Âşûrâ kıyamı ve Kerbelâ vak’ası’nın Safevî iktidarı öncesi Fars şiirindeki yansıması

Farsça şiirlere konu olan en önemli dini öğretilerden biri, Şiîler’ce üçüncü imam olarak kabul edilen Hz. Hüseyin b. Ali'nin 10 Muharrem 61’de (1 Ekim 680) Kerbelâ’da hunharca şehit edilmesidir. Bu hadisenin önemi, tarih boyunca Şiî-Sünnî Müslümanları veya gayrimüslim bireyleri insanlık ve özgürlük hakkında düşünmeye iten bir durum olmasıdır. Bu nedenle, Müslüman şairler, özellikle Şiî Fars şairler, bu büyük olaya her zaman büyük bir önem atfetmişler ve şiirlerinde kullanmışlardır. Bu anlamda, Fars şiirinde Hicri dördüncü yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeni bir tarzın (Âşûrâ Şiiri) ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu makalede ana temayı oluşturan şey, Âşûrâ kıyamı ve Kerbelâ olayının Safevî iktidarı öncesi Fars şiirine etkilerini incelemektir. Bu makale, konuyu analitik tarihsel bir bakış açısını benimseyerek ve mevcut belge ve kaynakları dikkate alarak incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Âşûrâ kiyami, Kerbelâ olayi, İmam Hüseyin, Farsça şiir, Safevî

Reflection of the uprising of Ashura and the event of Karbala in Persian poems before the power of Safavid

One of the most important religious teachings that has a prominent role in Persian poem is the eternal rising of Imam Hossein Ibn Ali (AS), the third Imam of the Shiites, in 61 AH. The significance of this uprising is such that throughout history, it has forced various individuals from Shia, Sunni, or Muslim and non-Muslims to think about humanity and freedom. Therefore, the Muslim speakers, especially the Persian Shiites, have always placed one of their most important elements in this great event and immortality. What makes up the main theme in this article is to examine the reflection of the uprising of Ashura and the event of Karbala in Persian poems before the power of the Safavid regime which seems to have emerged in Persian literature since the second half of the fourth century as a new design (Ashura poem). This article seeks to follow the subject by adopting an analytical historical point of view and citing existing documents and resources.

Keywords:

Ashura uprising, Karbala’s event, Imam Hossein, Persian poem, Safavid,

PDF

___

Baba Tahir (2018). Baba Tâhir-i Uryân Dubeytiler (Çev. A. Yeşil), Ankara: Hece. Dırahşan, Mehdi (1364). Eş'ar ı Hekim Kesayi Mervezi ve Tahkîk der Zindegi-yi ve Asar O. Tahran: Neşr i Danişgah-i Tahran. Edîb Sâbir Tirmizî. Divan-ı Edîb Sâbir Tirmizî. Haz: Muhammed Ali Nasih. Tahran. Emir Kavvamî Razi (1334). Divan-ı Emir Kavvamî Razi, (Haz: Celaleddin Hüseyni) Tahran, Çaphane-i Sipehr Hacu-yi Kirmani (1336). Divan-ı Hacu-yi Kirmani. Haz. Ahmed Sehili Hunsari. Tahran : Naşr i Nigah. Hâfız-ı Şirâzî (1368). Divan-ı Hâfız. Tahran : Neşr-i Keyhan. Hâfız-ı Şirâzî (1382). Divan-ı Hâfız, 4. Baskı, (Haz: Bahauddin Horramşahi) Tahran, Neşr-i Dustan Hasanli, K. ve Kâfi, Gulam-Rıza (1385). Vîjagîhâi Şiir Aşurai ez Ağaz Gern Çaharum ta Payan Gern Nohum, Alzahra Üniversitesi Dergisi, 61, 31-68. Hedîdî, H. ve Esedullahî, Hudabehş (1384). İmâmet der Asar Senaî-yi Gaznevî. Tebriz : Tebriz Üniversitesi Edebiyat ve Beşeri Bilimler Fakültesi. Ho-Mohammedi, S. (1381). Shekoh Hamaseh Ashora der Şiir Şairan-i Şii, Faslnameh-i Howza,113-114 Güz, 299-377. İbn Yemîn (1344). Divan-ı İbn Yemîn. Haz. Hossein Ali. Bastani Rad. Tahran : Neşri Senâî. Mahdevi i Umrani, S. (1377). Tesir i Nehzet i Aşura ber Edeb i Farsi, Mecellei Tıb ve Tezkiye, 28. Bahar. Mücahidi, M. A. (1386). Karivan ı Şiir i Aşura Simayi İmam Huseyin Der Şiir Farsi, Ez Sede i Çaharum ta asrı Hazır. Kum : İntişarat ı Zemzem i Hidayet. Mukaddesan, Y. (1386). Veladet i Kesayi Mervezi, Şair i Ehli Beyt, Mecelle i Gulberg, 92, 54-59. Riyahi, M. E. (1379). Kesayi Mervezi Zindagi, Endişa ve Şiir i O, Tahran : İntişarat ı İlmi. Saʿdî-yi Şîrâzî (t.y.). Külliyat-ı Saʿdî. Haz: Muhammed Ali Furugi. Tahran : Neşr i Kanyar. Safa, Z. (1379). Tarih-i Edebiyat-ı İran, Hulasa i Cildi Evvel. 18. Baskı. Tahran : İntişarat ı Gognus. Selmân-ı Savecî (1336). Divan-ı Selmân-ı Savecî. Haz: Mansur Muşfik. Tahran : İntişar ı Safi Ali-Şah. Senâî-yi Gaznevî (1364). Hadîkat-ül-hakîka. Haz: Muderris –i Rezevi. Tahran : Merkez i Neşr i Danişgahi. Seyf-i Fergānî, (1341) Divan-ı Seyf-i Fergānî, Haz. Zebihullah-i Safa, Tahran, Neşr i Firdus Tuğyani, İ. (1382) Şerh i Müşkilat ı Hadika i Senai. İntişiarat ı Danişgah i İsfehan. İsfehan. Yusufi, Nuhammed Rıza (1386). Hubbu Handan i Resul der Hadika i Senai. Faslname i Aferine, 5. Sayı, Bahar.