Anadolu sahasındaki bazı mutasavvıf şairlerin vezne bakışı ve şiirlerindeki vezin problemleri

Halk ve divan şiirinden izler taşıyan ancak her iki gelenekten ayrılan yönleri olan tasavvufî şiirin doğru bir şekilde incelenip değerlendirilmesi için mutasavvıf şairin şiire bakışının doğru anlaşılmasına ihtiyaç vardır. Keza vezin açısından başarısız ya da kusurlu görülen tasavvufî şiire de bu bilgiyle yaklaşmak daha sağlıklı değerlendirme yapmaya yardımcı olacaktır. Bu makalede sûfî şairin şiire bakışı ile ilgili yapılan çalışmalardan, divanların inceleme bölümlerindeki vezinle ilgili verilerden ve şiir örneklerinden hareketle şiirlerinde vezin meselesine nasıl baktığına dair ve tasavvufî şiirde veznin nasıl kullanıldığı hakkında tespitlere yer verilecektir. Çalışmada tasavvufî şiir geleneği, sûfî şairin şiire bakışı ve tasavvufî şiirde vezin konuları hakkında genel değerlendirmelerden sonra tasavvufî şiirin 13. yy.’dan günümüze uzanan serüveninde Yûnus Emre, Kaygusuz Abdal, Kemal Ümmî, Şemseddîn-i Sivâsî, Niyâzî-i Mısrî, İsmail Hakkı Bursevî, İbrahim Hakkı Erzurumî, Osman Kemâlî Efendi, Muhammed Lutfî Efendi gibi her asrın temayüz etmiş şairlerinin şiirlerinde tercih ettikleri vezin türü ve vezin kusurları incelenmiştir. Sanat gayesi taşımadan hakikati dile getirmeye çalışan sûfî şair, vezin konusunda genel olarak çok özenli değildir. Bununla birlikte İbrahim Hakkı, Osman Kemâlî Efendi gibi bazı sûfî şairler, vezin konusunda, sanat endişesiyle şiir yazan klasik edebiyatımızın şairleri gibi hassas ve itinalı davranmışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Vezin, tasavvufi şiir, sûfî şair

The meter view of some sufi poets in the Anatolian field and the meter problems in their poems

In order for Sufi poetry, which has traces of both divan poetry and folk poetry but which is separated from both traditions, to be examined and assessed more accurately, there is a need for correct understanding of Sufi poet's perspective towards poem. Likewise, approaching Sufi poetry, which is seen as unsuccessful or defective in terms of prosody, with this information will help to make a healthier assessment. In this article, the issue will be examined with reference to the studies about Sufi poet's perspective towards the poetry and the data which is in Divan's analysis sections and also the poetry samples. In the light of this information, some certain fixings about how the Sufi poets viewed the prosody in their poems and how they used the prosody in Sufi poetry will be given. In this study, general evaluations were made about the tradition of Sufi poetry, the view of the Sufi poet to poetry and the subjects of prosody in Sufi poetry. Then, in the poems of the important poets such as Yunus Emre, Kaygusuz Abdal, Kemal Ümmî, Şemseddîn-i Sivâsî, Niyâzî-i Mısrî, İsmail Hakkı Bursevî, İbrahim Hakkı Erzurumî, Osman Kemâlî Efendi, Muhammed Lutfi Efendi, the types and errors of prosody of the Sufi poetry from the 13th century to the present day were investigated. Sufi poets, who do not aim for art and try to express the truth, are generally not very attentive to prosody. However, some Sufi poets such as İbrahim Hakkı and Osman Kemâlî Efendi acted as sensitive and meticulously as the poets of our classical literature, who wrote poetry with concern for art.

Keywords:

Prosody, sufi poetry, sufi poet,

PDF

___

Ayvazoğlu, B. (1993). Aşk Estetiği. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Behar, C. (1998). Aşk Olmayınca Meşk Olmaz: Geleneksel Osmanlı/Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal. İstanbul: YKY.
Beyatlı, Y. K. (1971). Edebiyata Dair, İstanbul: Yahya Kemâl Enstitüsü.
Ceylan, Ö. (2010). Böyle Buyurdu Sûfî. İstanbul: Kapı Yayınları.
Doğramacı, B. (1977). Kemâli Divanı’ndan Aşk Sızıntıları. İstanbul: Divan Matbaacılık.
Erzurûmî, İ. H. (H. 1263). Dîvân-ı İbrâhîm Hakkı Erzurûmî. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/1143 linkinden 07.09.2021 tarihinde erişilmiştir.
Farsakoğlu, A. (2010). Hâce Muhammed Lutfî Efendi'nin Şiirlerinde Dinî ve Tasavvufî Unsurlar. (Doktora tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güzel, A. (2004). Kaygusuz Abdal, 2. b. Ankara: Akçağ Yayınları.
Güzel, A. (2021). Şehzâde Alaâddin Gaybî Kaygusuz Abdâl Külliyatı: (Hayatı-Eserleri-Metin- Sözlük-Kaynaklar), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
İpekten, H. (1994). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. 1.b. İstanbul: Dergâh.
İsen, M. (1990). Usûlî Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
İsen, M. (2020). Usûlî Dîvânı, 1. b. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
İyiyol, F. (2013). Anonim Olmayan Mâniler: Dinî-Tasavvufî Türk Halk Edebiyatı Örnekleri, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 6 (12), 261-276.
Kemikli, B. (2003). Oğlanlar Şeyhi İbrahim Müfîd ü Muhtasar. İstanbul: Kitabevi.
Kemikli, B. (2007). Şiir ve Hikmet. İstanbul: Kitabevi.
Kemikli, B. (2015). Bir Hak Âşığı Osman Kemâlî Efendi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınevi.
Kemikli, B. (2017). Sun’ullah-ı Gaybî Dîvânı. İstanbul: H Yayınları.
Kemikli, B. (2018). Türk İslâm Edebiyatı Giriş. Bursa: Emin Yayınları.
Kılıç, M. E. (2014). Sûfî ve Şiir. İstanbul: İnsan Yayınları.
Kocatürk, V. M. (1970). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınları.
Köksal, F. (2009). Metin Neşrinde Vezinle İlgili Problemler, Bazı Tespit ve Teklifler, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3, 63-86.
Lutfî ,H. M. (2006). Hülâsatü’l-Hakâyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî, İstanbul: Damla Yayınları.
Okcu, N. (2011). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: TDV Yayınları.
Özsoy, B. S. (2011). Başlangıcından Günümüze Örnekleriyle Türk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Süer, F. R. (2017). Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı. İstanbul: H Yayınları.
Tanrıkorur, Ç. (1995). Türk Musikisinde Usul-Vezin Münasebeti, Ekrem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı. İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları.
Tatcı, M. (2015). Niyâzî-i Mısrî Halvetî Dîvân-ı İlâhiyât. İstanbul: H Yayınları.
Tatcı, M. (1990). Yûnus Emre Dîvânı İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Tatcı, M. (2008). Aşk Bir Güneşe Benzer. İstanbul: H Yayınları.
Tenik, A. (2017). Tasavvufî Şiir Poetikası . İlahiyat Tetkikleri Dergisi , (48) , 141-160.
Ünal, M. & Çalışkan, N. (2014). Bir Sûfî Şairin Şiiri: Haşim Baba Örneği . Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 231-240.
Ünver, İ. (1987). “Kemâl-i Ümmî”, Bolu İli Halk Edebiyatı Sempozyumu (Bildiriler Kitabı). Bolu: Bolu Kalkınma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
Yavuzer, H. (1997). Kemal Ümmi Divanı İnceleme-Metin. (Doktora tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yavuzer, H. (2008). Kemal Ümmî Dîvânı İnceleme-Metin. Bolu: Bamer Yayınları.
Yurtsever, M. (1990). İsmail Hakkı Divanı: İnceleme – Metin. (Doktora tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü