nûru’l‐ Beyân’ına bir bakış

Cumhuriyetin ilk yıllarında başkanlığını Hüseyin Kazım Kadri’nin (ö. 1934) yaptığı bir heyet tarafından kaleme alınan Nûru’l-Beyân adlı Kur’an tercümesinde, Bakara Suresi’nin 184. ayetine verilen anlam, o dönemde ciddi tartışmalara konu olmuş, hatta tartışmaya dönemin Diyanet İşleri Başkanı da katılmıştır. İşte bu yazı söz konusu tartışmaları merkeze alarak Bakara 2/184 ayetinin mana ve medlulünü tespite çalışmayı hedeflemektedir. Bu yüzden makalede evvelemirde söz konusu ayetin tercümesi etrafında gündeme gelen tartışmaları zikredeceğiz, akabinde de İslam tefsir geleneğinde bu ayet çerçevesinde serdedilen mana takdirlerini ve yorumlarını kaydetmeye çalışacağız, buradan hareketle de ayetin mana ve medlulünü tespite çalışacağız.

In terms of commenting about verse baqarah /184 a View of Hüseyin Kazım Kadriʹs Nuru’l‐Beyan

Early years of republic very hard criticm were done about verse baqarah/14 by a committee its' president was Hüseyin Kazım Kadri. That periods religious affairs president participated to dis-cussions. In this article after talking about the discussions on translation of this verse , we try to exhibit how to explicator comment on this verse. In this article we advert to the critism about translation of this verse. Than; we try to anchoring the verse's meaning in Islamic interpretion.

PDF

___

Abduh, Muhammed, Tefsîru’l‐Menâr, Daru’l‐menâr, Kahire 1947.
Akdemir, Salih, Son Çağrı Kur’an, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004.
Akpınar, Ali “Muhammed Ubeydullah Efendi’nin (1858‐1937) Laiklik ve Kur’an’ın Doğru Anlaşılmasıyla İlgili Görüşleri” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, C. VII/2, s. 31‐41.
Âlûsî, Ebuʹs‐Sena Şihabuddin Mahmud, Rûhuʹl‐Me‘ânî fî Tefsîriʹl‐Kurʹâniʹl‐‘Azîm veʹs‐ Seb’i’l‐Mesânî, Dâru ihyai’t‐turasi’l‐arabî, Beyrut ts.
Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yüce Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1989.
______, Kur’an‐ı Kerim ve Yüce Meâli, Kılıç Kitabevi, Ankara 1980.
Bağavî, Ebu Muhammed el‐Hüseyin b. Mesud, Me‘âlimu’‐Tenzîl fi’t‐Tefsîri ve’t‐Te’vîl, thk. Abdullah en‐Nemir, Süleyman Müslim el‐Harş, Osman Cuma Damiriyye, Dâru Tîbe, Riyad 1997.
Beydâvî, El‐Kâdî Nasuriddin Ebî Sevd Abdillah Ebî Ömer Muhammed, Envâru’t‐ Tenzîl ve Esrâru’t‐Te’vîl, Dâru ihyai’t‐turasi’l‐arabî, Beyrut ts.
Bilmen, Ömer Nasûhi, Kur’an‐ı Kerim’in Türkçe Meâli ve Tefsiri, Sentez Yayınevi, İstanbul 1996.
Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim, Sahîhu’l‐Buharî, Mektebetü’l‐ islamî, İstanbul 1979.
Bulaç, Ali, Kur’an‐ı Kerim’in Türkçe Anlamı, İstanbul 1983.
Bursevî, İsmail Hakkı, Rûhu’l‐Beyân, İstanbul 1928.
Cessâs, Ebubekir Ahmed b. Ali er‐Râzî, Ahkâmu’l‐Kur’an, thk. Muhammed es‐Sadık Kamhâvî, Dâru ihyai’t‐turasi’l‐arabî, Beyrut 1992.
Cevherî İsmail b. Hammad, es‐Sıhâh Tâcu’l‐Luga ve Sıhâhu’l‐‘Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafur Attar, Dâru’l‐ ilm, Beyrut 1984.
Çantay, Hasan Basri, Kur’an‐ı Hakîm ve Meâl‐i Kerim, İstanbul 1980.
Doğan, Hamide, Hüseyin Kazım Kadri’nin Dini ve Siyasi Görüşleri “Kelâmi Bir Yaklaşım”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
Doğrul, Ömer Rıza, Tanrı Buyruğu, İstanbul 1947.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el‐Endelüsî, el‐Bahru’l‐Muhît, Daru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, Beyrut 1993.
Ebu’s‐Su’ûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa, İrşâdu Akli’s‐Selîm ilâ Mezâye’l‐ Kur’ani’l‐Kerîm, Riyad 1997.
Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı Meâl‐Tefsir, çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İşaret Yayınları, İstanbul 1999.
Ferâhî, Abdulhamîd, Müfredâtu’l‐Kur’ân Nazarâtun Cedîdetün fî Elfâzın Kur’âniyyetin, şerh ve thk. Muhammed Ecmel Eyyûb el‐Islâhî, Daru’l‐ garbi’l‐islâmî, Riyad 2002.
Ferâhîdî, el‐Halîl b. Ahmed, Kitabu’l‐‘Ayn, thk. Abdulhamîd Hindâvî, Daru’l‐Kütübi’l‐ İlmiyye, Beyrut 2003.
Ferrâ, Ebu Zekeriyya Yahya b. Ziyad, Me’âni’l‐Kur’ân, Âlemü’l‐kütüb, Beyrut 1983.
Güngör, Mevlüt, “Bazı Ayetlerin Anlamları İle İlgili Mülahazalar”, Tarihten Günümüze Kur’an İlimleri ve Tefsir Usûlü, İlim Yayma Vakfı yayınları, İstanbul 2009.
Isfehânî, Ebu’l‐Kasım el‐Hüseyin b. Muhammed Ragıb, el‐Müfredât fî Garîbi’l‐ Kur’ân, Mektebetü’n‐nezzar, Mısır 1961.
İbn Cüzeyy, Muhammed b. Ahmed el‐Kilebî, Kitâbu’t‐Teshîl li ‘Ulûmi’t‐Tenzîl, Daru’l‐ kütübi’l‐arabiyye, Beyrut 1983.
İbn Kesîr, İmaduddin Ebu’l‐Fida, Tefsîrü’l‐Kur’ani’l‐Azîm, thk. Sami b. Muhammed es‐ Selame, Dâru tîbe, Beyrut 1997.
İbn Manzûr, Ebu’l‐Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l‐‘Arab, Dâru sa‐ dır, Beyrut ts.
İbnü’l‐Arabî, Ebubekir Muhammed b. Abdillah, Ahkâmu’l‐Kur’an, Daru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, Beyrut 2003.
İbnü’l‐Cevzî, Ebu’l‐Ferec Cemaluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdu’l‐ Mesîr fî ‘İlmi’t‐Tefsîr, Beyrut 1994.
İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an Gerekçeli Meal‐Tefsir, Düşün Yayıncılık, İstan‐ bul 2008.
Kadri, Hüseyin Kazım, Nûru’l‐Beyân Kur’an’ın Türkçe Tercemesi, Matbaa‐i Âmire, İstanbul 1340.
______, “Diyanet İşleri Riyaseti’nin ‘Beyân‐ı Hakikat’ Ünvanlı Makalesine Cevap” Matbaa‐i Âmire, İstanbul 1340.
Kara, İsmail, “Bir Eski Zaman Efendisi Hüseyin Kazım Kadri”, Tarih ve Toplum, Sayı: 49, İstanbul 1988.
Kâsımî, Muhammed Cemaluddin, Mehâsınu’t‐Te’vîl, thk. Muhammed Fuad Abdul‐ baki, Dâru ihya‐i kütübi’l‐arabiyye, Mısır 1957.
Koçyiğit, Talat, Kur’an‐ı Kerim Meâli, Nükte Yayınevi, Konya 2005.
Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir b. Ferah el‐Ensar el‐Hazrecî, el‐Cami’ li Ahkâmi’l‐Kur’an, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et‐Türkî, Mües‐ sestü’r‐risale, Beyrut 2006.
Kuzu, Nurhan, Osmanlıdan Modern Türkiye’ye Geçiş Döneminde Aydınların Medeniyet‐ Din İlişkilerine Bakışı, Hüseyin Kazım Kadri ve Musa Carullah Bigiyef Örneği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2005.
Maverdî, Ebu’l‐Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el‐Basrî, en‐Nüket ve’l‐‘Uyûn, Daru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, Beyrut ts.
Nesefî, Ebu’l‐Berekat Abdullah b.Ahmed b. Mahmud, Medârikü’t‐tenzîl ve hakāiku’t‐ te’vîl, Beyrut ts.
Öbek, Ali İhsan, “Hüseyin Kazım Kadri”, Türk Dili, sayı: 538, İstanbul 1996.
Öztürk, Mustafa, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Meâl ve Tefsirin Serencamı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.
Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’an‐ı Kerim Meâli, Yeni Boyut Yayınları, İstanbul 1990.
Piriş, Şaban, Kur’an‐ı Kerim Türkçe Anlamı, Okyanus Yayınları, Kayseri 2004.
Râzî, Fahreddîn, Mefâtihu’l‐Gayb, Daru’l‐Fikr, Beyrut 1981.
Sâbûnî, Muhammed Ali, Revâi’u’l‐Kur’an Tefsîru Âyâti’l‐Ahkâm mine’l‐Kur’an, Dersaa‐ det, İstanbul ts.
Semîn Halebî, Ahmed b. Yusuf b. Abduddaim, Dürrü’l‐Masûn fî ‘Ulûmi’l‐Kitâbi’l‐ Meknûn, thk. Ahmed Muhammed el‐Harrâd, Daru’l‐kalem, Şam 1994.
______, ‘Umdetu’l‐Huffâz fî Tefsîri Eşrefi’l‐Elfâz, thk. Muhammed Basit ‘Uyun es‐Sevd, Daru’l‐kütübi’l‐ilmiyye, Beyrut 1996.
Suyûtî, Celaluddîn Abdurrahman, Muhammed b. Ahmed el‐Mahallî, Tefsîruʹl‐ Celâleyn, Salah Bilici Kitabevi, İstanbul, ts.
______, ed‐Dürrü’l‐Mensûr fi’t‐Tefsîr bi’l‐Me’sûr, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et‐ Türkî, Kahire 2003.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu’l‐Kadîr el‐Câmi’ Beyne Fenniyyi’r‐Rivâye ve’d‐Dirâye min ‘İlmi’t‐Tefsîr, thk. Abdurrahman ‘Umeyre, Dâru’l‐vefa, Beyrut 1994.
Tahâvî, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selame el‐Ezdî, Ahkâmu’l‐Kur’an, thk. Sa‐ adettin Ünal, TDV Yayınları, İstanbul 1998.
Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, el‐Mîzân fî Tefsîri’l‐Kur’ân, Müessesetü’l‐alemî, Bey‐ rut 1997.
Taberî, Muhammed b.Cerir, Câmi’u’l‐Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l‐ Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et‐Türkî, Dâru’l‐hicr, Kahire 2001.
Tevfik, Süleyman, Terceme‐i Şerife Türkçe Kur’an‐ı Kerim, Matba‐i Ahmed Kamil, İstanbul 1926.
Yazır, Elmalılı Hamdi, Kur’an‐ı Kerim’in Yüce Meâli, Sadeleştiren: Mustafa Kasadar, Ravza Yayınları, İstanbul ts.,
______, Kur’an‐ı Kerim’in Yüce Meâli, Sadeleştiren: Mustafa Özel, Ebabil Yayınları, İstanbul 2006.
Yıldırım, Suat, Kur’an‐ı Hakîm ve Yüce Meâli, Feza Yayıncılık, İstanbul 1998.
Zebîdî, Muhammed Murtaza el‐Hüseynî, Tâcu’l‐‘Arûs min Cevâhiri’l‐Kâmûs, thk. Abdu’s‐Settar Ahmed Ferac, Matbaatu Hükumet‐i Kuveyt, Kuveyt 1965.
Zeccac, Ebu İshak İbrahim b. Es‐Seriyy, Ma’âni’l‐Kur’ân ve İ’rabuhu, thk. Abdulcelil Şelebî, Alemu’l‐kütüb, Beyrut 1988.
Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el‐Keşşâf an Hakâiki Gavamidı’t‐Tenzîl, thk. Adil Ahmed Abdulmuvahhid, Ali Muhammed Mu’avvıd, Mektebetü’l‐‘ubeykan, Riyad 1998.