Ahlak Eğitimi Bağlamında Nefs ve Değer İlişkisi

İnsanı tanıma çabası ile başlayan her faaliyetin üzerine yoğunlaşması gereken cihetler vardır. Zira insan maddi yönü olan bir varlık olmasının yanında manevi bir dünyaya da sahiptir. İnsanı tanıma, anlama ve ona kendisini tanıtma faaliyeti olarak ortaya konan her çabanın sonuca ulaşabilmesi için insanın maddi yönü kadar manevi yönüne ait unsurların da iyi tahlil edilmesi gerekir. Çünkü insanı tanımak onun, düşünce, duygu ve davranışsal motiflerini çözmek ve anlamak demektir. İşte bu sebeple ahlak ilmi psikolojik boyutları olan bir alan olarak insanı bu motifler üzerinden ele almaya ve çözümlemeye ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaca atıfla bu makalede, günümüzde öne çıkan pozitif ve psikolojik yaklaşımlar üzerinden insanın ahlaki gelişiminde manevi güçlerin ifadesi olan nefs ve bu güçlerin maddi unsurlarını oluşturan değerlere ait konular ele alınacaktır. Zira ahlak eğitimi insanın mutluluğu üzerinden hedeflerini belirlemekte, ahlaki davranışları psikolojik temeller üzerinden değerlendirmeye tâbi tutmaktadır. Ahlak eğitimi mutluluğu temin edecek, ruhsal olgunluğu oluşturacak psikolojik unsurlar üzerinde ilerlemekte ve insan psikolojisi ile şekillendirilen bütüncül bir gelişimi ve eğitimi içermektedir. Bu gelişim ve eğitimin temel unsurlarını ise nefs ve değerler oluşturmaktadır. Bu bağlamda din ve ahlak eğitimi paydaşlarına insanın mutluluğunu temin etmede nefs ve değerlerin ilişkisi konusunda bir bakış kazandırmak, değerlerin psikolojik gelişim üzerindeki etkisine dikkat çekmek, değerlerin dinî ve eğitimsel yönlerine dair bir bilinç kazandırmak bu makalenin amacını oluşturmaktadır. Bu amaç çerçevesinde yapılan araştırmalar nefs ile insan mutluluğu arasında yakın bir ilişkinin varlığını, insan mutluluğunun nefse ait güçlerin değerler yönünde eğitilmesi ile mümkün olduğunu ortaya çıkarmıştır. Nefs ve değerlerin insanın psikolojik ve ahlaki gelişiminde önemli bir yer edindiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ahlak, nefs, değer, eğitim, değişim, gelişim

The Relatıonshıp Between The Nafs And The Value In A Context Of Moral Educatıon

In this article, nafs which is the expression for spiritual forces in moral development and issues regarding values which provide the material elements for these forces are discussed through positive and psychological approaches that are prominent today. In this reading it's emphasized that the end goal of moral education is the happiness of human and that moral behaviors are being evaluated according to psychological fundaments. It has been also stated that moral education makes progress through psychological elements forming spiritual maturity, ensuring happiness and aims a totalitarian development and education shaped by the psychology of human. It's pointed out that the fundaments of this development and education are formed by nafs and values. In this context,it has been set forth that it is important for the shareholders of religious and moral education to give an aspect of relationship between nafs and values, to draw attention to the effect of values on psychological development, and to raise awareness about the religious and educational aspects of values in ensuring human happiness. The potentiality of educating nafs and the relationship between values are being underlined. In this research, it is concluded that there is a close relationship between nafs and the happiness of human and also that human happiness is possible by deeducating the forces of nafs towards values.

Keywords:

Moral education, nafs, values, change, development, maturity,

PDF

___

KaynakçaAdler, Alfred. Yaşama Sanatı, Kamuran Şipal (çev.). 7.Basım, İstanbul: Say Yayınları, 2001.
Akın, Ahmet. Pozitif Psikoloji, İstanbul: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2013.
Akıncı, Âdem. “Hayata Anlam Vermede Dinî Değerlerin ve Din Öğretiminin Rolü”, Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt. 3, Sayı. 9, 2005, ss. 7-24.
Ali Çelebî, Kınalızâde. Ahlâk-ı Alâî, Mustafa Koç (çev.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı Yayınları, 2014.
Alper, Ömer Mahir. İbni Sînâ, İstanbul: İsam Yayınları, 2014.
Altıntaş, Hayrani. Erzurumlu İbrahim Hakkı, Ankara: MEB Yayınları, 1992.
Arıcı, Müstakim. “Erdemlerin Tasavvuru ve Tanımı: Taşköprizade’nin Erdem Şemaları”. Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Cilt.20, Sayı.38, 2015, ss.1-38.
Aydın, Metin. “John Stuart Mill’in Erdem Teorisi ve Araçsallaştırılmış Erdemler”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt. 20, Sayı.37, 2018, ss. 53-79.
Ayni, Mehmet Ali. Ahlak Dersleri, İsmail Dervişoğlu ve Emir Hüseyin Yiğit (çev.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
Ayten, Ali. Erdeme Dönüş, İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
Ayten, Ali. Tanrıya Sığınmak, İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
Bayraklı, Bayraktar. Kur’an’da Değişim, Gelişim ve Kalite Kavramları, İstanbul: İfav Yayınları,1999.
Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Meali, 3. Basım, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2014.
Bayraktar, Faruk. İslam Eğitiminde Öğrenci- Öğretmen Münasebetleri, İstanbul: İfav Yayınları, 1989.
Bolay, Süleyman Hayri. Din Eğitimi Raporu, Ankara: TDV Yayınları,1995.
Can, Şefik. Mesnevî Tercümesi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
Comte-Sponville, Andre. Büyük Erdemler Risalesi, Işık Ergüden (çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2004.
Çakmaklı, Kemal. Koruyucu Ruh Sağlığı, İstanbul: Seha Yayınları, 1997.
David, Ross. Aristoteles, Ahmet Arslan, İhsan Oktay Anar, Özcan Yalçın Kavasoğlu, Zerrin Kurtoğlu (çev.). İstanbul: Kabalcı Kitabevi, 2002.
Durak, Nejdet. Platon ve Fârâbî Felsefesinde Erdem Kavramı, Isparta: Fakülte Kitabevi, 2009.
Ebû Dâvûd es-Sicistâni. Sünen, Necati Yenial ve Hüseyin Kayapınar (hzl.). C.6,İstanbul: Şamil Yayınları, 1987.
El- Mâverdî, İmamı Eb’ul Hasan. Edebü’d-Dünya ve’d-Din, Selahaddin Kip ve Abidin Sönmez (çev.).İstanbul: Bahar Yayınları, 1978.
El-Bennâ, Hasan. Tasavvuf ve Ahlak Eğitimi, Ayetullah Güneş ve Cuma Karan (çev.). İstanbul: Nida Yayınları, 2016.
El-İcî, Adudüddin. Ahlâku Adudüddin, İlyas Çelebî (çev).Ankara: TDV Yayınları, 2015.
El-İsfahânî, Râgıb. Ez-Zerîa ilâ Mekârimi’ş – Şerî'a, Muharrem Tan ve Anar Gafarov (çev.). İstanbul: İz Yayınları, 2009.
El-İsfahânî, Râgıb. Mutluluğun Kazanılması, Lütfü Doğan(çev.). İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı Yayınları,1974.
Er-Râzî, Ebu Bekir. .Felsefe Risaleleri, Mahmut Kaya(çev.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
Fârâbî. Fusûlü’l- Medenî, Hanifi Özcan (çev.). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1987.
Fromm, Erich. Kendini Savunan İnsan, Necla Arat (çev.). 9.Basım, İstanbul: Say Yayınları, 2001.
Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk, Ayda Yörükhan (çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları,1995.
Gazzâlî. İhyâü Ulûmi’d-Dîn, Ali Arslan(çev.). C.6, İstanbul: Yaylacık Yayınları, 1972.
Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar, Profesörlük Tezi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
Halstead, J.Mark. “Ahlak Eğitiminde Bir Temel Olarak İslami Temeller,” Recep Kaymakcan, Nuri Tınaz, Z. Şeyma Altın (ed.). Değerler ve Eğitimi II içinde, İstanbul: Dem Yayınları, 2015.
Hökelekli, Hayati. Değerler Psikolojisi ve Eğitim, İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
İbn Miskeveyh. Tehzibu’l Ahlâk, Abdulkadir Şener, İsmet Kayaoğlu, Cihat Tunç (çev.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
İbn Miskeveyh. Mutluluk ve Felsefe, Hümeyra Özturan (çev.). İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
İbn Rüşd. Felsefe ve Din İlişkileri, Süleyman Uludağ (hzl.). 5. Basım, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
Karaca, Faruk. Dini Gelişim Teorileri, İstanbul: Dem Yayınları, 2007.
Kılıç, Recep. Ahlakın Dini Temeli, Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Kindî. Üzüntüden Kurtulma Yolları, Mustafa Çağrıcı (çev.). İstanbul: İfav Yayınları, 1998.
Köse, Ali ve Ayten, Ali. Din Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
Luthans, Fred ve Allan H, Church. “Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths [and Executive Commentary].” The Academy of Management Executive (1993-2005), Cilt. 16, Sayı. 1, 2002, ss. 57–75. JSTOR, www.jstor.org/stable/4165814.
Luthans, Fred. ve Allan H. Church. “Positive Organizational Behavior: Developing and Managing Psychological Strengths [and Executive Commentary].” The Academy of Management Executive (1993-2005), Cilt. 16, Sayı. 1, 2002, ss. 57–75. JSTOR, www.jstor.org/stable/4165814.
Merter, Mustafa. Dokuz Yüz Katlı İnsan, 14.Basım, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2015.
Merter, Mustafa. Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2014.
Morin, Edgar. Geleceğin Eğitimi İçin Gerekli Yedi Bilgi, Hüsnü Dilli (çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
Peterson, Christopher ve E. P. Seligman, Martin. Character Strenghts and Virtues, New York: Oxford University Press, 2004, ss.33-39.
Sayar, Kemal. Ruh Hastalığını Anlamak, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001.
Sayar, Kemal. Sufi Psikolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
Seligman, Martin. Öğrenilmiş İyimserlik, Ankara: Hyb Yayınları, 2007.
Seyyar, Ali. Olağanüstü Durumlarda Acil Manevi Destek, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
Shihadeh, Ayman. Fahreddin er-Râzî’nin Gayeci Ahlakı, Selime Çınar ve Kübra Şenel (çev.). Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
Tarhan, Nevzat. Güzel İnsan Modeli, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
Topçu, Nurettin. Psikoloji, Ezel Erverdi ve İsmail Kara (hzl.). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2003.
Tûsî, Nasîrüddin. Ahlak-ı Nasiri, Anar Gafarov ve Zaur Şükürov (çev.). 2.Basım, İstanbul: Litera Yayınları, 2013.
Uludağ, Süleyman. “Nefs”, DİA, C.32,İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Uysal, Enver. “Dindarlığın Temelleri Üzerine Bazı Düşünceler”, İhvan-ı Safa ve İbni Sina Felsefesi, Bursa: Emin Yayınları, 2013.
Ülken, Hilmi Ziya. Eğitim Felsefesi, İstanbul: MEB Yayınları, 1967.
Yaran, Cafer Sadık. “İslam Ahlakında Erdem”, İslam Ahlakı, Ankara: DİB Yayınları, 2015, s.99-100.