Afet Sonrası Hanehalklarının Yer Seçim Kararları ve Kentsel Dirençlilik: Değirmendere Örneği

Bu çalışma ile, afetlerin hemen sonrasında acil durum koşullarında hanehalklarının afet bölgesinde kalma veya alanı terk etme kararlarının kentsel dirençliliğin inşasında önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, afete maruz yerleşimlerde yaşayanların afetin hemen sonrasında yer seçim kararlarını ve beklentilerini irdeleyerek kentsel dirençlilik üzerine bir tartışma yürütmektir. Çalışma, 1999 Depremi’nin etkilerinin yoğun olarak görüldüğü Değirmendere kenti örneğinde afeti yaşamış hanehalklarını temel almaktadır. Çalışmada, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 1999-2000 ders yılı 2. sınıf Planlama Stüdyosu’nda yürütülmüş olan Değirmendere Planlama Projesi kapsamında gerçekleştirilmiş hanehalkı anketlerinden yararlanılmıştır. Depremin hemen ardından Ekim 1999 tarihinde çadırkentlerde ve yerleşik konut alanlarında yaşayan toplam 490 hanehalkına uygulanan anket çalışması stüdyo projelerinin bir parçası olarak saha araştırması yoluyla elde edilmiştir. Anketlerde afete maruz kalmış nüfusun genel demografik niteliklerinin yanı sıra hasar düzeyi, alınan yardım türü ve taşınma istekleri sorgulanmış, yanıtların betimsel istatistikleri çıkarılmıştır; ancak çalışmanın yapıldığı dönemin koşulları göz önüne alındığında afetzedelerin anket sorularının tamamını yanıtlayamadığı görülmektedir. Nüfusun yaklaşık % 10’luk büyüklüğüne ulaşan bir örneklemde uygulanan anket çalışmalarında tespit edilen afet bölgesini afetin hemen sonrasının koşullarında bile terk etmeme isteği, alanın yeniden inşası için en önemli itici güç olarak görülmelidir. Çalışma ile, afetin yarattığı psikolojik sarsıntılara karşın, afet sonrasında deprem bölgesinde oluşan “aidiyet duygusunun” güçlülüğü kentsel dirençliliğin inşasına katkı koyacak biçimde politikaları şekillendirebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel dirençlilik, hanehalkı yer seçimi, yeniden inşa, demografik etkiler

Post-Disaster Location Preferences of Households and Urban Resilience: The Case of Değirmendere

Decisions of households on staying or leaving the disaster-stricken area in the immediate aftermath of a disaster are seen as an important factor in the construction of urban resilience. The aim of this study is to discuss the urban resilience by examining the decisions and expectations of the households residing in the disaster-prone settlements just after the stressor. The study considers the households suffered from the 1999 Earthquake in the case of Değirmendere where the effects of the disaster were experienced intensely. This study were used the household surveys conducted within the scope of Değirmendere Planning Project carried out in the second year Planning Studio of Middle East Technical University, Department of City and Regional Planning in 1999-2000 academic year. The questionnaire survey was obtained through field research as part of studio projects conducted for 490 households living in tent-dwelling and residential areas in October 1999, immediately after the earthquake. In the questionnaires, besides the general demographic characteristics of the population exposed to disaster, the level of damage, the type of aid received and their intents to relocation were examined, and descriptive statistics of these responses were obtained; however, considering the conditions of the period in which the study was conducted, it was seen that the victims were not able to answer all the questions. The desire to not leave the disaster area even under the conditions of the disaster that was determined in the surveys carried out in a sample reaching approximately 10% of the population should be seen as the most important motivation for the reconstruction of the area. The study concluded that despite the psychological traumas caused by the disaster, the strength of the “sense of belonging” occurred in the earthquake zone after the disaster could shape the policies to contribute to the construction of urban resilience.

Keywords:

urban resilience, location preferences of households, recovery, demographic impacts,

PDF

___

Balamir, M., ve Orhan, E. (2012) Uluslararası Afet Politikaları, Melih Ersoy (ed.) Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayıncılık, İstanbul, 457-460.
Godschalk, D.R. (2003) Urban hazard mitigation: Creating resilient cities. Natural Hazards Review, 4: 136-143.
Holling, C.S. (1973) Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics. 4: 1-23.
Houts, P.S., Cleary, P.D., and Hu, T. (1988) The Three Mile Island Crisis: Psychological, Social and Economic Impacts on the Surrounding Population, The Pennsylvania State University Press: Pennsylvania, USA.
Keskinok, H.Ç. (2014) Planlama ve tasarım öğrencilerine afet planlaması kentsel gelişme planlama ve tasarım sorunları üzerine düşünceler ve sorular, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Cep Kitapları, ODTÜ MF Basım İşliği: Ankara.
Lindell, M. K. and Prater, C.S. (2003) Assessing Community Impacts of Natural Disasters, Natural Hazards Review, 4(4): 176-185.
Norris, F.H., Stevens, S.P., Pfefferbaum, B., Wyche, K.F., Pfefferbaum, R.L. (2008) Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. American Journal of Community Psychology. 41, 127-150.
ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü (1999) Değirmendere ve Çevresi Planlama ve Tasarım Stüdyosu 1999 DGüz Dönemi Analiz Çalışmaları, çoğaltma, ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 2. Sınıf Planlama Stüdyosu, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Harita ve Plan Belgeleme Birimi, Ankara.
Orhan, E. (2010) Afet Planlamasında Kaynak Kullanımının Siyasetinde Planlamanın Rolü, Planlama, 2010/1: 69-81.
Orhan, E. (2016) Building the community resilience: Lessons from business preparedness in the case of Adapazarı, Turkey, Disasters, 40(1): 45-64.
Orhan, E. (2018) Tarihi Kent Merkezlerinin Kırılganlığı Ve Afet Yönetimi Üzerine Bir Değerlendirme: Ankara Saraçlar Sokağı Yangını Örneği, İdealKent, 9(23): 189-215.
Perry, R. W., Lindell, M.K., and Greene, M.R. (1981) Evacuation Planning in Emergency Management, Lexington, Mass. Lexington.
Renschler, C.S., Fraizer, A.E., Arendt, L.A., Cimellaro,G. Reinhorn, A.M., and Bruneau, M. (2010) A framework for defining and measuring resilience at the community scale: The PEOPLES resilience framework. US Department of Commerce, National Institute of Standards and Technology.
Smith, S. K., (1996) Demography of Disaster: Population Estimates after Hurricane Andrew, Population Research and Policy Review, 15: 459-477.
Smith, S. K., and McCarty, C. (1996) Demographic Effects of Natural Disasters: A Case Study of Hurricane Andrew, Demography, 33(2): 265-275.
Stallings, R. A. (1984) Evacuation Behavior at Three Mile Island, International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 2: 11-26.
Tobin, G.A. (1999) Sustainability and Community resilience: The holy grail of hazards planning?. Environmental Hazards. 1: 13-25.
Walker, B., Holling, C.S., Carpenter, S.R., and Kinzig, A. (2004) Resilience, adaptability and transformability in social–ecological systems’. Ecology and Society. 9(2): 5.