Küçük Adam’ın Zamansal Yolculuğu: Orhan Kemal’in Romanlarında Zaman

Eş zamanlı ya da art zamanlı olarak üretilen ve çok katmanlı bir düzlem olan edebi metin ve metnin anlamı, zamanın süreç olmaktan çıkarak bireyi etkileyen ve şekillendiren kavram oluşu ile paraleldir. Gerçeklik algısı ile paralel olarak değişen zaman algısı, niceliksel ya da niteliksel görüngüleri ile edebi eserin kurucu yapı unsurlarındandır. Anlatının entrik kurgusuna çizgisel ya da döngüsel durumu ile akış kazandıran zaman, soyut ayrımları aşarak gerçeğin mekânda/ yolda bıraktığı ize dönüşür. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı içinde, önceden vaaz edilmiş kuralların değil bir yaşam tarzının metinleşmesi olan Orhan Kemal romanı, Küçük Adam’ın kendini gerçekleştirme serüveninin yansımasıdır. İnsanın varlığıyla yokluğu arasındaki derin anlamlar, onun eserlerinin özünü oluşturur. Yazarın roman türündeki 24 eserinde yapı unsurlarından zaman, kavram boyutuna taşınarak anlatı kişilerinin, mekânın, bakış açısı ve anlatıcının ve izleksel anlamın sınırlarını genişletir. Değerlerin olması gerek sesine duyarlı olan sanatkâr, geçmiş ve şimdi arasındaki çatışmaları mekân ve zaman boyutunda sorgularken; kukla, kimliksiz, tekdüze, şey’leştirilmiş kişilerle yığınlaştırılan toplumun geleceğinin endişesini duyar. Bu çalışmada, Orhan Kemal’in romanlarındaki zamansal göstergeler üzerinden bireyin niceliksel/ tarihsel özne ya da niteliksel/ imge varlık oluş serüvenine dönük bir tahlil yapılarak bu yapı unsurunun metinlerdeki etki alanı değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Orhan Kemal, roman, zaman, nicelik, nitelik, birey, toplum.

PDF

___

Aktaş, Şerif (1990), “Orhan Kemal (1914-1970)”, Türk Dili, 463: 33-45.
Aytaç, Gürsel (1983), Çağdaş Alman Edebiyatı, Ankara: Gündoğan Yayınları.
Bachelard, Gaston (1996), Mekanın Poetikası, (çev. Aykut Derman), İstanbul: Kesit Yayınları.
Bakhtin, Mikhail (2001), Karnavaldan Romana, (çev. Sibel Irzık), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Belge, Murat (1994), Edebiyat Üzerine Yazılar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Celnarova, Xenia (1979), “Orhan Kemal’in Sosyal-Politik Hicvi-IV”, Eleştiri, 1 Ekim: 9-11.
Çavdar, Tevfik (1970), “Orhan Kemal Üzerine”, Dost, 22: 4-6.
Denkel, Arda (1998), Nesne ve Doğası, İstanbul: Göçebe Yayınları.
Ecevit, Yıldız (1996), “Orhan Pamuk’un Romanlarında Ana Bileşenler”, Varlık, 1063: 46-54.
Eliade, Mircea (2001), Mitlerin Özellikleri, (çev. Sema Rıfat), İstanbul: Kuram Yayınları.
Elias, Norbert (2000), Zaman Üzerine, (çev. Veysel Atayman), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Fromm, Erich (1995), Rüyalar Masallar Mitoslar, (çev. Aydın Arıtan-Kaan H. Ökten), İstanbul: Arıtan Yayınları.
Grillet, Alain Robbe (1989), Yeni Roman, (çev. Asım Bezirci), İstanbul: Ara Yayınları.
Harvey, David (1997), Postmodernliğin Durumu, (çev. Sungur Savran), İstanbul: Metis Yayınları.
İleri, Selim (1999), “Biten (İki) Yüzyıldan Gelen Yüzyıla, Türk Romanında Kadın Portreleri”, Varlık, 1105: 24-31.
Karpat, Kemal Haşim (1996), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: Afa Yayınları. Kemal, Orhan (1987), Devlet Kuşu, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1994), Evlerden Biri, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1994), Kanlı Topraklar, İstanbul: Tekin Yayınları. ___________
(1994), Sokakların Çocuğu, İstanbul: Tekin Yayınları. ___________
(1995), Arkadaş Islıkları, İstanbul: Tekin Yayınları. ___________
(1995), Avare Yıllar, X. Baskı, İstanbul: Tekin Yayınları. ___________
(1995), Gurbet Kuşları, İstanbul: Tekin Yayınları. ___________
(1995), Kaçak, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1995), Kötü Yol, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1995), Müfettişler Müfettişi, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1995), Üç Kağıtçı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1995), Vukuat Var, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1995), Yalancı Dünya, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1996), Suçlu, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1999), Cemile, X. Baskı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1999), Dünya Evi, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1999), Hanımın Çiftliği, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (1999), Sokaklardan Bir Kız, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (2000), Baba Evi, XV. Baskı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (2000), Bereketli Topraklar Üzerinde, XIII. Baskı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (2000), Bir Filiz Vardı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (2000), El Kızı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (2000), Eskici Dükkanı, İstanbul: Tekin Yayınları.
___________ (2000), Murtaza, XIV. Baskı, İstanbul: Tekin Yayınları.
Parla, Jale (2000), Don Kişot’tan Bugüne Roman, İstanbul: İletişim Yayınları.
Randall, William L. (1995), Bizi Biz Yapan Hikayeler, (çev. Şen Süer Kaya), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Uğurlu, Nurer (1973), Orhan Kemal’in İkbal Kahvesi, İstanbul: Cem Yayınları.
Urry, John (1999), Mekanları Tüketmek. (çev. Rahmi G. Öğdül), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.