Rusya Türklerinin Kurucu Meclis Seçimlerine Katılımları ve Sonuçları

Bu çalışmada, Rusya Türklerinin yaşadıkları bölgelerdeki Kurucu Meclis seçim sonuçları karşılaştırılmış, analiz ve değerlendirmesi yapılmıştır. Kazanan Müslüman milletvekillerinin isimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Seçim hazırlıkları, Geçici Hükümet iktidardayken başladığından süreç bu dönemden itibaren incelenmiştir. Ayrıca Petrograd’a gelen Müslüman milletvekillerinin faaliyetlerinin aydınlatılmasına çalışılmıştır. Dönemin kaynakları haricinde seçim bölgelerindeki oylama sonuçları üzerinde çalışan Rus araştırmacıların verilerinden istifade edilmiştir. Buna göre, Şubat İhtilali sonrasında Rusya Türklerinin ortak amacının mecliste mümkün olduğu kadar çok Müslüman milletvekilinin olmasını sağlamak, millî talepleri gündeme getirmek ve mecliste kendi lehlerine kararlar alınması yönünde girişimde bulunmak olduğu söylenebilir. Seçimler, 12-14 Kasım 1917 tarihleri arasında 82 seçim bölgesinin yarısından çoğunda zamanında yapıldı. Genel olarak Kurucu Meclis seçimleri 3 aydan fazla sürdü. Ancak çeşitli sebeplerle seçimlerin ertelendiği, yapılsa bile sonuçlarının tam olarak alınamadığı ya da hiç yapılamadığı bölgeler arasında Batı Türkistan oblastları başta geldi. Seçimlerde her bölgede tek milletvekili aday listesinin oluşturulmasına dikkat edilmedi. Uygun olduğu takdirde sosyalist partilerle blok kurma kararına üç bölge hariç uyulmadığı anlaşılmaktadır. Türkler, çoğunlukla kendi milletvekili aday listelerine oy vermeyi tercih ettiler. Türklerin oy kullandığı bölgelerde kendi listeleri başarılı değilse genellikle seçimleri Sosyalist Devrimciler Partisi kazandı. Seçimlerin hiç yapılamadığı yerler hariç aralarında gayri Türk Müslüman milletvekilleri ve Müslüman listesinde olmayan Türk milletvekilleri de dahil edilmekle birlikte 68 milletvekili Kurucu Meclis’e girmeye hak kazandı. Meclisin ilk ve tek oturumuna 11 Müslüman milletvekilinin katıldığı tespit edilebildi. 5 Ocak 1918 tarihinde kurulan fraksiyona “Müslüman Sosyalist Fraksiyonu” adının verilmesi ve genel olarak seçim sürecine bakıldığında seçilen bütün milletvekillerinin bu fraksiyonda birleşmesi pek mümkün görünmemekteydi. 17 Ocak 1918 tarihinde yayımlanan kararnameyle bazı fraksiyon milletvekillerinin katılımıyla Milliyetler Halk Komiserliği’ne bağlı Müslüman Komiserliği kuruldu. Bir kısım Türk milletvekilleri ise iç savaş esnasında Samara’da kurulan Kurucu Meclis Üyeleri Komitesi’yle (KOMUÇ) birlikte Bolşeviklere karşı mücadele etmeyi tercih etti.

Anahtar Kelimeler:

Rusya tarihi, Kurucu Meclis, seçimler, Rusya Türkleri, Müslüman milletvekilleri, Müslüman Sosyalist Fraksiyonu

Participation of Russian Turks in The All-Russian Constituent Assembly Elections and Its Results

In this study, the results of the All-Russian Constituent Assembly election in the regions where Russian Turks live were compared, analyzed and evaluated. The names of the winning Muslim deputies were tried to be determined. Since the preparations for the elections started while the Provisional Government was in power, the process has been examined since this period. Also it has been tried to be illuminated activities of Muslim deputies who came to Petrograd. Except for the sources of the period, the data of Russian researchers working on voting results in electoral districts were used. Accordingly, it can be said that the common aim of the Russian Turks after the February Revolution was to ensure that there were as many Muslim deputies as possible in the parliament, to bring national demands to the agenda and to make an attempt to make decisions in their favor. Elections were held on timely in more than half of the 82 electoral districts between 12-14th of November 1917. Generally, The All-Russian Constituent Assembly elections lasted more than 3 months. However, West Turkestan oblasts came first among the regions where elections were postponed for various reasons even if they were held, the results couldn’t be achieved completely or couldn’t not be held at all. No attention was to paid to the creation of a single candidate list in each region during the elections. It is understood that decision to establish a block with socialist parties if appropriate wasn’t enforced except for 3 regions. Turks mostly chose vote for their parliamentary candidate lists. In the regions where the Turks voted, if their lists were not successful, Party of the Socialist Revolutionaries usually won the elections. Except for districts where elections were never held, 68 deputies were eligible to enter the All-Russian Constituent Assembly, although non-Turkish Muslim deputies and Turkish deputies not on the Muslim lists are included. It was determined that 11 Muslim deputies attended the first and only session of the assembly. It seemed unlikely that all the elected deputies could unite in this faction because faction established on January 5, 1918 was named the Muslim Socialist Faction and when the election process was generally considered. With the decree published on 17 January 1918, the Muslim Commissariat affiliated to the People’s Commissariat of Nationalities was established with the participation of some faction deputies. Some Turkish deputies preferred to struggle against the Bolsheviks together with the Committee of Members of Constituent Assembly (KOMUCH), which was established in Samara during the civil war.

Keywords:

History of Russia, the All-Russian Constituent Assembly, elections, Russian Turks, Muslim deputies, The Muslim Socialist Faction,

PDF

___

2-iy Vserossiiskiy Musulmanskiy Syezd Musulmanskaya Fraktisiya v Uçreditelnom Sobranii Reç Ahmeda Tsalikova. Kazan: Lito-Tipografiya T-vo Umid B. Haritonova, 1917.
“Alfavitnıy Spisok Çlenov Uçreditelnago Sobraniya.” Tsentralnıy Gosudarstvennıy Arhiv Oktyabrskoy Revolyutsii i Sostsialistiçeskogo Stroitelstva SSSR. Fond. Kantselyariya Tavriçeskogo Dvortsa Rossiiskoy. Opisi. 1917-1918 gg. 2-13. Erişim Tarihi: 4.10.2020 https://www.prlib.ru/item/465804.
Bigi, Musa Carullah. Islahat Esasları. Petrograd: Tipografiya M. A. Maksudova, 1915.
Bigiyef, Musa. Umum Rusya Müslümanlarının Üçüncü Resmi Nedveleri. Kazan: Lito-Tipografiya T-vo Bratya Karimovı, 1906.
Carr, Edward Hallett. Bolşevik Devrimi 1917-1923. Çev. Orhan Suda. C. 1. İstanbul: Metis Yayınları, 2006.
Çalışkan, Ülkü. “Geçici Hükümet ve Rus Kurucu Meclisi Seçim Hazırlıkları.” Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi 4 (2020): 36-54.
Çalışkan, Ülkü. Rusya İmparatorluğu’nda Anayasal Demokrat Partisi’nin Milliyetler Politikası (Kadet Partisi 1905-1917). İstanbul: Kriter Yayınları, 2019.
“Çlenı Vserossiiskogo Uçreditelnogo Sobraniya” Erişim Tarihi: 17.10.2020 http://www.hrono.ru/biograf/bio_u/uchredit.php.
Devlet, Nadir. 1917 Ekim İhtilali ve Türk-Tatar Millet Meclisi (İç Rusya ve Sibirya Müslüman Türk Tatarlarının Millet Meclisi 1917-1919). İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1998.
Devlet, Nadir. Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917). Ankara: TTK, 1999.
Devletşin, Tamurbek. Sovyet Tataristanı. Çev. Mehmet Emirhan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
Fayzrahmanov, Ayrat Şamileviç. “Voprosı Federativnogo Ustroistva Rossii v Reşeniyah Natsionalnıh Syezdov v 1917 g.” Vestnik TGU 7/87 (2010): 255-259.
Gözler, Kemal. Kurucu İktidar. Bursa: Ekin Basın yayın Dağıtım, 2016.
Gündoğdu, Abdullah. “İki Devrim Arasında Rusya’da Siyasi Katılım ve Türkler.” XVI. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler (20-24 Eylül 2010). (2015): 1-32.
Habutdinov, Aydar Yuryeviç. “Musulmane-Tatarı i Vıborı vo Vserossiiskiy Parlament.” Erişim Tarihi: 11.10.2020 http://islamrf.ru/news/analytics/politics/120.
Hayit, Baymirza. Türkistan Devletlerinin Millî Mücadele Tarihi. Ankara: TTK, 1995.
Hekimoğlu, Vecihi Sefa Fuat. “Bütün Rusya Müslümanları Kongresi (1-11 Mayıs 1917).” Türk Dünyası Araştırmaları 169 (Ağustos 2007): 1-12.
İshakov, Salavat Midhatoviç. “Obşestvenno-Politiçeskaya Jizn Petrogradskih i Moskovskih Musulman Vesnoy 1917-Vesnoy 1918 g.” Peterburgskih İstoriçeskih Jurnal 1 (2014): 121-136.
Kara, Abdulvahap. Türkistan Ateşi Mustafa Çokay’ın Hayatı ve Mücadelesi. İstanbul: Da yayıncılık, 2002.
Krasovitskaya, Tamara Yusufovna. “Federalizm Turkskih Elit v Modernistskih i Bolşevistskih Shemah.”, Mir Bolşogo Altaya 5/2 (2019): 260-279.
Lebenson, Aleksey Georgiyeviç. Polojeniye o Vıborah v Uçreditelnoye Sobraniye Tekst Zakona i Obyasnitelnıya Zameçaniya. Moskva: Knigoizdatelstvo Universalnaya Biblioteka, 1917.
Lenin. “Tezisı ob Uçreditelnom Sobranii.”, Polnoye Sobraniye Soçineniy 35. Moskva: İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı, 1974.
Leontyev, Yaroslav. “Partiya Levıh Sotsialistov-Revolyutsiyonerov (İnternatsionalistov).” Politiçeskiye Partii Konets XIX-Pervaya Tret XX Veka. Moskva: ROSSPEN, 1996: 419-424.
Protasov, Lev Grigoryeviç. “Deputatı Vserossiiskogo Uçreditelnogo Sobraniya: Etnonatsionalnıy Aspekt.” Nauçnıye Vedomosti 1 (41). Vıpusk 5 (2008): 88-94.
Protasov, Lev Grigoryeviç. Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye İstoriya Rojdeniya i Gibeli. Moskva: ROSSPEN, 1997.
Protokolı Tsentralnogo Komiteta Konstitutsionno-Demokratiçeskoy Partii 1915-1920 gg. T. 3 Moskva: ROSSPEN, 1998.
Rabinowitch, Alexander. Bolşevikler İktidarda Petrograd’da Sovyet Yönetiminin İlk Yılı. Çev. Can Saday, Hakkı Başgüney, Nihan Elmas. İstanbul: Yordam Kitap, 2016.
Rubinşteyn, Nikolay Leonidoviç. k İstorii Uçreditelnogo Sobraniya. Moskva: Gosudarstvennoye Sotsialno-Ekonomiçeskoye İzdatelstvo, 1931.
Rusyada Birinci Müslüman Kongresi Tutanakları. Haz. İhsan Ilgar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
Rusyadaki Siyasi Fırkalar ve Onların Programları. Akmescid: Kırım Ocağı Matbaası, 1917.
Sadıgov, Ramin. “Rusya Kurucu Meclisi: Tarihi Gelişimi ve Bolşevikler Tarafından Feshi.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43 (2016): 906-920.
Salavat Midhatoviç İshakov. “Gaziz Gubaydullin: Maloizvestnıye Epizodı Politiçeskoy Jizni 1917 goda.” Turkologiçeskiye İssledovaniya 2/3 (2019): 51-56.
Sbornik Program Politiçeskih Partii v Rossii. Petrograd: Sunodalnaya Tipografiya, 1917.
Spirin, Leonid Mihayloviç. Rossiya 1917 god iz İstorii Borbı Politiçeskih Partii. Moskva: Mısl, 1987.
“Spiski Çlenov Vserossiiskogo Uçreditelnogo Sobraniya.” Erişim Tarihi: 4.10.2020 http://www.hrono.ru/biograf/bio_u/uchredit.php.
Syezdı i Konferentsii Konstitutsionno-Demokratiçeskoy Partii 1915-1917 gg. T. 3. K. 1 Moskva: ROSSPEN, 2000.
Şaveko, Natalya Anisimovna. Oktyabrskaya Revolyutsiya i Uçreditelnoye Sobraniye. Moskva, Leningrad: Moskovskiy Raboçiy, 1928.
Tamarin, Aleksandr. Musulmane na Rusi. Moskva: İzdaniye D. Ya. Makovskogo, 1917.
Taymas, Abdullah Battal. 1917’den 1919’a Rus İhtilalinden Hatıralar 1. İstanbul: Turan Kültür Vakfı, 2000.
Togan, Zeki Velidi. Hatıralar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
Uçreditelnoye Sobraniye Stenografiçeskiy Otçet. peçataetsiya po rasporyajeniyu predsatelya Uçreditelnogo Sobraniya. Petrograd: Tipografiya Arend. Akts. O-va Dom Peçati, 1918.
Vişnyak, Mark Veniaminoviç. Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye. Sost. A. N. Meduşevskiy. Moskva: ROSSPEN, 2010.
Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye. Tsentrarhiv 1917 god v Dokumentah i Materialah pod red. M. N. Pokrovskogo i Ya A. Yakovleva. pod. k peçati İ. S. Malçevskiy. Moskva, Leningrad: Gosudarstvennoye İzdatelstvo, 1930.
Znamenskiy, Oleg Nikolayeviç. Vserossiiskoye Uçreditelnoye Sobraniye İstoriya Sozıva i Politiçeskogo Kruşeniya. Leningrad: İzdatelstvo Nauka, 1976.