Anadolu İmam Hatip Lisesi Öğretmenlerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerine Bir Araştırma

Bu çalışmanın temel amacı Anadolu İmam Hatip Liselerinde görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve örgütsel kimlik algılarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına olan etkisini tespit etmektir. Bu kapsamda 2019-2020 eğitim öğretim yılında Türkiye İstatistik Kurumunun Türkiye Bölgeler Sınıflamasında Düzey 1 olarak belirlediği 12 coğrafi bölgeden seçilen, 23 ildeki 1506 Anadolu İmam Hatip Lisesi öğretmeninin görüşüne başvurulmuştur. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak “İmam Hatip Okulları Örgütsel Kimlik Algısı Ölçeği”, “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” ve “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” kullanılmıştır. Katılımcılardan toplanan veriler; Aritmetik Ortalama, Pearson Korelasyon ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin örgütsel bağlılık, örgütsel kimlik ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir. Çoklu doğrusal regresyon analizi sonuçlarına göre öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve örgütsel kimlik algılarının örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Çalışma bulguları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, öğretmenlerin örgütsel kimlik ve örgütsel bağlılığa ilişkin algı düzeylerinin artmasının onların örgütsel vatandaşlık davranışlarının yükselmesine neden olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Örgütsel Vatandaşlık Davranışları, Anadolu İmam Hatip Liseleri, Öğretmenler, Din Eğitimi

A Research on Organizational Citizenship Behaviors of Anatolian İmam Hatip High School Teachers

The main purpose of this study is to determine the effect of organizational commitment and organizational identity perceptions of teachers working in Anatolian Imam Hatip High Schools on organizational citizenship behaviors. In this context, the opinions of 1506 Anatolian Imam Hatip High School teachers in 23 provinces selected from 12 geographical regions determined by the Turkish Statistical Institute as Level 1 in the Classification of Regions of Turkey in the 2019-2020 academic year were consulted. The research was designed in the relational survey model, which is one of the quantitative research methods. In the research, "Imam Hatip Schools Organizational Identity Perception Scale", "Organizational Commitment Scale" and "Organizational Citizenship Behavior Scale" were used as data collection tools. Data collected from participants; The Arithmetic Mean was analyzed by Pearson Correlation and Multiple Linear Regression Analysis. According to the results of the research, it was determined that there is a positive and significant relationship between teachers' organizational commitment, organizational identity and organizational citizenship behaviors. According to the results of multiple linear regression analysis, it has been determined that teachers' organizational commitment and organizational identity perceptions have an effect on their organizational citizenship behaviors. When the study findings are evaluated as a whole, it can be said that the increase in teachers' perceptions of organizational identity and organizational commitment causes their organizational citizenship behaviors to increase.

Keywords:

Religious Education, Organizational Citizenship Behaviors, Anatolian Imam Hatip High Schools, Teachers,

PDF

___

Albert, Staurt. -Whetten, David A.“Organizational identity”. Research in Organizational Behavior, 7 (1985), 263-295.
Allen, Natalıe J. - Meyer, John P. Affective, continuance, and normative commitment to the organization: An examination of construct validity. Journal of Vocational Behavior. 49, (1996), 252–276.
Altınkurt, Yahya. Vd. “Öğretmenlerin Yapısal ve Psikolojik Güçlendirilmeleri ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki” Eğitim ve Bilim, Cilt 41, Sayı 187 (2016), 79-96 Arslan, Mustafa. “İmam hatip okulları örgütsel kimlik algısı ölçeği (İHOKA) geliştirilmesi çalışması”. Geleceğin inşasında imam-hatip okulları uluslararası sempozyumu, İnönü Üniversitesi, (2017).
Arslan, Mustafa. “İmam Hatip Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Kimlik Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Birey ve Toplum, 8/15 (2018).
Argon, Türkan. - Ertürk, Ramazan. “İlköğretim okulu öğretmenlerinin içsel motivasyonları ve örgütsel kimliğe yönelik algıları”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19/2 (2013), 159-179.
Akatay, Ayten. “Çalışanların Örgütsel Kimlik Algılarının Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (2009), 299-315.
Akçin, Kültigin. “İş Performansı Belirleyicilerinden Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Örgütsel Sapma Davranışı ve Görev Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13/1 (2021), 317-329.
Avcı, Ahmet. “Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Gelişimi ve Eğitim Örgütleri Açısından Etkileri”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12/24 (2015), 11-26. Aydın, Mustafa. Çağdaş eğitim denetimi. Ankara: Eğitim Araştırma Yayın Danışmanlık A.Ş. Geliştirilmiş 3. Baskı. 1993.
Bakan, İsmail. Erşan, Burcu., vd. “Örgütsel Kimliğin ve Örgütsel Prestijin, Örgütsel Vatandaşlık Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Araştırması”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6/1 (2016), 69-88.
Baş, Gökhan. – Şentürk, Cihat. “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet, Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Güven Algıları” Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17/1(2011), 29-62. Balcı, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2010.
Bağcı, Zübeyir. “Çalışanların Örgütsel Adalet Algılarının Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Etkisi: Tekstil Sektöründe Bir İnceleme”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9/19 (2013).
Bayrak, Özlem. Okul öncesi öğretmenlerinin istihdam biçimlerine göre örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışları. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Birinci, Ali-Nazıroğlu, Bayramali. “İmam Hatip Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Ahlaki Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2021), 382-406.
Bolat, Oya İ. - Bolat, Tamer. “Otel işletmelerinde örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi . Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 11/19 (2008), 75-94 .
Bozkurt, Öznur. – Yurt, İrfan. “Kurumsal İtibar Yönetimi Algısının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Akademik Personel Üzerine Bir Araştırma”. International Journal of Economic and Administrative Studies, (2015).
Sönmez Emre.- Cemaloğlu, Necati. “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Mesleki İmaj Algısı İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi”. 17/4 (2017), 2117-2141.
Çakır, Çiğdem. “Dağıtılmış Liderlik İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışı arasındaki İlişkide Örgütsel Kimliğin Aracı Rolü”. Turkish Studies - Educational Sciences , (2019), 1189-1209. Çelik, Mazlum. Örgüt Kültürü ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı-Bir Uygulama-. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2007.
Çelik, O. Tayyar. Ortaokul Öğretmenlerinin Örgütsel Politika Algılarıyla, Örgütsel Bağlılıkları ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkinin Analizi. Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
Çelik, O. T.,- Üstüner, M. “Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel politika algıları ile örgütsel bağlılıkları ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1) (2020), 120-135.
Çetin, Fatih. vd. “Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik İle İlişkisi: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (2011).
Çınar, Süheyla O. Okul Müdürlerinin Güç Kaynakları ile Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Örgütsel Kimlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Çobanoğlu, Fatma. İlköğretim Okullarında Örgütsel Kimlik ve Örgütsel Etkililik (Denizli İli Örneği). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
Dağlı, Abidin. vd. “Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17/68 (2018), 1765-1777.
Demirel Yavuz. -Tohum Enes U. “ Örgütsel öğrenmenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7 Sayı:2(2018).
Demir, S.- Yaşbay Kobal, H. “Örgütsel kimlik algısının örgütsel bağlılığa etkileri: Hakkari Devlet Hastanesi örneği”. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(1) (2021), 109-126
Duman, Şirin A. Paşamehmetoğlu, Ayşın. vd. “Örgütsel Kimlik Algısı, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Journal of Business, Economics and Political Science, 4/2 (2013) 75-89.
Dutton, Jane E. vd.“Organizational images and membership commitment”. Administrative Science Quarterly, 34 (1994), 239-263.
Erdoğan, Pınar.- Bedük, Aykut. “Örgütsel Sinizm İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma”. Sosyoteknik Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi 3/6 (2013). Ertürk, Alper. “Örgütsel iletişim ve adalet algılarının örgütsel kimlik algısı üzerindeki etkileri”. Yönetim Araştırmaları Dergisi, cilt 3, sayı 2 (2003), 147-170.
Ertürk, Ramazan. “Öğretmenlerin Örgütsel Adalet ve Örgütsel Kimlik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Eğitim Kuram ve Araştırmaları Dergisi 4/1 (2018), 89-98.
Ersözlü, Alpay. Okul Yöneticilerinin Yönetsel Güçlülük Düzeylerinin Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve İş Doyumuna Etkisi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Güneş, Aykut. -Küçüksüleymanoğlu, Rüyyam. (2020). “Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki”. Yaşadıkça Eğitim, 34(2), 313-330.
Güven, Murat. Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Gürbüz, Sait. “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/1 (2006), 48-75.
Hepkon, Zeliha. "Kurumsal Kimlik İnşasını Belirleyen Faktörler: Bir Literatür Taraması". İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 2 / 4 (2003), 175-211.
Karakaya, Yunus E. - Karademir, Tamer. “Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılık Düzeyleri”. Spor Bilimleri Dergisi, 24/1 (2013), 37–44.
Karacaoğlu, Korhan. -Güney, Y. Soner. “Öğretmenlerin örgütsel Bağlılıklarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı üzerindeki etkisi: Nevşehir ili örneği”. Öneri, (2010), 137-153.
Karaman, Abdullah.-Aylan, Serkan. “Örgütsel vatandaşlık”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (1) , (2012), 35-48.
Koçak, Osman. Okul Yöneticilerinin Otantik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ve Örgütsel Bağlılık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Kılıçkaya, Hatice. İmam Hatip Liselerinde Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Kimlik algıları ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki (İstanbul Örneği), İstanbul: Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019
Milli Eğitim Bakanlığı. Milli Eğitim İstatistikleri 2019-2020 Örgün Eğitim, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. Ankara: 2020.
Meyer, John P.- Allen, Natalıe J. - Smith, C. A. Commitment to organizations and occupations: Extensionand test of a three-component conceptualization. Journal of Applied Psychology. 78, (1993), 538-551.
Muçaoğlu, Duygu. Çalışanların Arkadaşlık, Başarı ve Statü Çabaları ve Bu Çabaların Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarıyla İlişkisinin İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. 2006.
Naktiyok, Serkan. “Otel Çalışanlarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının İş Performansı Üzerine Etkisi: Sivas İlinde Bir Uygulama”. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7/2 (2019), 1057-1076.
Pallant, Julie. SPSS Kullanma Kılavuzu (S. Balcı ve B. Ahi, çev.). Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
Polat, Soner. Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri, örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Doktora tezi, 2007.
Podsakoff, Philip M.- MacKenzie, Scott B. Organizational citizenship behaviors and sales unit effectiveness. Journal of Marketing Research, 31/1 (1994), 351-363.
Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Moorman, R.H. & Fetter, R. “Transformational Leader Behaviors And Their Effects on Followers' Trust In Leader, Satisfaction, And Organizational Citizenship Behaviors”. Leadership Quarterly, 1/2 (1990), 107-142.
Polat Dede, Nurten. “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı: Kuramsal Bir Çalışma”. Ekonomi, İşletme, Maliye Araştırmaları Dergisi, 3/1 (2019), 294-304.
Salihoğlu, Güneş Han. “Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı arasındaki ilişki(Çorum ilinde hastane çalışanlarına anket uygulaması)”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5/1, (2013).
Sezgin, Feridun. “Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Bir Çözümleme ve Okul Açısından Bazı Çıkarımlar”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25/1 (2005), 317-339.
Sezgin, Ferudun. “Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığının Bir Yordayıcısı Olarak Okul Kültürü”. Eğitim ve Bilim, Cilt 35, Sayı 156 (2010).
Şişman, Mehmet. Eğitimde Mükemmellik Arayışı Etkili Okullar. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2002.
Tabak, Hasan. – Boyacı, Mehmet. “Öğretmen örgütsel kimlik algısı ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52 (2019 ), 96-117.
Tsui, KT, Cheng, YC. “School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis”. Educational Research and Evaluation, 5(3), (1999), 249-268.
Titrek, Osman. vd. “Öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri”. Akademik Bakış Dergisi, 17(2009), 1-28.
Topaloğlu, Melih. vd. “Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bazı temel faktörler açısından analizi”. Kamu-İş, C:9, S:4 (2008).
Tosun, A. - Bostancı, A. B. “Okulların DNA profilleri ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişki”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3) (2019), 1115-1127.
Türk Dil Kurumu. Türkçe sözlük. Ankara: TDK, 2010.
Tüzün, İpek Kalemci. Örgütsel güven, örgütsel kimlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisi; Uygulamalı bir çalışma. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
Tüzün, İpek Kalemci. -Çağlar, İ. “Örgütsel Özdeşleşme Kavramı ve İletişim Etkinliği İlişkisi”. Journal of Yaşar University, 3/9 (2008), 1011-1027.
Tüzün, İpek Kalemci, Özdoğan, F. Bahar . "Örgütsel kimliğin pazar odaklılıktaki rolü". Journal of Management and Economics Research 4 / 6 (2006), 88-98.
Organ, Dennis W. Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA: Lexington Books, 1988.
Okay, Ayhan. Örgüt kimliği, İstanbul: MediaCat Yayınevi, 2000.
Orçanlı, Kenan. vd. “İş Güvencesizliğinin İş Performansına Etkisinde Örgütsel Kimliğin Aracılık Etkisi”. Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, 12/18 (2019).
Özkan-Hıdıroğlu, Yeliz. Öğretmenlerin Güçlendirilmesinin Örgütsel Bağlılık, Mesleki Bağlılık ve Okullardaki Örgütsel Vatandaşlık Üzerindeki Etkisi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
Uğurlu, Celal T. - Arslan, Cihat. “Öğretmenlerin Örgütsel Kimlik ve Okula Güven Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Elementary Education Online, 14/1 (2015), 72‐85.
Uysal, Şengül. vd. “Türkiye’de Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarını Etkileyen Faktörler: Bir Meta-Analiz Çalışması”. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 6/2 (2019), 183- 202.
Varlı, Hanifi. Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkiler. Aksaray: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Yılmaz, Ercan. vd. “İlköğretimde Çalışan Öğretmenlerin Örgütsel Kimlik Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. İnternatıonal Academıc Research Congress, (2016).
Yılmaz, Kürşat. “Kamu ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili görüşleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1) (2010), 1-16.
Yorgancıoğlu-Tarcan, Gamze. vd. “Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İncelenmesi: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22/1 (2019), 157-180. Yorulmaz, Alper -Çelik, Sabri. “İlkokul öğretmenlerinin örgütsel bağlılık, örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki”. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6/1, (2016), 161-193.