KORUYUCU AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN SUNUMU: TÜRKİYE VE BAZI ÜLKELERDE ÖRNEK UYGULAMALAR

Ağız ve diş sağlığı hizmetleri çok sayıda ülkede koruyucu felsefe temelinde yapılandırılmıştır. Gelişmiş ülkelerde koruyucu ağız ve diş sağlığı hizmetleri birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında sunulmaktadır. Türkiye’de ise ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin sunumunda tedavi edici hizmetlere ağırlık verildiği, koruyucu hizmetlerin sistemli ve yaygın bir biçimde sunulamadığı görülmektedir. Bununla beraber yakın zamanda “Aile Diş Hekimliği” sisteminin uygulamaya geçirilmesi ile ilgili yeni gelişmeler yaşanmaya başlamıştır. Bu derlemede Türkiye’de ağız ve diş sağlığı hizmetleri ile ilgili en güncel veriler ortaya koyulmuş; Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere, Almanya, İsveç, Brezilya ve Japonya’daki koruyucu ağız ve diş sağlığı hizmetlerine yönelik emsal uygulamalar değerlendirilmiştir. Bu ülkelerde koruyucu ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin sunumunda kamuyla birlikte özel sektörün de katkısı olmakta; hizmet kapsamında çocukların yanısıra hamileler, öğretmenler, mental retarde, geriatrik veya immobil engelli hastaların bakımını üstlenen kişiler de yer almaktadır. Türkiye ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin sunumunu koruyucu hizmetler bağlamında ele alan herhangi bir çalışmaya ulusal literatürde rastlanmaması dolayısıyla çalışmanın sağlık politikacıları ve akademisyenlere yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Koruyucu Ağız ve Diş Sağlığı, sağlık politikası, sağlık hizmetleri

PROVISION OF PREVENTIVE ORAL AND DENTAL HEALTH SERVICES: SAMPLE PRACTICES IN TURKEY AND SOME COUNTRIES

Oral and dental health services have been structured based on preventive philosophy in many countries. Preventive oral and dental health care services are provided within the scope of primary health care services in many developed countries. In Turkey, treatment-based health care is emphasized. Recently, new developments regarding the "Family Dentistry" system have begun to be experienced. In this review, the most up-to-date data on oral and dental health care services in Turkey were presented, and precedent practices for preventive oral and dental health services in the United States, Canada, England, Germany, Sweden, Brazil, and Japan were evaluated. In these countries, the private sector also contributes to the provision of preventive oral and dental health services. There are also pregnant women, teachers, people who take care of mentally retarded, geriatric, or immobile disabled patients within the scope of the service. It is thought that the study will be a guide for health politicians and academics since there is no study in the national literature that deals with the delivery of oral and dental health services in Turkey in the context of preventive services.

Keywords:

Preventive Oral and Dental Health, Health Policy, Healthcare Services,

PDF

___

KAYNAKÇA Ada.org American Dental Association, Health Policy Institute. Dentist Participation in Medicaid or CHIP, 2019. [Erişim Tarihi: 8.06.2021]. https://www.ada.org.
Akar Ç. Türkiye’de Ağız-Diş Sağlığı Hizmetlerinin Strateji Değerlendirmesi. Ankara: Türk Diş Hekimleri Birliği Yayınları; 2014.
Balasubramanian M, Brennan D, Short S, Gallagher J. A strife of interests: A qualitative study on the challenges facing oral health workforce policy and planning. Health Policy. 2019; 123(11): 1068-1075
Başol E, Işık A. Türkiye’de Sağlık Politikalarında Güncel Gelişmeler: Sağlıkta Dönüşüm Programından Günümüze Bazı Değerlendirme ve Öneriler. IAAOJ-Social Science. 2015; 2(2):1-26
Bphc.hrsa.gov. Health Resources and Services Administration. Health Center Program: Impact and Growth. 2021. [Erişim tarihi:06.04.2022]. https://bphc.hrsa.gov
Cylus J, Richardson E, Findley L, Longley M, O’Neill C, Steel D. United Kingdom: Health System Review. Health Systems in Transition. 2015; 17(5): 1-126.
Çam F, Kumru S. Ağız ve Diş Sağlığında Hasta Algısı ve Kamu Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetlerinin Hasta Bakış Açısı ile Değerlendirilmesi. Sağlık ve Toplum Derg. 2020; 30(2): 123-139.
Doğan Eren A, Karakaya A. Türkiye’de Ağız Ve Diş Sağlığı Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 2020; 73(6): 4834-4841.
Dos Reis CMR, Da Matta-Machado ATG, Do Amaral JHL, Werneck MAF, De Abreu MHNG. Describing the Primary Care Actions of Oral Health Teams in Brazil. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2015; 12(1): 667-678. https://doi.org/10.3390/ijerph120100667
Dosyasb.saglik.gov.tr. Türkiye: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2019 [Erişim tarihi: 18.04.2022] https://dosyasb.saglik.gov.tr
Dosyasb.saglik.gov.tr. Türkiye: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020 [Erişim tarihi: 18.04.2022] https://dosyasb.saglik.gov.tr
Egestorab.saude.gov.br. Brezilya Sağlık Bakanlığı, 2019. [Erişim Tarihi: 09.04.2022] https://egestorab.saude.gov.br.
Gulabivala K. Dentistry in the United Kingdom, Oral Health and Dentistry in Other Countries 2018; 85(1): 8-18.
Henein C, Landes D. NHS dental activity: a population marker for the effectiveness of community water fluoridation in children in England. Br Dent J. 2022. https://doi.org/10.1038/s41415-021-3822-1
Hjern A, Grindefjord M, Sundberg H, Rose ́n M: Social inequality in oral healthand use of dental care in Sweden. Community Dent Oral Epidemiol. 2001; 29:167–74.
Hsgm.saglik.gov.tr. Okulda Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Programı Uygulama Kılavuzu, Ankara 2017. [Erişim tarihi: 14.04.2022] https://hsgm.saglik.gov.tr.
Ikegami, N.; Yoo, B.K.; Hashimoto, H.; Matsumoto, M.; Ogata, H.; Babazono, A.; Watanabe, R.; Shibuya, K.; Yang, B.M.; Reich, M.R.; et al. Japanese universal health coverage: Evolution, achievements, and challenges. Lancet 2011, 378, 1106–1115.
Jin LJ, Lamster IB, Greenspan JS, Pitts NB, Scully C, Warnakulasuriya S. Global burden of oral diseases: emerging concepts, management and interplay with systemic health. Oral Diseases. 2016; 22: 609–619 doi:10.1111/odi.12428 Karabekiroğlu S, Ünlü N. Toplum Bazlı Koruyucu Ağız Diş Sağlığı Programlarında Erken Dönem Koruyucu Uygulamaların Yeri ve Önemi. EÜ Diş Hek Fak Derg. 2017; 38(2): 89-100.
Kavsur Z, Sevimli E. Bazı Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye'de Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi. 2021; 3(1): 9-16
Leck V, Randall GE. The rise and fall of dental therapy in Canada: a policy analysis and assessment of equity of access to oral health care for Inuit and First Nations communities. Int J Equity Health. 2017; 16(1):131. doi: 10.1186/s12939-017-0631-x.
Leggett H, Duijster D, Douglas GVA, et al. (2017) Toward More Patient-Centered and Prevention-Oriented Oral Health Care: The ADVOCATE Project. JDR Clinical & Translational Research.;2(1):5-9. doi:10.1177/2380084416668167
Lemos LVFM, MyaKi Sİ, Walter lR De F, Zuanon ACC. Oral health promotion in early childhood: age of joining preventive program and behavioral aspects. Einstein (São Paulo) 2014; 12: 6-10. https://doi.org/10.1590/s1679-45082014ao289520
Lumsden C, Edelstein B, Basch CE, Wolf RL, Koch PA, McKeague I, et al. () Protocol for a family-centered behavioral intervention to reduce early childhood caries: the MySmileBuddy program efficacy tria. BMC Oral Health. 2021; 21(246): 1-12
Main P, Leake J, Burman D. Oral health care in Canada - a view from the trenches. J Can Dent Assoc. 2006; 72(4): 319. http://www.cda-adc.ca/JCDA/vol-72/issue-4/319.pdf
Marchildon GP. Canada: Health system review. Health Systems in Transition 2013; 15(1): 1-179 Michas F. Number of dentists practicing in Europe in 2019, by country 2021. https://www.statista.com/statistics/554977/dentists-in-europe/ Erişim tarihi: 16.04.2022.
Murakami K, Aida J, Ohkubo T, Hashimoto H. Income-related inequalities in preventive and curative dental care use among working-age Japanese adults in urban areas: a cross-sectional study. BMC Oral Health. 2014;14(117): 1-8. https://doi.org/10.1186/1472-6831-14-117
Nidcr.nih.gov. Ulusal Sağlık Enstitüleri Raporu, Oral Helath in America, 2021. [Erişim tarihi: 15.04.2022]. https://www.nidcr.nih.gov
O’Connor C, Bridges-Smith F, Docherty C, Holliday R. General dental practitioner views on the current and future provision of advanced NHS restorative dentistry services: a cross-sectional survey in England. Br Dent J. 2022. http://dx.doi.org/10.1038/s41415-022-4035-y
Öztaş D, Demiralp KÖ, Boncuk Güzeldemirci G, Üstü Y, Doğusan R, Karahan S, et al. Türkiye’de Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerindeki Hizmetlerin Finansmanı ve Harcamaların Değerlendirilmesi. Ankara Med J. 2016; 36(2): 170-181.
Pucca-Junior GA, Costa JFR, Chagas L, Sivestre RM. Oral health policies in Brazil. Braz. Oral Res. 2009; 23: 9-16 Shinso F. New strategy for better geriatric oral health in Japan: 80/20 Movement and Healthy Japan 21, IDJ. 2001; 51(3): 200-206.
Tdb.org.tr. Türkiye: Türk Diş Hekimleri Birliği Yayınları, 2021[Erişim tarihi: 13.06.2022] https://www.tdb.org.tr/ Tsuji I. Current status and issues concerning Health Japan 21 (second term), Nutrition Reviews. 2020; 78(3): 14-17. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuaa079
Tsuneishi M, Yamamoto T, Ishii T. Income and Expenditure in Private Dental Clinics in Japan. Japanese Dental ScienceReview. 2013; 49(3): 100-105.
Watt RG, Sheiham A. Integrating the common risk factor approach into a social determinants framework, Community Dental Oral Epidemiology. 2012; 40: 289-296
Zaitsu T, Saito T, Kawaguchi Y. The Oral Healthcare System in Japan. Healthcare (Basel, Switzerland). 2018; 6(79): 1-17. https://doi.org/10.3390/healthcare6030079
Ziller, S. Eaton, K. E. & Widstrom, E. (2015). The Healthcare System and the Provision of Oral Healthcare in European Union MemberStates. Part 1: Germany. British Dental Journal (218), 239-244.