Şizofreni tanısı olan bireylerde aktivite performans alanlarına yönelik sorunların belirlenmesi

ÖZET Amaç: Şizofreni tanısı olan bireyler hastalığın belirtileri, bilişsel bozulmalar ve ilaç yan etkileri gibi birçok faktör nedeniyle günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmekte zorlanmaktadır. Bu çalışma, şizofreni tanılı bireylerin aktivite performans alanlarında yaşadıkları sorunları belirlemeyi amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntemler: Çalışmaya DSM-V tanı kriterlerine göre şizofreni tanısı almış ve Toplum Ruh Sağlığı Merkezi (TRSM)’ne devam etmekte olan 18-59 yaş aralığında, çalışmaya katılmak için gönüllü onay veren, en az okur-yazar olan ve remisyonda olan 60 kişi dahil edildi. Bakım planında günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesine ihtiyaç duyulan şizofreni olan bireyler vaka yöneticileri tarafından yönlendirildi. Klinik olarak zeka geriliği saptanan ya da bilinen organik beyin hastalığı, alkol/madde kötüye kullanımı ya da bağımlılığı bulunan hastalar ile son altı ay içerisinde hastane yatışı olan bireyler çalışmaya alınmadı. Aktivite performansı ve problem alanları değerlendirmek için katılımcılara Kanada Aktivite Performans Ölçümü (KAPÖ) uygulandı. Bulgular: Katılımcıların aktivite performans alan dağılımlarına göre yaşadıkları problemler incelendiğinde; şizofreni olan bireylerin en fazla serbest zaman, sonrasında sırayla kendine bakım ve üretkenlik alanlarındaki aktivitelerde problem yaşadıkları görülmüştür. Ortalama aktivite performans puanı 2.38 ± 0.66 iken, aktivite performansına ait memnuniyet puanı 2.38 ± 0.64 olarak saptanmıştır. Sonuç: Çalışma sonuçlarımız, şizofreni tanısı olan bireylerin serbest zaman, sonrasında sırayla kendine bakım ve üretkenlik aktivite performans alanlarında sorun yaşadıklarını göstermektedir. Katılımcıların aktivite performans ve aktivite memnuniyet puanları düşüktü. Dolayısıyla birey merkezli ergoterapi ile bireye özgü aktivite performans problemlerinin belirlenerek müdahale planlarının yapılması, bireylerin bağımsız yaşam becerilerini ve toplumsal katılımlarını artırmak açısından önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

aktivite performansı, ergoterapi, şizofreni

PDF

___

1. American Psychiatric Association: Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 5th ed. Washington, DC; 2013.
2. James SL, Abate D, Abate KH, Abay SM, Abbafati C, Abbasi N, et al. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet 2018; 392.10159, 1789-1858.
3. Jaracz K, Górna K, Rybakowski F. Social functioning in first-episode schizophrenia. A prospective follow-up study. Arch Psychiatr Psychother 2007; 4, 19-27.
4. Chapleau A. Schizophrenia and other psychotic disorders. In: Atkison B, Dirette D, Eds. Conditions in OT-Effect on occupational performance. 4th edition. Wolters Kluwer, Lippincott Williams & Wilkins; 2012.
5. Crouch R. The occupational therapy approach to the management of schizophrenia. In: Crouch R, Alers V, Eds. Occupational therapy in psychiatry and mental health. 5th edition. John Wiley & Sons Ltd; 2014. p. 435-45.
6. Semkovska M, Bédard M-A, Godbout L, Limoge F, Stip E. Assessment of executive dysfunction during activities of daily living in schizophrenia. Schizophrenia Research 2004; 69(2-3), 289-300.
7. The American Occupational Therapy Association. Occupational therapy practice framework: Domain and process (3rd ed). American Journal of Occupational Therapy 2014; 68(Suppl.1), S1-S48.
8. Law M, McColl M. Interventions, effects, and outcomes in occupational therapy: Adults and older adults: Slack Incorporated; 2010.
9. Ivarsson A-B, Carlsson M, Sidenvall B. Performance of occupations in daily life among individuals with severe mental disorders. Occupational Therapy in Mental Health 2004; 20(2), 33-50.
10. Krupa T, McLean H, Eastabrook S, Bonham A, Baksh L. Daily time use as a measure of community adjustment for persons served by assertive community treatment teams. American Journal Of Occupational Therapy 2003; 57(5), 558-65.
11. Bejerholm U, Eklund M. Engagement in occupations among men and women with schizophrenia. Occupational Therapy International 2006; 13(2), 100-21.
12. Bejerholm U, Eklund M. Time use and occupational performance among persons with schizophrenia. Occupational Therapy in Mental Health 2004; 20(1), 27-47.
13. Akı E, Tanrıverdi N, Şafak Y. Şizofrenili bireylerde birey merkezli ergoterapi programının günlük yaşam aktiviteleri katılımına etkisi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi 2014; 2(2), 83-90.
14. Torpil B. Multipl Skleroz’lu bireylerde Kanada Aktivite Performans Ölçümü’nün Türkçe kültürel adaptasyonu, geçerlilik ve güvenilirliği [Yüksek Lisans Tezi]: Hacettepe Üniversitesi; 2017.
15. Smith R, De Witt P, Franzsen D, Pillay M, Wolfe N, Davies C. Occupational performance factors perceived to influence the readmission of mental health care users diagnosed with schizophrenia. South African Journal of Occupational Therapy 2014; 44(1), 51-5.
16. Haglund L, Fältman S. Activity and Participation—Self-Assessment According to the International Classification of Functioning: A Study in Mental Health. British Journal of Occupational Therapy 2012; 75(9), 412-418.
17. Galuppi A, Turola M, Nanni M, Mazzoni P, Grassi L. Schizophrenia and quality of life: how important are symptoms and functioning? International Journal of Mental Health Systems 2010; 4(1), 1-8.
18. Hayes RL, Halford WK. Time use of unemployed and employed single male schizophrenia subjects. Schizophrenia Bulletin 1996; 22(4), 659-669.
19. Işık I, Savaş G, Kılıç N. Şizofreni hastalığına sahip bireylerin çalışma hayatı konusunda yaşadıkları güçlükler. ACU Sağlık Bil Derg 2019; 10(3), 399-408.
20. Letovancova K, Davidekova M. Impact of schizophrenia on the life quality. Interdisciplinary Management Research 2014; 10, 712-720.
21. Nielsen KT, Petersen RS, Wæhrens EE. Self-reported quality of adl task performance in adults with schizophrenia. 2015. Poster session presented at Ergo 15, Odense, Denmark.
22. Gunnmo P, Fatouros Bergman H. What do individuals with schizophrenia need to increase their well-being. International Journal Of Qualitative Studies On Health And Well-Being 2011; 6(1), 5412.
23. Laliberte-Rudman D, Yu B, Scott E, Pajouhandeh P. Exploration of the perspectives of persons with schizophrenia regarding quality of life. American Journal of Occupational Therapy 2000; 54(2), 137-47.
24. Lloyd C, King R, McCarthy M, Scanlan M. The association between leisure motivation and recovery: A pilot study. Australian Occupational Therapy Journal 2007; 54(1), 33-41.
25. Bejerholm U, Eklund M. Occupational engagement in persons with schizophrenia: Relationships to self-related variables, psychopathology, and quality of life. American Journal of Occupational Therapy 2007; 61(1), 21-32.
26. Penn D, Mueser K, Tarrier N, Gloege A, Cather C, Serrano D, et al. Supportive therapy for schizophrenia: possible mechanisms and implications for adjunctive psychosocial treatments. Schizophrenia Bulletin 2004; 30(1), 101-112.
27. Gibson R, D’Amico M, Jaffe L, Arbesman M. Occupational therapy interventions for recovery in the areas of community integration and normative life roles for adults with serious mental illness: A systematic review. American Journal of Occupational Therapy 2011; 65(3), 247-256.
28. Abaoğlu H, Mutlu E, Ak S, Akı E, Anıl Yağcıoğlu AE. The effect of life skills training on functioning in schizophrenia: a randomized controlled trial. Turk Psikiyatri Derg 2020; 31(1), 48-56.
29. Vizzotto A, Celestino D, Buchain P, Oliviera A, Oliviera G, Sarno ESD, et al. The efficacy of occupational therapy in the rehabilitation of executive functions in patients with treatment-resistant schizophrenia: A pilot randomized controlled trial. Schizophrenia Research 2014; 153-S259.
30. Katz N, Keren N. Effectiveness of occupational goal intervention for clients with schizophrenia. American Journal of Occupational Therapy 2011; 65(3), 287-296.
31. Buchain P, Vizzotto A, Henna Neto J, Elkis H. Randomized controlled trial of occupational therapy in patients with treatment-resistant schizophrenia. Brazilian Journal of Psychiatry 2003; 25(1), 26-30.
32. Vizzotto A, Celestino D, Buchain P, Oliveira A, Oliveira G, Sarno ESD, et al. A pilot randomized controlled trial of the Occupational Goal Intervention method for the improvement of executive functioning in patients with treatment-resistant schizophrenia. Psychiatry Research 2016; 245, 148-156.
33. Arbesman M, Logsdon D. Occupational therapy interventions for employment and education for adults with serious mental illness: A systematic review. American Journal of Occupational Therapy 2011; 65(3), 238-246.
34. D’Amico M, Jaffe L, Gardner J. Evidence for interventions to improve and maintain occupational performance and participation for people with serious mental illness: A systematic review. American Journal of Occupational Therapy 2018; 72(5), 7205190020p1-p11.
35. Edgelow M, Krupa T. Randomized controlled pilot study of an occupational time-use intervention for people with serious mental illness. American Journal of Occupational Therapy 2011; 65(3), 267-276.