NAMIK KEMAL'İN SELİMİYYE ADLI NAZİRESİNDE İTTİHÂD-I İSLAM HEDEFİ

Türk Edebiyatı tarihinde şairlerin birbirine nazire yazması meşhurdur. Divan Edebiyatı'nda sıkça görülen bu gelenek Tanzimat Edebiyatı'nda da devam etmiştir. Bu dönemde nazire geleneğine en çarpıcı örneklerden birini Namık Kemal, Abdülhak Hâmid'in "Kabr-i Selim-i Evvel'i Ziyaret" adlı şiirine mukabil olarak yazmıştır. "Kudretli bir padişah" olarak Yavuz Sultan Selim'i tanıtan her iki şiirdeki ifadeler birbirine benzemekle beraber, yazarlarının fikir ve ideolojisini yansıtan ciddi bir farklılık vardır. Bu farklılık, "toplum için sanat" anlayışında olan Kemal'in, devletin yıkılışına bir çözüm olarak öne sürdüğü "ittihâd-ı İslam" hedefini, naziresinde önemle vurgulamasından kaynaklanmaktadır. Bu sebeple Kemal'in naziresi, onda özellikle 1872 yılından sonra kuvvetle görülen ittihâd-ı İslam ideolojisini çarpıcı bir şekilde dillendirmesi açısından önemlidir. Bu makale, Kemal'in naziresinden yola çıkarak "hilâfet" metaforu üzerinden onun ittihâd-ı İslam ideolojisini nasıl yansıttığını ortaya koymak amacındadır. Makalede metot olarak iki şiir arasında karşılaştırma yapmak esas alınmıştır. Hâmit'in kullandığı kavramlar ile Kemal'in naziresindekiler karşılaştırılmış ve özellikle sözcük seçiminden yola çıkılarak nazireye hâkim olan hilâfete dayalı ittihâd-ı İslam söylemi ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, Hâmit'in Yavuz'a bakışında yer almayan pek çok vasfın Kemal'in naziresinde dile getirildiği görülmüştür. Ayrıca Kemal şiirinde ittihâd-ı İslâm'ın direği olarak gördüğü hilâfet tarihi ile ilgili pek çok telmihte bulunmuştur. Yavuz'un saltanat döneminde yaptığı icraatları hilâfet tarihi açısından değerlendirmiş ve bu siyasi güç ile devletin bugünlere kadar gelebildiği iddiasını dillendirmiştir.

THE PURPOSE OF THE PANISLAMISM IN NAMIK KEMAL'S NAZİRE NAMED "SELİMİYE"

That poets write "nazire" poems to each other was famous in the history of Turkish literary. This tradition that had been common in Divan Literature has continued in the Tanzimat Literature. During this period, Namık Kemal wrote one of the most striking examples of this tradition being parallel to the poem of "Kabr-i Selim-i Evvel'i Ziyaret" by Abdülhak Hâmid Tarhan. Expressions in both poems which identifies Yavuz Sultan Selim as "a mighty Sultan" are similar to each other. On the other hand, between these poems there are a serious differences that reflect authors' ideas and ideology. These differences are stemming from strongly emphasizing the target of Pan-Islamism in the poem of Namık Kemal who was in the idea of "the art for the society". Therefore, Kemal's nazire is important in terms of showing us his ideology of Pan-Islamism seen strongly his life and texts especially after the year of 1872. This article's purpose is displaying the reflection of this ideology through the metaphor of "caliphate" in Kemal's nazire. In the article, the method is essential to make a comparison between two poems. The concepts in Kemal's nazire have been compared with ones used by Hâmid's poem. The rhetoric of Pan-Islamizm based on the caliphate has been laid down especially starting from the choice of words in these poems. As a result, many qualifications not taking place in the view of Hâmid to Yavuz has been seen to be expressed in Kemal's nazire. Also Kemal have reminded many things related to the history of Caliphate regarded by him as an essential point of Pan-Islamism. He has evaluated the works of Yavuz occuring in his kingdom in terms of the history of caliphate. Also he claimed that the State of Ottoman has been successful for three hundred years with this political power

___

Afyoncu, E. (2005). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu-II. İstanbul: Yeditepe.

Ahmet Cevdet Paşa. (2011). Kısâs-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ. (Ali Aslan, Haz.) İstanbul: Hikmet.

Basılmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü.

İmam Gazâlî. (2002). İhyâ u Ulûmi'd-Dîn. c.1. (Ahmet Serdaroğlu, Çev.) İstanbul: Bedir.

Kalkışım, M. M. (2004). Işığın Büyüsü-Türk Şiiri Güldestesi. Bakü: Qafqaz Üniversitesi.

Kara, İ. (2001). İslamcıların Siyasi Görüşleri -1- Hilâfet ve Meşrûtiyet. İstanbul: Dergâh. Karaman, H.; Özek, A. vd. (2009). Kurân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

Keven, A. (2015, Haziran). Şah İsmail'in Mezhebî Eğilimlerinin Anadolu ve İran Coğrafyasına Etkileri. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi. c.2. 3, 9-26.

Köksal, M. F. (1992). Nazire-Türk Edebiyatı. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ss. 456-458). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

Latîfî. (1999). Latifî Tezkiresi. (Mustafa İsen, Haz.). Ankara: Akçağ.

Mehmed Murad. (2005). Turfanda mı Yoksa Turfa mı?. (Tacettin Şimşek, Haz.) Ankara: Akçağ.

Namık Kemal. (1989). Yavuz Sultan Selim. Namık Kemal'in Tarihî Biyografileri. (İskender Pala, Haz.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Namık Kemal. (2005a). Bütün Makaleleri 1 Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri. (Nergiz Yılmaz Aydoğdu ve İsmail Kara, Haz.) İstanbul: Dergâh.

Namık Kemal. (2005b). Celaleddin Harzemşah. (O. Öcal, Haz.) Ankara: Akçağ. Namık Kemal. (2007). Cezmi. (Yakup Çelik, Haz.) Ankara: Akçağ.

Okay, O.; Aktaş, Ş. vd. (Kollektif). (2004). Büyük Türk Klasikleri. (c.8) Ankara: Ötüken.

Ortaylı, İ. (2011). Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek. İstanbul: Timaş.

Suruç, S. (2003). Peygamberimizin Hayatı. c.1. İstanbul: Nesil.

Tanpınar, A. H. (2003). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan.

Tansel, F. A. (2005). Hususi Mektuplarına Göre Namık Kemal ve Abdülhak Hâmid. Ankara: Akçağ.

Topaloğlu, F. (2010). Şia'nın Oluşumunda İran Kültürünün Etkisi. Basılmamış Doktora Tezi.

Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı.

Törenek, M. (2000). Recaizade Mahmut Ekrem'in "Bülbül" Redifli Şiiri ve Ona Yazılan Nazireler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14, 169-185.

Uçman, A. (2014, Bahar). Tanzimat'tan Sonra Edebiyat ve Siyaset: Namık Kemal ve Ziyâ Paşa Örneği. Türkiyat Mecmuası, 24, 113-128.

Uğurcan, S. (2012). Edebiyat Tarih İlişkisi. İstanbul: Dergâh.

Yuvalı, A. (1992). Hülâgû. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ss. 473-475). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.