Zehra ESKİMEZ, İpek KÖSE TOSUNÖZ, Gürsel ÖZTUNÇ, Pınar YEŞİL DEMİRCİ, Semra PAYDAŞ, Gülşah KUMAŞ

KEMOTERAPİ ALAN MEME KANSERLİ HASTALARA BAKIM VEREN YAKINLARININ YAŞAM KALİTESİ

Çalışma, kemoterapi alan meme kanserli hastalara bakım veren yakınlarının yaşam kalitelerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı olarak gerçekleştirilen çalışma, bir üniversite hastanesinin onkoloji polikliniğine başvuran meme kanseri tanısı almış 77 hasta yakını ile yürütülmüştür. Verilerinin toplanmasında, “Hasta Yakını Bilgi Formu” ve “Kanser Hastasına Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşam Kalitesi Ölçeği” kullanılmıştır. Meme kanserli hastaya bakım veren yakınlarının yaş ortalamaları 46.78+11.59 olup çoğunluğu 50 yaş üstü, erkek ve evlidir. Hasta yakınlarının “Fiziksel Sağlık Durumu” alt boyut puan ortalamaları ile eğitim düzeyleri; “Tanıya Yaklaşım Durumu” alt boyut puan ortalamaları ile yaş grupları, bakım verenin cinsiyeti, eğitim durumu, hasta bireye yakınlık ve hasta ile aynı evde yaşama durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar olduğu saptanmıştır. “Destek ve Ekonomik Etkilenme Durumu” alt boyut puan ortalaması ile eğitim durumu, hasta bireye yakınlık, hasta ile aynı evde yaşama ve hasta ile ilgilenen başka kişi varlığı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Kemoterapi alan meme kanserli hastalara bakım veren yakınlarının yaşam kalitelerinin düşük düzeyde olduğu, özellikle yaşam kalitesinin psikolojik-manevi sağlık, fiziksel sağlık ve tanıya yaklaşım boyutunun olumsuz etkilendiği belirlenmiştir. Hastaların tedavi süreçlerini ve hastalıkla başa çıkabilme çabalarını olumlu etkileyebileceğinden hastaya bakım veren yakınlarının yaşam kalitelerinin iyileştirilmesi ve periyodik aralıklarla değerlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Bakım Veren, HastaYakını, Kemoterapi, Meme Kanseri, Yaşam Kalitesi

QUALITY OF LIFE OF CAREGIVERS OF BREAST CANCER PATIENTS RECEIVING CHEMOTHERAPY

The aim of this study was to determine the quality of life of caregivers of breast cancer patients. The study was conducted with 77 relatives of breast cancer patients admitted to the oncology outpatient clinic of a university hospital. Data were collected by the Patient Relative Information Form and the Quality of Life Scale of Family Members Caring for Cancer Patients. The mean age of the patients' relatives was 46.78+11.59; most of them were over 50 years old, male and married. There were statistically significant differences between mean scores of “Physical Health Status” subscale and education levels of caregivers; “Approach to Diagnosis” mean scores and age groups, gender of caregiver, educational status, proximity and living status in the same home. Statistically significant correlations were found between mean scores for “Support and Economic Affection Status” subscale and education, proximity, same home survival and the presence of other patients (p<0.05). It was determined that the quality life of the relatives who care for breast cancer patients is low and especially the quality of life is negatively affected by psychological-spiritual health, physical health and diagnostic approach. Improving the quality of life and periodically evaluating the caregivers 'relatives is recommended, as it can positively affect patients' treatment processes and efforts to cope with the disease.

Keywords:

Breast cancer, chemotherapy, caregiver, patient relative, quality of life,

PDF

___

1. Saglik.gov.tr. [Internet]. Türkiye Kanser İstatistikleri 2014. [Son güncellenme tarihi: 2017;Erişim tarihi: Temmuz 2019]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-istatistikleri/yillar/495-2014-%C4%B1l%C4%B1-t%C3%BCrkiye-kanser-istatistikleri.html
2. Çivi, S., Kutlu, R., Çelik, H.H. (2011). Kanserli hasta yakınlarında depresyon ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Gülhane Tıp Derg 53: 248-253.3. Tümer A, Baybek H. (2010). Çalışan kadınlarda meme kanseri risk düzeyi. Meme Sağlığı Dergisi.;6(1):17-21.
4. Qing, M.S., Meng F.A., Huang, E.X., Wang, X.M. (2013). Comparison of Psychological Influence on Breast Cancer Patients Between Breast-conserving Surgery and Modified Radical Mastectomy. Asian Pacific J Cancer Prev, 14 (1), 149-152.
5. Tavşanlı NG., Çeçen D., Tayhan E., Kahraman G. (2016). Kanser Hastalarına Bakım Verenlerin Hastalara Karşı Duygu ve Tutumları. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3 (4): 470-475.
6. Alim NE. Saglik.gov.tr. [Internet]. Türkiye’de ve Dünyada Kanser Epidemiyolojisi 2015. [Son güncellenme tarihi: 2015; Erişim tarihi: Temmuz 2019]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/yayinlar/sunular/ulusal_kanser_haftasi_2018/Dr._Dyt._NURAL_ERZURUM_ALiM.pdf
7. uicc.org. [Internet]. New Global Cancer Data: GLOBOCAN 2018. [Son güncellenme tarihi: 2018; Erişim tarihi: Temmuz 2019]. Erişim adresi: https://www.uicc.org/new-global-cancer-data-globocan-2018
8. Yıldırım NK, Özkan S, Özçınar B, Güler SA, Özmen V. Meme Kanserli Hastaların Tedavi Öncesi ve Sonrası Anksiyete, Depresyon ve Yaşam Kalitesi: Bir Yıllık Prospektif Değerlendirme Sonuçları. Nöropsikiyatri Arşivi. 2009; 46: 175-81.
9. Okanlı, A. Kadınlarda Mastektominin Psikososyal Etkileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2004. ISSN: 1303-5134.
10. Özkan S, Alçalar N. Meme Kanserinin Cerrahi Tedavisine Psikolojik Tepkiler. Meme Sağlığı Dergisi. 2009; 5(2): 60-64.
11. Stacey D, DeGrasse C, Johnston L.. Addressing the support needs of women at high risk for breast cancer: evidence-based care by advanced practice nurses. ONF. 2002; 29: 77–84.
12. Çam O, Saka Ş, Gümüş AB. Meme Kanserli Hastaların Psikososyal Uyumlarını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Meme Sağlığı Dergisi. 2009; 5(2): 73-81.13. Elbi H. Kanser ve Depresyon. Psikiyatri Dünyası. 2001; 5(1): 5-10.
14. Babaoğlu E, Öz F. Terminal dönem kanser hastasına bakım veren eşlerin duygusal ve sosyal sorunları arasındaki ilişki. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2003; 5: 24-33.
15. Silveira MJ, Given CW, Given B, Rosland AM, Piette JD. Patient-caregiver concordance in symptom assessment and improvement in outcomes for patients undergoing cancer chemotherapy. Chronic Illness. 2010; 6(1):46–56.
16. Vrettos I, Kamposioras K, Kontodimopoulos N, Pappa E, Georgiadou E, Hariyos D, et al. ark. Comparing health-related quality of life of cancer patients under chemotherapy and of their caregivers. ScientificWorld Journal. 2012; 1-9. DOI:10.1100/2012/135283.
17. Tamayo GJ, Broxson A, Munsell M, Cohen MZ. Caring for the caregiver. Oncology Nursing Forum. 2010; 37(1): 50–57.
18. Öksüz E, Barış N, Arslan F, Ateş MA. Kemoterapi Alan Hastalara Bakım Verenlerin Psikiyatrik Semptom Düzeyleri ve Bakım Verme Yükleri. Anatol J Clin Investig. 2013;7(1):24-30.
19. Fann JR, Thomas-Rich AM, Katon WJ, Cowley D, Pepping M, et al. (2008). Major depression after breast cancer: a review of epidemiology and treatment. Gen Hosp Psychiatry; 30 (2):112-126.
20. Arda Ş. (2011). Kanser Hastalarında Yaşamın Anlamının İncelenmesi. Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı Psikososyal Onkoloji ve Eğitim Programı, Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
21. Xiaomei M, Herbert YU. Global burden of cancer. Yale Journal of Biology and Medicine. 2006; 79(3):85–94.
22. Terakye G. Kanserli hasta yakınları ile etkileşim. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2011; 4(2):78–82.
23. Akgün ŞZ, Polat H, Ergüney S. Kemoterapi alan hastalara bakım verenlerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2009; 12 (2), 1–9.
24. Fridriksdóttir N, Saevarsdóttir T, Halfdánardóttir SÍ, Magnúsdóttir H, Olafsdóttir KL et al. Family members of cancer patients: Needs, quality of life and symptoms of anxiety and depression. Acta Oncologica. 2011; 50(2):252–258.
25. McMillan, S. C. Small, B.J. Weitzner, Schonwetter R, Tittle M, Moody L.et al. Impact of Coping Skills Intervention With Family Caregivers of Hospice Patients With Cancer. Cancer. 2005; 106 (1) :214-222.
26. Grov EK, Dahl AA, Moum T. Fossa SD. Anxiety, Depression, and Quality of Life in Caregivers of Patients With Cancer in Late Palliative Phase. Annals of Oncology. 2005; 16: 1185-1191.
27. Özbaş, A. Meme Kanserli Ailelerde Sorunlar ve Çözümler. Meme Sağlığı Dergisi. 2006; 2(3): 115-117.
28. Okçin F. Kanser hastasına bakım veren aile üyelerinin yaşam kalitesi ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayınlanmamış doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007.
29. Ferrell, B.R. Dow, KH. Grant, M. (1995). Measurement of The Quality of Life in Cancer Survivors, Quality of Life Research, Dec; 4(6): 523-31.
30. Karabuga-Yakar H, Pınar R. Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin yasam kalitesi ve yasam kalitesini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Hemsirelikte Arastırma Gelistirme Dergisi. 2013; 15(2):1-16.
31. Sarıtaş SÇ, Büyükbayram Z. Kemoterapi alan hastaların ve bakım veren yakınlarının anksiyete düzeyleri ve etkileyen faktörler. TAF Prev Med Bull. 2016; 15(2): 141-150.
32. Chopra I. and Kamal KM. A systematic review of quality of life instruments in long-term breast cancer survivors. Health and Quality of Life Outcomes. 2012;10:14. DOI:10.1186/1477-7525-10-14
33. Kaya N, Bolol N, Ülgen S, İşçi Ç, Özen S, Akgün G. Quality of Life and Influencing Factors in Caregivers of Patients with Cancer. Clin Exp Health Sc. 2017; 8:25-35. DOI:10.5152/clinexphealthsci.2017.422
34. Alptekin S, Gönüllü G, Yücel I, Yaris F. Characteristics and quality of life analysis of caregivers of cancer patients. Med Oncol 2010; 27(3):607-17. http://dx.doi.org/10.1007/s12032-009-9256-2
35. Given B, Sherwood PR. Family care for the older person with cancer. Semin Oncology Nursing. 2006; 22(1): 43-50.
36. Kim Y, Carver C. Frequency and difficulty in caregiving among spouses of individuals with cancer: Effects of adult attachment and gender. Psycho-Oncology. 2007; 16: 714-723.
37. Mystakidou K, Tsilika E, Parpa E, Galanos A, Vlahos L. Caregivers of advanced cancer patients. Cancer Nursing. 2007; 30(5): 412-418.
38. Awadalla AW, Ohoeri JU, Gholoum A, Khalid AO, Hamad H, Jacob A. Factors associated with quality of life of outpatients with breast cancer and gynecologic cancer and their family caregivers: A controlled study. BMC Cancer. 2007;19(7):102-116.
39. Çeler H, Özyurt BC, Elbi H, Özcan F. Meme Kanseri Hastalarının Yakınlarında Yaşam Kalitesinin ve Bakım Yükünün Değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal. 2018, 18 (2) 164-174. DOI: 10.17098/amj.435259
40. Akyar I, Korkmaz F. Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2018;10 (3): 158-167.
41. Maguire R, Hanly P, Hyland P, Sharp L. Understanding burden in caregivers of colorectal cancer survivors: what role do patient and caregiver factors play? European Journal of Cancer Care. 2016; 27(1); 1-9.
42. Kızılcı S. Kemoterapi alan kanserli hastalar ve yakınlarının yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1999; 3:19-2.
43. Wagner CD, Bigatti SM, Storniolo AM. Quality of life of husbands of women with breast cancer. Psychooncology. 2006 Feb;15:109-120.
44. Dedeli Ö, Yıldız E, Yüksel S. Assessing the spiritual needs and practices of oncology patients in Turkey. Holistic Nursing Practice. 2015; 29(2):103-13. http://dx.doi.org/10.1097/HNP.0000000000000070
45. Toptaş S. Kanser Hastalığı Olan Bireye Bakım Veren Yakınlarının Yaşam Kalitesi. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
46. Emanuel E, Fairclough D, Slutsman J, Emanuel L. Understanding economic and other burdens of terminal illness: The experience of patients and their caregivers. Annals of Internal Medicine. 2000; 132(6):451-459.
47. Gaston JF, Fall JM, Kennedy J. Psychological distress, fatigue, burden of care and quality of life primary caregivers of patients with breastcancer undergoing autologous bone marrow transplantaion. Oncology Nursing Forum. 2004; 31(6):1161-1169.
48. Longo CJ, Fitch M, Deber RB, Williams AP. Financial and family burden associated with cancer treatment in Ontario. Canada. Support Care Cancer. 2006; 14(11):1077-1085.
49. Yun Y, Rhee Y, Kang I, Lee J, Bang S, Lee W, Kim J, Kim S, Shin S, Hong Y. Economic burdens and quality of life of family caregivers of cancer patients. Oncology. 2005. 68:107-114.
50. Morse S, Fife B. Coping with a partner’s cancer: Adjustment at four stages of the illness trajectory. Oncology Nursing Forum. 1998; 25:751-760.
51. Mangan PA, Taylor KL, Yobroff KR, Fleming DA, Ingham JM. Caregiving near the end of life: Unmet needs and potential solutions. Palliat Support Care. 2003; 1(3):247-259.
52. Fleming D, Sheppard V, Mangan P, Taylor K, Tallarico M, Adams I, Ingham J. Caregiving at the end of life: Perceptions of health care quality and quality of life among patients and caregivers. Journal of Pain and Symptom Management. 2006; 31(5):407-420.
53. Kitrungrote L, Cohen MZ. Quality of life of family caregivers of patients with cancer: A literature review. Oncology Nursing Forum. 2006; 33(3):625-632.