Makalede, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nı anlatan, Kars’ta ve Kars bölgesinde meydana gelen askeri hadiseleri yansıtan Rusça, Türkçe şarkı ve şiirler ele alınmaktadır. Burası, zamanının askeri olaylarına sahne olan önemli bir bölgedir. Türk asker türkülerinin ana fikri ve içeriği vatanın müdafaasına, vatanı için can veren, şehit düşen askerlere övgüye ayrılmıştır. Rus asker şiirleri ve şarkılarında methetme gayesi ön plandadır, şarkılar çoğunlukla Rus komutanlar ve askerler hakkındadır. Genel olarak, çözümlenen şarkılarda ve şiirlerde betimlenen savaşan tarafların askerlerinin kaderi birbirinden pek farklı olmadığı tespit edilmiştir. Rus şarkı ve şiirleri savaşta bizzat yer alan askerler tarafından yazılırken, Türk şarkı ve şiirleri çoğunlukla savaşın doğrudan gözlemcisi olan âşıklar yani türkü şairleri tarafından yaratılmaktadır. “Türk Harbi (1877-1878)” (Turetskaya voyna), “Ah Siz, Benim Sislerim, Siz, Benim Sisceğizlerim” (Oy vı, moi tumanı, vı, moi tumanuşki), “Büsbütün Kartopu, Erimiş Yerde Yatıyor” (Polnote, snejoçki, na taloy zemle lejat), “Ziryan Müdafaası” (Oborona Ziryan), “Koçyiğit Evini Düşünüp Kederleniyor” (Molodets tujit o dome), “Kars Türküsü” (Pesnya o Karse) gibi Rus asker şarkıları; askerlerin hüznü, kederi ve umutsuzluğuyla örülüdür. Makalede savaşa adanan âşık destanları, işlediği konulara göre dört gruba ayrılmıştır. Birinci grup destanlar, Rus birliklerinin taarruzu öncesindeki olayları anlatır; ikinci grup destanlar, Kars’ın ve bölgenin müdafaasını anlatır; üçüncü grup destanlar Kars’ın ve bölgenin düşmesini konu edinir son olarak dördüncü grup destanlar ise uzun yıllar boyunca işgal altında kalan nüfusun yaşamını tasvir eder. Tasnif edilen bu destanlar, muhteva, fikir ve motif bakımından birbirinden çok farklıdır. Âşık İsmail Akka’nın “Ardahan” adlı eseri, Şair Mazlumi’nin “Nikola” adlı eseri, Âşık Sefili’nin “Dilek” adlı eseri, Âşık Nihani’nin “Senin Kars’ın” adlı eseri, Âşık Esmani’nin "Kağızman" adlı eseri, Âşık Sefila’nın "Akkom" adlı eseri, Âşık Bahri’nin "Kars Kalesi" adlı eseri, Âşık Şenlik’in "Koçaklama" adlı eseri, Âşık Ceyhuni’nin “Kars Muhacirliği Destanı” adlı eseri, Âşık İzni’nin “Muhacirler” adlı eseri, Âşık Topçu’nun “Ağlarım” adlı eseri, Âşık Efkari’nin “Turnalar” adlı eseri, Âşık Esmani’nin “Kağızman” adlı eseri, Âşık Ceyhuni’nin “Ağladı Ceyhun” adlı eseri, Âşık Şenlik’in “Can Bizar Oldu” adlı eseri başlıca referanslardandır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda meydana gelen hadiseler edebiyata şarkılar ve şiirler temelinde geniş ölçüde yansımıştır.

The article deals with songs and poems about the Russian-Turkish war of 1877‒1878, written in Russian and Turkish and reflecting the military events that took place in Kars and the Kars region. This region was one of the centers of hostilities at that time. The main idea and content of Turkish military songs are devoted to the defense of native lands and praise to the soldiers who gave their lives for their homeland. In Russian soldier poems and songs, the purpose of praise is in the foreground, the songs are mostly about Russian commanders and soldiers. But in general, the fate of the soldiers of the warring parties, described in the analyzed songs and poems, differ little from each other. It is noted that the authors of Russian songs and poems were the soldiers themselves, who took a personal part in the war, and Turkish songs and poems were mostly created by ashiks – folk-singing poets who were direct observers of the war. Such Russian military songs as “Turkish War (1877‒1878)”, “Oh, you, my fogs, you, my fogs”, “Completeness, snowballs, lie on the thawed ground”, “Ziryan Defense”, “Well done grieves for the house”, “Song about Kars”, which are filled with sadness, sorrow and hopelessness of the soldiers. In this article, the Ashik dastans dedicated to the war are conditionally divided into four groups. The first group includes dastans reflecting the events that preceded the offensive of the Russian troops, the second group of dastans includes those that describe the defense of Kars and the region, the third group consists of dastans about the fall of Kars and the region, and the fourth group - dastans that depict the life of the population for many years of occupation. The dastans of these groups are very different from each other in content, idea, and motives. Such Turkish poems and dastans as “Ardahan” by Ashik Ismail Akka, “Nikolay” by the poet Mazlumi, “Desire” by Ashik Sefili, “Your Kars” by Ashik Nihani, "Kagizman" by Ashik Esmani, "Akkom" Ashik Sefila, "Fortress of Kars" Ashik Bahri, "Legend" Ashik Shenlik, “Kars Emigrants” by Ashik Jeyhuni, “Refugees” by Ashik Izni, “I Cry” by Ashik Topchu, “Cranes” by Ashik Efkari, “Kagizman” by Ashik Esmani, “Ceyhun Wept” by Ashik Jeyhuni, “Life is Tired” by Ashik Shenlik, etc. Thus, the events of the Russo-Turkish War of 1877 ‒1878 were widely reflected in literature based on songs and poems.