ÖLÜM YOLUNDA İKİ ŞÂİR, BİR ÂŞIK1

Klasik İran edebiyatının en önemli şairlerinden Nizâmî, 'Leylâ ve Mecnûn' adlı dillere destan bir aşk hikâyesini ölümsüzleştirmeyi başarmıştır. 12. yüzyılda, Nizâmî'nin üslûbuyla dirilen bu hikâye, yüzyıllarca gerek İran gerekse Türk edebiyatında birçok şairin kalemiyle yeni bir soluk kazanmıştır. Söz konusu eser, şüphesiz 16. yüzyıl Klâsik Türk edebiyatı şairi Fuzûlî'nin fesahat, belagat ve üslûbuyla zirveye çıkmıştır. Nizâmî ve Fuzûlî'nin 'Leylâ ve Mecnûn' mesnevileri, mukayese edilmeye layık iki eser olarak her zaman araştırmacıların gündeminde olmuştur. Fakat şu ana kadar yapılan Nizâmî-Fuzûlî mukayeselerinde genellikle yatay karşılaştırmalar söz konusu edilmiş, iki eser ve şairleri arasındaki farklılık ve benzerliklerin her yönüyle ortaya konduğu dikey bir karşılaştırma yapılmamıştır. Bu çalışmada, Leylâ'nın ölümüyle birlikte vukû bulan Mecnûn'un ölüm sahnesi mukayese edilecektir. Nizâmî'nin, eserinde sadece olayı aktardığı görülmekteyken Fuzûlî'nin ise kahramanlarının bilinçaltını ve içinde bulundukları ruhsal haleti tasvir ettiği; araya serpiştirdiği gazellerle duyguyu ön plana çıkararak, olayı daha da insanîleştirdiği görülmektedir. Nizâmî'de vak'anın öncelendiği, Fuzûlî'de ise olay-insan ilişkisinin derinlemesine işlendiği ve hikâyeciliğin ön plana çıktığı dikkat çekmektedir.

TWO POETS, ONE LOVER ON THE WAY TO DEATH

Nizami, one of the most important poets of classical Iranian literature, succeeded in immortalizing a proverbial love story named 'Layla and Majnun'. This story, which rose with the tone of Nizami in 12th century, achieved a new inspiration in both Iranian and Turkish literatures by many poets for centuries. The work of art in question came to a height undoubtedly by the fluency, declamation and style of Fuzuli, who was a poet of 16th century Classical Turkish literature. 'Layla and Majnun' masnavis of Nizami and Fuzuli have always been in the agenda of researchers as two creations worth comparison. However, generally horizontal comparisons have been mentioned in the Nizami-Fuzuli comparisons done until now; a vertical comparison has not been conducted, which puts forward differences and similarities between two creations and their poets at all points. In this study, death scene of Majnun, which takes place together with the death of Layla, will be compared. While Nizami is seen to narrate only the incident in his work; Fuzuli is seen to describe the subconscious and the emotional state his characters are in and to humanize the event by featuring the emotion he interspersed among via lyrics. Prioritization of the event in Nizami attracts attention; while eventhuman relationship to be cultivated deeply and storytelling coming to prominence stands out in Fuzuli.

___

Açıkgöz, N. (1998). Fuzûlî, İstanbul: Timaş.

Açıkgöz, N. (1987). Leylâ ile Mecnûn Mesnevisi'nin Yapısı, Ankara: Milli Kültür, S. 59, s. 39-43.

Ayan, H. (2014). Leylâ vü Mecnûn/Fuzuli, İstanbul: Dergâh.

Destgerdî, H.; Hamidiyân, S. (1389). Hakîm Nizâmî-i Genceî Leylî vü Mecnûn, Tahran: Neşr-i Katre.

Doğan, Muhammet Nur (2015). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn, İstanbul: Yelkenli.

İpekten, H. (2015). Fuzûlî Hayatı-Sanatı-Eserleri / Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara: Akçağ.

Kanar, M. (2007). "Nizâmî-i Gencevî", İslâm Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

Levend, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Mazıoğlu, H. (1992). Fuzûlî ve Türkçe Dîvânı'ndan Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı.

Onan, N. H. (1956). Fuzûlî Leylâ ile Mecnûn, İstanbul: Maarif Basımevi.

Rousseau, A. M. ve Cl. Pichois (1994). Karşılaştırmalı Edebiyat, Çeviren: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yazgan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.

Servetiyân, B. (h. 1376). Endîşehâ-yı Nizâmî-i Genceî, Tebriz: İntişârât-ı Aydın.

Settârî, C. (h. 1366). Hâlât-ı Aşk-ı Mecnûn, Tahran: İntişârât-ı Tûs.

Tarlan, A. N. (1990). Leylâ ile Mecnûn-Nizâmî, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.

Turinay, N. (1996). Klasik Romana ve Leylâ vü Mecnûn'a Dair, Fuzûlî Kitabı-500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı, s. 223-244.

Yazıcı, T. (2003). "Leylâ ve Mecnûn", İslâm Ansiklopedisi, C. 27, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.