Duma Monarşisi Dönemi Rusya’sında Devlet-Kilise İlişkileri: Zugzwang Kanunu
Bu makale, 1906-1917 yılları arası dönemde Rusya’da dini ve siyasi otoritelerin devlet ve kilise arasındaki anlaşmazlıkları çözme girişimleri hakkındadır. Yazar, bu ilişkilere dair kilise ve hükümet tarafından hazırlanan reform tasarılarının özelliklerini ve 1906 tarihli Temel Rusya İmparatorluğu Kanunları’nın (kilise yönetimi ve yasaları özel düzeni hakkındaki) 65. maddesinin hayata geçirilmesiyle alakalı olarak ortaya çıkan hukuki çatışmaları incelemektedir. Makalede ayrıca Duma Monarşisi döneminde Ortodoks Kilisesi’nin durumunu güçleştiren ve devlet-kilise ilişkilerine dair reformlarda başarısızlığa yol açan unsurlar da ele alınmaktadır. Makalede esas itibarıyla dini ve siyasi erklerin anlaşmazlıkları çözmek için ortaya koydukları prensip ve yaklaşımlardaki çatışmaların kapsamlı analizi yapılmaktadır. İncelenen dönem “Zugzwang Hukuku” olarak adlandırılan olgunun ortaya çıkışına neden oldu. Bu dönemde ortaya konulan hukuki düzenleme önerileri, Monarşi devletinde krizi daha da derinleştirdi. Predsobornıy (Ön Konsül) olarak adlandırılan kurumda Rusya Ortodoks Kilisesi’nin devlet ile ilişkileri hakkında nizamname tasarısı hazırlandı. Hazırlanan nizamnamede geleneksel milli devlet hukuku ve Ortodoks Kilisesi’nin kanuni normları esas alındı. Fakat Ön Konsil’in faaliyetleri ertelendi. Konsil tarafından hazırlanan ve Temel Kanunlarda değişiklik öngören tasarı ise uygulamaya konulmadan rafa kaldırıldı. P.A. Stolıpin hükümeti bunun yerine düzenleme için başka bir yol önerdi. Buna göre devlet-kilise ilişkileriyle sıkı sıkıya bağlı olan dini yasalarda reforma gidilmesi gerekiyordu. Bu öneri, Kutsal Sinod’un görüşü alınmadan ortaya konulmuştu. İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan söz konusu proje, Kilise efradına göre Temel Kanunlar çerçevesinde Ortodoks Kilisesi halklarını çiğnemekteydi. Stolıpin’in reform çalışması çıkmaza girdi. Devlet ve kilise ilişkileri Temel Kanunların 65. Maddesine göre gerçekleştirilmeye devam edildi. Fakat bu maddenin işleyiş düzeni belirsiz kaldı. Bu sebeple hem din hem de kilise yasaları, Devlet Duması’nda tartışma konusu oldu. Devlet-kilise ilişkilerindeki anlaşmazlıklara dair tartışmalar halka da sirayet etti. Bu durum, devlet ile kilise arasındaki uçurumu kapama çabasına Şubat 1917’de olumsuz şekilde yansıdı. Makale, Ortodoks Kilisesi’nin hukuki statüsü, Rusya’daki iç siyasi gelişmelerin özellikleri ve ülkenin yaşadığı sarsıntının önkoşulları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Duma monarşisi, Rusya Ortodoks Kilisesi, Kutsal Sinod, Temel Kanunlar, Devlet Duması, P.S. Stolıpin
State-church relations in Russia during the Duma Monarchy: the law zugzwang
This paper deals with the attempts of the spiritual and secular authorities in Russia to resolve the discrepancies in relations between the State and the Orthodox Church in 1906–1917. The author examines such aspects as the characteristics of church and government reform projects of these relations, law collisions related to the implementation of article 65 of the Basic Laws of the Russian Empire in 1906 (on a special procedure for church administration and legislation). It also pays attention to factors that complicated the situation of the Orthodox Church during the Duma monarchy, contributed to the failure of the reform of state-church relations. The main contribution of the research composed in a comprehensive analysis of the conflict of principles and approaches proposed by the spiritual and secular authorities to resolve discrepancies. In this period this caused such the phenomenon as “law zugzwang” — the legislative proposals on solving this problem only strengthen the crisis of the monarchist state. The project on the attitude of the Orthodox Russian Church to the State Power was developed in the Pre-Council Institution. It was based on the traditions of national state law and the canonical norms of the Orthodox Church. However, the Church Council was postponed. The project itself required amendments to the Basic Laws and remained unrealized. The government of P. A. Stolypin proposed another way of transformation. It consisted in the reforming of religious legislation, which was closely connected with state-church relations. At the same time, the government ignored the point of view of the Holy Synod. The project of the Ministry of the Interior, according to the church community, also offend the rights of the Orthodox Church under the Basic Laws. So, Stolypin’s reform stalled. The Relations between the state and the Church continued to be under Article 65 of the Basic Laws. But the special procedure for its action was not cleared. Therefore, not only religious, but also church legislation has become the subject of consideration in the State Duma. The discrepancies in State-Church relations have become the part of public policy. It also influenced the ability of the spiritual and secular authorities to avoid a break in February 1917. The paper gives valuable information about the law status of the Orthodox Church, the characteristics of the internal political development of Russia and the background of the shocks that the country experienced.
Keywords:
Duma monarchy, Russian Orthodox Church, Holy Synod, Basic Laws, State Duma, P. A. Stolypin,
___
- Российский государственный исторический архив, ф. 1276 (Совет министров), оп. 4, д. 835.
- Российский государственный исторический архив, ф. 1276 (Совет министров), оп. 4, д. 837.
- Государственная дума. Третий созыв. Стеногр. отчеты, сессия 1, ч. I. СПб: Гос. тип., 1908.
- Журналы и протоколы заседаний Высочайше учрежденного Предсоборного Присутствия (1906 г.), т. I–II. М.: Изд-во Новоспасского монастыря, 2014.
- Особые журналы Совета министров Российской империи, 1906–1908 гг. 1906 год. М.: РОССПЭН, 2011.
- Особые журналы Совета министров Российской империи, 1906–1908 гг. 1907 год. М.: РОССПЭН, 2011. Особые журналы Совета министров Российской империи, 1906–1908 гг. 1908 год. М.: РОССПЭН, 2011. Особые журналы Совета министров Российской империи, 1909–1917 гг. 1913 год. М.: РОССПЭН, 2005.
- “Определение Святейшего Синода”. Церковные ведомости, 1 (1908): 3–4.
- Полное собрание законов Российской империи, собр. 1, т. 6, 1720–1722 гг. СПб.: Тип. II Отд. Собств. е. и. в. Канц., 1830.
- Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, т. 25, ч. 1, 1905 г. СПб.: Гос. тип., 1908.
- Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, т. 26, ч. 1, 1906 г. СПб.: Гос. тип., 1909.
- Сборник речей Петра Аркадьевича Столыпина, произнесенных в заседаниях Государственного совета и Государственной думы (1906–1911). СПб., Изд. В. В. Логачева, 1911.
- Свод законов Российской Империи, кн. 1, т. I–III. СПб.: Рус. кн. т-во “Деятель”, 1912.
- Царскосельские совещания, ч. II. Былое, 4 (1917).
- Аврех, А. Я. П. А. Столыпин и судьбы реформ в России. М.: Политиздат, 1991.
- Алексеева, С. И. Святейший Cинод в системе высших и центральных государственных учреждений пореформенной России 1856–1904 гг. СПб.: Наука, 2006.
- Берташ, А. и Бовкало, А. А. “Извольский Петр Петрович”. Православная энциклопедия, т. 21 (М.: ЦНЦ “Православная энциклопедия“, 2009): 556–559.
- Богомолов, А. Б. “Вероисповедная политика правительства П. А. Столыпина и вопрос о прерогативах Синода в 1906–1911 гг.” Сборник материалов конференции “Россия и мир: опыт взаимодействия национальных культур” (2015): 17–19.
- Богомолов, А. Б. “Государственная дума и порядок направления законопроектов по Ведомству православного исповедания в 1913–1914 гг.” Международная конференция “Таврические чтения 2016”, ч. 1 (2017): 215–220.
- Бокарева, Л. С. “Реформа православного прихода 1914–1917 гг.: Синодальное ведомство”. Вестник ЛГУ им. А. С. Пушкина, 4, т. 4 (2012): 133–141.
- Демин, В. А. Государственная дума России (1906-1917): механизм функционирования. М.: РОССПЭН, 1996.
- Дорская, А. А. “Российское законотворчество о свободе совести в 1905-1917 гг.” Проблемы социально-экономической и политической истории России XIX–XX веков. (СПб.: Алетейя, 1999): 354–363.
- Дякин, В. С. “Сфера компетенции указа и закона в третьеиюньской монархии”. Вспомогательные исторические дисциплины, т. 8 (1976): 236–262.
- Дякин, В. С. Самодержавие, буржуазия и дворянство в 1907–1911 гг. Л.: Наука, 1978.
- Дякин, В. С. “Церковь и государство в период третьеиюньской монархии”. Новый часовой, 4 (1996): 126–130.
- Скворцов, В. М. “Роковой шаг и историческая речь”, Колокол, 961 (1908): 2.
- Тихомиров, Л. А. Запросы жизни и наше церковное управление. М.: Университетская тип., 1903.
- Фирсов, С. Л. Церковь в империи. Очерки по церковной истории эпохи императора Николая II. СПб.: Сатис, 2007.
- Флоринский, М. Ф. “Основные законы 1906 г. и церковное управление в России в период третьеиюньской монархии”. Вестник ЛГУ, 4, № 20 (1980): 21–26.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Tekin Aycan TAŞCI