Fantastik Türk çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış: Aslı Der örneği

Fantastik edebiyat gerçek dünya ile gerçeküstü bir dünya arasında okura farklı bir düzlemde yolculuk sunmasıyla edebiyat dünyasında ayrı bir yere sahiptir. Fantastik edebiyatın bu dünyasının çocuk yazınında da yer alması, çocukların gerçekliği farklı düzlemlerde sorgulamasını olanaklı kılmaktadır. Bu nedenle bu araştırmanın amacı, fantastik edebiyat ile çocuk edebiyatı arasındaki ilişkiden yola çıkarak fantastik çocuk edebiyatı yazarlarından Aslı Der’in yapıtlarını fantastik ögeler açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada, nitel araştırma yaklaşımlarından doküman incelemesi yönteminden yararlanılmıştır. Bu bağlamda öncelikle fantastiğin tanımı ve sınırlarına ilişkin alanyazın taraması yapılmıştır. Bu tarama sonucunda, fantastik konusunda öne çıkan üç kuramcının Nikolejeva, Steinmetz ve Todorov olduğu belirlenmiştir. Bu kuramcıların fantastik konusundaki görüşlerinden yola çıkılarak araştırmacılar tarafından “Fantastik Yapıtların Ölçütleri” [FYÖ] adlı bir değerlendirme formu geliştirilmiştir. Araştırma kapsamında, Aslı Der’in sekiz yapıtı, bu form aracılığıyla incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda, fantastik ögeler açısından yazarın “Küçük Cadı Şeroks, Büyük Tuzak, Barış Odaları, Tehlikeye 3 Yolculuk, Kayıp Rüyacı ve Denek E.E.E.” adlı yapıtlarının Nikolajeva ve Steinmetz’in fantastik ölçütlerini karşılar nitelikte olduğu; Todorov’un fantastik tanımının sınırları içerisinde ise hiçbir kitabının yer almadığı saptanmıştır. Yazarın “Defne’yi Beklerken ve Darmadağın” adlı yapıtlarının ise, gerçekçi çocuk yazını kapsamında yer aldığı bulunmuştur. Ayrıca yazarın fantastik yapıtlarının, çocuğun gerçek dünyadan bağını koparmadan, düş dünyasını zenginleştiren özelliklere sahip olduğu da elde edilen sonuçlar arasındadır.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk yazını, fantastiğe eleştirel bir bakış, fantastik ögeler, fantastik yapıtların ölçütleri

PDF

___

Alihalil, E. (2015). Christine Nöstlinger`ın Ilse ist Weg ve Aslı Der`in Defne`yi Beklerken yapıtlarında anne-kız ilişkisinin pedagojik eleştirisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Altınkaya Nergis, D. ve Uğur Aslankabaklı, G. (2015). “Oz Büyücüsü” örneğinde fantastik çocuk kitabı çevirisi üzerine. Diyalog, 1, 68-84.
Asutay, H. (2014). Çocuk ve gençlik yazınında fantastik kavramı. Türk Dili Dergisi, 756, 642-652.
Baki, Y. (2021). Alev Saçlı Çocuk Adlı yapıtın fantastik unsurlar açısından incelenmesi. Çocuk, Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi – ÇEDED, 4(2), 220-240. Doi numarası: 10.47935/ceded.951785
Bengtsson, M. (2016). How to plan and perform a qualitative study using content analysis. NursingPlus Open, 2, 8-14.
Bozkaplan İ. D. (2010). 1990-2008 arası çocuk edebiyatımızda fantastik ve bilim kurgu romanlar üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Clute, J., & Grant, J. (Eds.). (1999). The encyclopedia of fantasy. Macmillan.
Crabtree, B. F., & Miller, W. L. (1999). Doing qualitative research. Sage Publications. Thousand Oaks, CA.
Dilidüzgün, S. (2012). Fantastik çocuk kitaplarında fantastik ögeleri belirleyen etmenler. S. Sever (Yay. Haz.). III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 05-07 Ekim 2011 içinde (s.607-612). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını-yazın eğitimine atılan ilk adım. (3.baskı). İzmir : Tudem Yayınları.
Ertekin, A. (2013). Fantastik yazın. (1. baskı). Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
Ertem, C. (2006). Fantastik Edebiyat ve Tekinsizlik Edebiyatı Kavramı Üzerine. Akşit Göktürk‟ ü Anma Toplantısı: Yazın ve Çeviride Fantastik, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 11-23.
Guin, U. L. (2006). Kadınlar rüyalar ejderhalar. İstanbul : Metis.
Harms, J.M. (1975). Children's responses to fantasy in literature. Language Arts, 52(7), 942-946.
Hatipoğlu, T. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarinda fantastik öge içeren metinlerin varliği ve işleniş şekli. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Jackson, R. (2000). Fantasy: Literature of Subversion. New York: Routledge.
Kartal, S. G. (2007). Cumhuriyet dönemi Türk çocuk roman ve hikâyelerinde fantastik ögeler (1923-1960). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kayadibi, N. (2012). Aslı Der' in “Büyük Tuzak” adlı eserinin çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi. S. Sever (Yay. Haz.). III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu 05-07 Ekim 2011 içinde (s.393-393). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Lukens, R. J., Smith, J.J. & Coffel, C. M (2018). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış (Çev. C. Pamay). İstanbul : Erdem.
Merriam, S. B., and Grenier, R. S. (2019). Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis. San Francisco, CA: Jossey-Bass Publishers.
Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
Moran, B. (2004). Türk romanına eleştirel bir bakış (3. Baskı). İstanbul : İletişim .
Neydim, N. (2003). Fantastik çocuk edebiyatı yazınsallığa açılan bir kapı mı yoksa bir tehlike mi?. Dünya Kitap. https://gunisigikitapligi.com/haber/fantastik cocuk edebiyati-uzerine. (Erişim Tarihi:22.05.2021).
Özbaşı, S. (2020). Fatih Erdoğan’ın kitaplarında fantastik ögeler. Çocuk, Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(1), 89-104.
Özdemir, M. ve Hatipoğlu, T. (2019). 2006, 2015 ve 2018 Türkçe öğretim programlarının fantastik ögeler açısından incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 37-46.
Özkan, M. (2019). Aslı Der'in çocuk kitaplarında değerler eğitimi ve eserlerin Türkçe öğretimine katkısı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Özlük, N. (2010), Türk edebiyatında fantastik roman, (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Ed.). London: Sage Publications, Inc.
Piaget, J. (2013). Çocuğun gözüyle dünya. (Çev. İ. Yerguz) (3. Baskı). Ankara : Dost Kitabevi.
Prasannan, M. (2018). Fantasy literature and Tolkien’s theory on fantasies. Epitome : International Journal of Multidisciplinary Research, 4(4), 15-24.
Rabkin, E. S. (Ed.). (1979). Fantastic worlds: myths, tales, and stories. Oxford University Press.
Sertkaya, O. F. (2012). Etimoloji Nedir Ne Değildir: İsimden İsim Yapan +ay / +ey Eki Üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 19/1, 43-72.
Sever, S. (2007). Çocuk ve edebiyat (3. Baskı). Ankara : Kök .
Steinmetz, J. L. (2006) Fantastik edebiyat (Çev. H.F.Nemli). Ankara : Dost Kitabevi.
Todorov, T. (2004). Fantastik- edebî türe yapısal bir yaklaşım (Çev. N. Öztokat). İstanbul: Metis Yayınları.
Tunç, A. ve Akın, E. (2020). Miyase Sertbarut’un çocuk kitaplarında fantastik kurgu. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 45- 53.
White, D. R. (1998). A century of Welsh myth in children’s literature. London : Greenwood Press.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Nitel araştırma yöntemleri (11.baskı). Seçkin.