22020

Yanlış batılılaşmanın sembolü Araba Sevdası’nda kişilik-eğitim ilişkisi

Tanzimat, toplum yapısını en fazla etkileyen dönüm noktalarından biridir. Bu dönemde yazılan eserlerin irdelenmesi; bugünkü durumumuzun, hâl ve hareketlerimizin anlaşılmasında büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Tanzimat Dönemi’ne fikirleri, eserleri ve eğitimci yönüyle damgasını vurmuş Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası romanında eğitim ile ilgili telkinlerin nasıl ele alındığı incelenmiş; buradan hareketle eğitimle ilgili unsurların hangi kişilik özelliklerini ortaya çıkardığı tespit edilmiştir. Ana karakter Bihruz Bey’in içinde bulunduğu eğitim atmosferinin kişilik özellikleriyle ilişkisini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda eser nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle taranmış, elde edilen bulgular eğitim özellikleri ve kişilik özellikleri başlıkları altında değerlendirilmiştir. Bulguların betimsel analizle yorumlandığı çalışmada Bihruz Bey’in maruz kaldığı eğitimin ve yetişme ortamının kişiliğine yansımaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Recaizade Mahmut Ekrem, eskiyle yeninin bir arada yaşandığı bu dönemin saplantılarını, buhranlarını araba metaforu üzerinden ve amaçsız, düzensiz, ciddiyetten uzak eğitimin yarattığı insan modelini Bihruz Bey tipi üzerinden vermiştir. Bireylerin eğitimi meselesine gerekli hassasiyet gösterilmediğinde sorunlu tiplerin ortaya çıkmasının kaçınılmaz olacağını vurgulayan yazar, kişilik gelişiminin insanın varoluş sebebi ve eğitimin birincil hedefi olduğunu Bihruz Bey’in içine düştüğü aşk macerasıyla mizahi bir biçimde ortaya koymuştur. Kişilik gelişimini tamamlayamayan bireylerin her zaman ve her durumda dalga konusu olabileceklerini, eserin başından sonuna kadar kahramanı Bihruz Bey’le alay ederek göstermiştir. Bu çalışmayla ailede ve okulda doğru, süreklilik arz eden yetkin bir eğitim alamayan, nitelikli bir sosyal çevreyle irtibatta olmayan ve çocukluk döneminde yanlış yetişkin davranışlarına maruz kalan bireylerin olumsuz kişilik özellikleri geliştirdiği ve dönemin modalarına (araba ve Batı-Fransızca hayranlığı) takıntılı derecede bağlandığı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Araba Sevdası, Tanzimat, eğitim, kişilik

PDF

___

Adıvar, H. E. (1956). Türkiye’de Şark-Garp ve Amerikan Tesirleri. Doğan Kardeş Yayınları.
Akyüz, K.(1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. İnkılap Kitabevi.
Aytaş, G. (2002). Batılılaşma maceramızda türk romanına yansıyan tipler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1), 133-148.
Aytaş, G. (2012). Recaizade Mahmut Ekrem’in divan edebiyatı, halk edebiyatı, din ve kültür hakkındaki görüşleri. İdil, 1(2), 60-75.
Balcı, Y. (2000), Batılılaşma açısından roman aydın ilişkisi ve ilk dönem romanlarımızda aydınlar. Türk Yurdu Dergisi, 20 (1), 133-139.
Başgöz, İ. (1995). Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk. T.C. Kültür Bakanlığı.
Bilim, C. Y. (1984). Tanzimat Devrinde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839-1876). Anadolu Üniversitesi.
Demirkol, R. (2021). Değerler eğitimi bağlamında araba sevdası romanının türkçe öğretiminde kullanılabilirliği üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Enginün, İ. (2010). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyete (1839-1923). Dergâh Yayınları.
Halis, İ. (2005). Tanzimat Dönemi Eğitim Sistemi. Serhat Kitabevi.
Has Er, M. (2000). Tanzimat Devri Türk Romanında Kadın Kahramanlar. Atatürk Kültür Merkezi Yayını:246.
İmren, A.(2002). Recaizade Mahmut Ekrem Hayatı ve Eserleri. Yeryüzü Yayınevi.
Kabaklı, A. (2002). Türk Edebiyatı III. 11. Baskı. III. Cilt. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayınları.
Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Genişletilmiş 3. Baskı. Engin Yayınevi.
Kesebir, E. (2011). Tanzimat romanında iradesiz anne tipi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (2), 69-73.
Kodaman, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Okay, O. (1991). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. MEB Yayınları.
Özdemir, M. ve Kaplan. T. (2015). Ahmet Mithat Efendi’nin “çingene” romanında çingene gerçeği ile ilgili öne çıkan değerler. Route Educational and Social Science Journal, 2 (1), 115-129.
Özdemir, S. (2018). Batılılaşmanın sosyo-kültürel parodisi: araba sevdası. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2(39), 291 - 306.
Özer, E. E. (2004). Halit ziya uşaklıgil. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 16, 54-64.
Parlatır, İ. (2012). Edebiyatımızın Zirvesindekiler Recaî-zade Mahmut Ekrem. Akçağ Yayınları.
Recai-zade Mahmut, Ekrem. (1992). Araba Sevdası. Morpa Kültür Yayınları.
Soyer, F. (2004). Osmanlı devletinde (1839-1908 tanzimat dönemi) beden eğitimi ve spor alanındaki kurumsal yapılanmalar ve okul programlarındaki yeri konusunda bir inceleme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (1), 209-222.
Şahin Tekinalp, P. (2011). Araba sevdası: recaizade mahmut ekrem ve halil paşa buluşması. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 8 (15), 185-204.
Tanpınar, A. H. (2003). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Çağlayan Kitabevi.
Yılmaz, A. (2016). Tanzimat romanlarında eğitim meselesi ve tahsilli kahramanlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43), 514-531.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 8. Tıpkı Basım. Seçkin Yayıncılık.