Konya İli Doğanhisar İlçesi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar
Gelişen teknoloji, okur yazarlığın yaygınlaşması, standart Türkçe'nin konuşulduğu toplumdan dışlanma korkusu ve köylerden kentlere göçün etkisiyle ağızlar standart dilin etkisinde kaybolmaya başlamıştır. Bu durumun sonucunda ağızlarda yaşayan söz varlığı ögeleri unutulup gitmektedir. Bir dilin zenginliğinin önemli bir göstergesi olan ağızlar yok olup gitmeden ağız çalışmalarına önem verilmesi gerekmektedir. İlgili gereklilikten hareketle Türkiye Türkçesi ağız çalışmalarına katkıda bulunmak amacıyla, “Konya İli Doğanhisar İlçesi Ağızları” adlı yüksek lisans tezi esas alınarak yöreye ait kelimeler derlenmiştir. Derlenen kelimeler Türkiye Türkçesi ağızlarının en kapsamlı sözlüğü olan Derleme Sözlüğü ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucu incelenen malzeme üç grupta ele alınmıştır: 1. Derleme Sözlüğü’nde yer almayan kelimeler, 2. Derleme Sözlüğü’nde yer alıp anlamı farklı ya da eksik olan kelimeler, 3. Derleme Sözlüğü’nde geçmesine rağmen yörede kullanıldığı belirtilmeyen veya ses özellikleri bakımından Derleme Sözlüğü’ne göre farklılaşan kelimeler. Tespit edilen kelimeler anlamlarıyla birlikte verilmiştir. Bu çalışmada yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan kelimeleri kayıt altına alınmak ve bu alanda yapılacak diğer çalışmalara katkı sağlamak hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Ağız Araştırmaları, Derleme Sözlüğü, Konya, Doğanhisar İlçesi
Contributions to the Compilation Dictionary from the Dialects of Konya Province Doğanhisar District
The development of technology, the spread of literature, the fear of exclusion from the society in which standard Turkish is spoken, and the influence of migration from villages to cities have begun to disappear under the effect of standard language. As a result of this, the existence of the words in the dialects are forgotten. A significant indicator of the wealth of a language is the dialects, which needs to be taken care of before it disappears. In order to contribute to Turkish oral studies by moving away from the relevant requirement, the master’s thesis “Dialects of Konya Province Doğanhisar District” was compiled based on the local words. The compiled words are compared to the Compilation Dictionary, the most comprehensive dictionary of Turkish dialects. The material examined as a result of the comparison is discussed in three groups: 1. Words that are not included in the Compilation Dictionary, 2. Words that are included in the Compilation Dictionary with different or missing meaning, 3. Although they are mentioned in the Compilation Dictionary, they are not used in the region or in terms of sound characteristics, differentiating words according to the Compilation Dictionary. The words identified are given with their meanings. The purpose of this study is to record the words facing the danger of extinction and to contribute to the work carried out in this area.
___
- Akar, A. (2009). Ağız Sözlükleri: Yöntem ve Sorunlar Ⅱ. Turkish Studies, 4(8), 216-224.
- TDK, (2011). Büyük Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Demir, N. (1999). Ağız Sözlükçülüğü. Kebikeç, S. 7-8, 67-75.
- Demir, N. (2002). Ağız Terimi Üzerine. Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 105 -116.
- Demir, N. (2012). Türkçede Ağız Araştırmalarında Bazı Yöntem Sorunları. Diyalektolog, 4, 1-8.
- Gülensoy, T. (1999). Ağız Araştırmalarının Bugünkü Durumu. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, (9 Mayıs 1997) Ankara: TDK Yayınları, 16-2.
- Karahan, L. (2012). Ağız Çalışmalarında Bilimsel Niteliğin Korunması Üzerine Birkaç Not. Turkish Studies 7(4), 131-136.
- Korkmaz, Z. (2000). Türkiye’de Ağız Sözlükleri. Türk Dili, S. 583, Ankara: TDK Yayınları, 7-14.
- Küçükballı, F. N. (2015). Gazipaşa Dillere Destan Adlı Eserden Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 309-370.
- Küçükballı, F. N. (2016). Bozkır Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır Bildiri Kitabı, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 643-658.
- Küçükballı, F. N., ve Keskin S. (2022). Derleme Sözlüğü’ne Katkı Mahiyetinde Yapılan Çalışmalarla İlgili Açıklamalı Bibliyografya Denemesi. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS), 7(3), 382-407.
- https://sozluk.gov.tr/ (17.06.2023).
- Toker, M. (2011). Derleme Sözlüğü ve Mersin Ağzı Sözlüğü’ne Tarsus Yöresinden Katkılar. Turkish Studies, 6(3), 1229-1249.
- TDK, (2019). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü Ⅰ,Ⅱ,Ⅲ,Ⅳ,Ⅴ,Ⅵ. Ankara: TDK Yayınları.
- Başlangıç: 2023
- Yayıncı: Sakarya Üniversitesi