17. Asır Osmanlı Taşrasında Bir Fakih Portresi: Ali en-Nisârî

Öz Ali en-Nisârî (ö. 1111/1699) 17. asrın ikinci yarısında orta ve doğu Anadolu coğrafyasının çeşitli medreselerinde ilim tahsil ettikten sonra Kayseri’ye dönmüş ve orada uzun yıllar müftülük yapmış bir Osmanlı taşra âlimidir. Bazı siyasî çekişmeler sebebiyle uzun yıllar yürüttüğü müftülük görevinden azl edilen, Ali en-Nisârî’nin oğullarından Abdurrahman, babasının hayatını anlatan bir manzum menâkıbnâme kaleme almıştır. Bu menâkıbnâme sayesinde bir taşra âliminin hayatı, eğitimi hakkında geniş sayılabilecek bilgiye sahibiz. Ayrıca onun sadece fıkıh ile değil özellikle felsefî ilimlerle de iştigal ettiğini ve eserler telif ettiğini biliyoruz. Ali en-Nisârî’nin fıkha dair eseri el-Fevâ’idu’l-ʿAliyye mine’l-Mesâ’ili’ş-Şerʿiyye, soru cevap tarzı bir fetva mecmuası olması yanında özgün bir başlıklandırmaya sahiptir. Eser, Ali en-Nisârî’nin oğlu Mehmed (ö. 1119/1708) tarafından – ki o da babası gibi Kayseri müftülüğü yapmıştır- babasının müftülüğü sırasında verdiği fetvalar toplanarak oluşturulmuştur. Eser klasik fıkıh sistematiğine göre düzenlenmişse de mâ yeteʿallaku bi’l-hadis, mâ yeteʿalluku bi-esma’illah, mâ yeteʿallaku bi’l-vahyi ve’l-muʿcizât, mâ yeteʿallaku bi-emri’s-sultânî gibi başlıkları ile dikkat çeker.

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Ali en-Nisârî, el-Fevâ’idu’l-ʿaliyye mine’l-mesâ’ili’ş-şerʿiyye, Soru-cevap Fetvâ Mecmûası, Fetvâ

PDF

___

Akgündüz, Murat. “Osmanlı Dönemi Urfa Medreseleri ve Tedrisat Hayatı”. İSTEM 11 (2008): 113-121.Alak, Musa. İcâzetnâme. İstanbul: ts.Ali Rıza, Karabulut. Meşhur Mutasavvıflar. b.y.: y.y., ts.Baltacı, Cahit. XV –XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları 2005.el-Kevseri, Muhammed Zâhid b. el-Hasan. et-Tahrirü'l-vecīz fi mā yebtegihi'l-müsteciz. Kahire: Matbaatü’l-Envar, 1360. Genç, Mehmet. “Tarihimize Giydirilen Deli Gömleği”. Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak Gerileme Paradigmasının Sonu, Haz. Mustafa Armağan. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayıncılık, 2011.İsmail Paşa, Bağdatlı. Hediyyetü'l-arifin esmaü'l-müellifin ve âsârü'l-musannifin. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1955.Mehmet Şeyhî Efendi. Vekâʿiu’l-Fuzalâ. Haz: Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.Nazif, Ahmed. Kayseriyye Meşahiri. Haz. Haydar Ali Diriöz - Meserret Diriöz. Kayseri: Yak-Taş, 1991.Özen, Şükrü. “Bir Mirasın Gölgesinde Velâ Tartışması: Müzellef Ahmed Efendi’nin Terekesi ve Ganîzâde Mehmed Nâdirî’nin Şeyhülislâma Mektubu”. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies 41 (2013): 71-124.Özen, Şükrü. “Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3 (2005): 249-378.Özvar, Erol. “Osmanlı Dünyasında Yazma Eser Üretkenliği”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası Âlimler, Müesseseler ve Fikri Eserler XVII. Yüzyıl. Ed. Hidayet Aydar - Ali Fikri Yavuz. 17-45. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2017.Tahir, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1333.