Masal ve efsanelerde değerler eğitimi: Muş ili örneği

Bu çalışmada Muş yöresine ait masal ve efsanelerin değer eğitimi açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda Yavuz (2006), Köse (2004), Aksu (2010) tarafından kaleme alınan Muş yöresine ait masallar ve Ekmekçi (2020)’nin eserinde geçen Muş efsaneleri, önce kök değerler daha sonra da bu değerlerin dışında yer alan değerler bağlamında ele alınmıştır. Çalışmada “temel nitel araştırma” deseni kullanılmıştır. Çalışmanın inceleme materyalleri, ifade edilen 4 tezde yer alan metinlerdir. Böylece Muş yöresine ait toplam 127 masal ve 105 efsane incelenmiştir. Çalışmada doküman incelemesine göre elde edilen veriler, içerik analiziyle çözümlenmiş, sıklık açısından değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Çalışma sonunda Muş yöresi masal ve efsanelerinde kök değerlerin tamamına ait örneklerin bulunduğu ve en çok yardımseverlik (53), sevgi (39), dürüstlük (16), sabır (15), dostluk (14), adalet (13), öz denetim (7) kök değerlerine yer verildiği tespit edilmiştir. Masal ve efsanelerde kök değerlerin dışında ise 30 farklı değerin olduğu saptanmıştır. Bu değerlerde en fazla dini değerlere duyarlılık (73), estetik (56), azimli olma (30), iyilik etme (30), çalışkanlık (20), aile birliğine/ bağlarına önem verme (19), cömertlik/ cömert olma (17), geleneksellik (16), cesaret/ cesur olma (14) ve nezaket (14) değerlerine yönelik örneklerin olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar Muş yöresi masal ve efsanelerinin değerler eğitimi açısından zengin olduğunu göstermektedir. Çalışmanın sonunda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Muş masalları, Muş efsaneleri, kök değerler, değer eğitimi

Values education in tales and legends: Sample of city of Muş

In this study, it was aimed to examine the tales and legends of Muş province in terms of values education. In this respect, the tales of Muş province written by Yavuz (2006), Köse (2004), Aksu (2010) and the legends of the city mentioned in the work of Ekmekçi (2020) were first discussed in the context of root values and then values outside these values. The "basic qualitative research" design was used in the study. The research materials of the study are the texts in the 4 theses expressed. Thus, a total of 127 tales and 105 legends belonging to the province of Muş were examined. The data obtained according to the document analysis were analyzed with content analysis, evaluated and interpreted in terms of frequency. At the end of the study, it was established that there are examples of all of the root values in the tales and legends of the city of Muş and that the root values helpfulness (53), love (39), honesty (16), patience (15), friendship (14), justice (13), self-control (7) are included the most. It was determined that there are 30 different values in fairy tales and legends other than the root values. In these values, sensitivity to religious values (73), aesthetics (56), determination (30), doing a favour (30), diligence (20), giving importance to family unity / ties (19), generosity / being generous (17) , traditionalism (16), bravery / being brave (14) and kindness (14) were seen to be examples of values. These results show that the tales and legends of Muş province are rich in values education. Suggestions are presented in the ending of the study.

Keywords:

Muş tales, Muş legends, root values, values education,

PDF

___

Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akkaya, N. (2017). Kıbrıs Türk Masallarında Değerler. Folklor/Edebiyat, 23 (90), 231-244.
Aksu, B. (2010). Muş Çocuk Folkloru. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Alabay Yolcu, T. (2019). Hasan Lâtif Sarıyüce'nin Anadolu Masallarının Eğitsel Değerler Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
Arıcı, A. F. (2016). Estetik Değer Oluşturmada Masalların Rolü: Türk Masalları Örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 2, 1017-1035.
Arslan, A., & Çelik, H. (2016). Divan-ı Hikmet’te Türkçe Eğitiminde Kullanılabilecek Değerler. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 169–184.
Bulut, K. (2021). Ayla Kutlu’nun Merhaba Sevgi Adlı Çocuk Romanının Değerler Eğitimi ve On Kök Değer Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 248–272.
Creswell, J. W. (2005). Educational Research: Planning, Conducting And Evaluating Quantitative And Qualitati And Research. USA: Pearson Prentice Hall.
Çepni, S. (2012). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
Çiftçi, F.,& Sayır, M. F. (2019). Efsane Türünün Eğitici Boyutu ve Kızıl Ziyaret Efsanesi’nde Aktarılan İletiler. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 2(2), 178–196.
Demir, Ş. (2019). Feridun Oral’ın Resimli Öykü Kitapları Üzerine Bir Doküman İncelemesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Duyan, V., Gülden, Ç. ve Gelbal, S. (2012). Öz-Denetim Ölçeği ÖDÖ: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Journal of Society & Social Work, 23 (1), 25-38.
Ekmekçi, D. N. (2020). Muş Efsaneleri İnceleme Metin. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Güven, A. Z. (2014). Türk Efsanelerinin Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26), 225–246.
Halstead, J. M.,& Taylor, M. J. (2000). "Learning and teaching about values: A review of recent research." Cambridge Journal of Education, 30 (2), 169-202.
Ilıcak, N. G.,& Başoğlu, N. (2018). Ahmet Ümit’in Masal Kitaplarında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 88–100.
İkiz, F. E., Totan, T. ve Karaca, R. (2013). Sorumluluk İnançlarını Arttıran Faktörleri Belirleme Ölçeğinin Uyarlanması. New/Yeni Symposium Journal, 51 (2), 105-115.
Karagöz, B. (2017). Naki Tezel’in Türk Masalları Adlı Kitabının Değerler Açısından Analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 534-556.
Karasar, N. (2007). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
Karatay, H. (2007). Dil Edinimi ve Değer Öğretimi Sürecinde Masalın Önemi ve İşlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463–477.
Kardaş, C. (2020). Mitoloji Kaynaklı Bir Anlatı. Bulanık/Kop İnsan-Coğrafya-Tarih-Kültür. (Edt. İrşad Sami Yuca). Konya: Çizgi Yayınları.
Kardaş, S. (2020). Bitlis Halk Masallarının Çocuğa Uygunluğu ve Değerler Eğitimine Katkısı Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
Kasımoğlu, H. (2010). Van Yöresine Ait Türk Halk Masalları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kılcan, B. (2016). Ignác Kúnos’un Kırk Dört Türk Peri Masalı Adlı Eserinin Değerler Açısından İncelenmesi. Turkish Journal of Education (TURJE), 5(3),82-94.
Kılıç, B. S., & Yılmaz, O. (2018). Fakir Baykurt’un Masallarında Değer Eğitimi ve Masalların Türkçe Eğitimine Katkısı. Uluslararası Teke Dergisi, 7(2), 1104–1125.
Köse, A. (2004). Muş İli Malazgirt İlçesinde Anlatılan Masalların Çocuk Eğitimine Katkısı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
MEB. (2017). Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine. Çevrim-içi: http://ttkb. meb. gov. tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-program.pdf.
Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma - Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber / Qualitative research a guide to design an implementation. (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik.
Oğuzkan, A. F. (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü (3.Baskı). Ankara: Gül Yayıncılık.
Özbaşı, S. (2020). Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Çerçevesinde Aytül Akal Masallarının İncelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 178–193
Özcan, E. (2017). Türk Dünyası Masallarının Değerler Eğitiminde Kullanılabilirliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Şener, H. (2013). Hayriyye-i Nabi’de Aktarılan Değerler. Turkish Studies, 8(1), 2051-2524.
Yaşaroğlu, C. (2015). İlkokul Programlarında Yer Alan Değerler Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Route Educational and Social Science Journal, 2(4), 164–174.
Yavuz, M. Ş. (2006). Muş Masalları Üzerine Bir Aaraştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Yeniasır, M. (2015). Kıbrıs Türk Masallarında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 943-1953.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.