Güney Arnavutluk halk müziğine Ethem Qerimaj ekseninden bakış ve bir kaba icrasının analizi
Bu çalışma, Güney Arnavutluk halk müziğinin eşsiz ve özgün özelliklerine odaklanarak, bu stilde keman icrasının zirve noktası olan ve "kaba" olarak anılan türün inceliklerine derin bir bakış sunmaktadır. Bu bölgenin müziği, İso-polifoni adı verilen, UNESCO tarafından kültürel miras olarak tanınmış vokal temelli çoksesli bir dokuya dayanmaktadır. Pentatonik dizinin modlarının kullanımıyla da karakterize olan bu yapı, Arnavutluk'un güneyinde "saze" adı verilen halk müziği çalgı topluluklarının icralarına kaynak olmuştur. Arnavutluk halk müziği konulu çalışmalarda kabanın müziksel yapısı nadiren tartışılmış, uygulanan çalım yöntemleri veya kabanın armonik-melodik yapısı üstüne detaylı analize yer verilmemiştir. raştırmanın amacı kemanın Güney Arnavutluk halk müziğinde kullanımına dair stil özelliklerini gözlemlemek için, "kaba" olarak adlandırılan icraya analitik bir bakış sağlamaktır. Transkripsiyonda konvansiyonel batı müziği notasyonu kullanılmıştır. Analiz sonucu, kaba icrasının konvansiyonel notasyon ile kağıda geçebileceği, serbest ritimde nota değerlerinin yaklaşık olarak notaya alınabileceği görülmüştür. Artikülasyonların kombine kullanımı, değişik gürlükler, farklı yay pozisyonları ve değişken yay baskısı sayesinde tınısal çeşitlilik ve dramatik etkiler sağlandığı gözlenmiştir. Temel ezgisel çerçeveyi pentatonik modlar meydana getirmekte, pentatonik dışı dereceler yardımcı ses olmakta, yapısal önemde kullanılmamaktadır. Pentatonik modlar arası geçişler, aynı donanımda yakın bir moda veya tam beşli yukarıdaki mod sistemine gidip dönerek yapılmaktadır. Bu, klasik armonideki dominanta modülasyon modelini anımsatmıştır. Melodik yüzey, küçük motifler ve bunların varyasyonları ile örülüdür. İncelenen kabada ezginin arka planında yine pentatonik temelli temel yapısal bir rota bulunduğu gözlemlenmiştir. Bu, literatürde önceden ortaya konmamış özgün bir bulgudur. İlerideki çalışmalarda bu bulguların başka kaba performanslarında geçerliliği araştırılabilir. Yaygınlıkla görülen unsurlar için alana özgü terminoloji önerilebilir.
Anahtar Kelimeler:
Arnavutluk, keman, kaba, Arnavutluk Halk Müziği, Ethem Qerimaj
An overview of Southern Albanian folk music from the perspective of Ethem Qerimaj and the analysis of a kaba performance
Focusing on the unique and original characteristics of Southern Albanian folk music, this study offers a deep insight into the subtleties of the genre called as "kaba", which is the pinnacle of violin performance in this style. The music of this region is based on a vocal-based polyphonic texture called Iso-polyphony, recognised as a cultural heritage by UNESCO. This structure, also characterised by the use of the modes of the pentatonic scale, has been the source of the performances of folk music instrumental ensembles called "saze" in southern Albania. The musical structure of the kaba is rarely discussed in studies on Albanian folk music, and there is no detailed analysis of the playing methods applied or the harmonic-melodic structure of the kaba. The aim of the research is to provide an analytical overview of performance named as "kaba" in order to observe the stylistic characteristics of the use of the violin in Southern Albanian folk music. Conventional western music notation was used for the transcription. The result of the analysis shows that the kaba performance can be transcribed in conventional notation, approximating the note values in free rhythm. It was observed that timbral diversity and dramatic effects were achieved through the combined use of articulations, different dynamics, different bow positions and variable bow pressure. The basic melodic framework is formed by pentatonic modes, and non-pentatonic degrees are used as auxiliary tones, but not for structural purposes. Transitions between pentatonic modes are made by travelling to a close mode in the same key signature or to a mode system perfect fifth above and back. This recalls the model of modulation to the dominant in classical harmony. The melodic surface is woven with small motifs and their variations. In the analysed kaba, it was observed that there is a deep structural pentatonic-based trajectory in the background of the melody. This is a unique finding that has not been previously revealed in the literature. In future studies, the validity of these findings in other kaba performances can be investigated. Field-specific terminology can be suggested for commonly observed elements.
Keywords:
Albania, violin, kaba, folk music of Albania, Ethem Qerimaj,
___
- Day-O’Connell, J. (2001). Pentatonic (Pentatonik). Grove Music Online https://www.oxfordmusiconline. com/grovemusic/view/10.1093/ gmo/9781561592630.001.0001/omo- 9781561592630-e-0000021263
- Demiraj, B., ve Esposito, A. (2009). Albanian (Arnavutça). K. Brown ve S. Ogilvie (Eds.), Concise Encyclopedia of Languages of the World (Dünya Dilleri Kısa Ansiklopedisi) içinde (s.22-24). Elsevier Ltd.
- Epirus (2018, 29 Mart). Encyclopedia Britannica (Britannica Ansiklopedisi) içinde. https://www.britannica.com/place/Epirus
- Horecky, P. L., Krader B., Hoskins J.W.H., (1961). Southeast Europe: Yugoslavia, Rumania, Bulgaria, and Albania (Güneydoğu Avrupa: Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan ve Arnavutluk). Quarterly Journal of Current Acquisitions, 18(3), 166–185. http://www. jstor.org/stable/29780985
- Koço, E. (2018). Traditional Songs and Music of the Korçë Region of Albania (Arnavutluk Korça Bölgesi Geleneksel Şarkı ve Müzikleri). Cambridge Scholars Publishing.
- Lindley, M. (2001). Equal temperament. Grove Music Online içinde. https:// doi.org/10.1093/gmo/9781561592630. article.08900
- Prifti, P. R. ve Biberaj, E. (2022). Albania (Arnavutluk). Encyclopedia Britannica (Britannica Ansiklopedisi) içinde. https:// www.britannica.com/place/Albania
- Samson, J. (2015). South East Europe (Güneydoğu Avrupa). Grove Music Online. https://doi.org/10.1093/ gmo/9781561592630.article.2274378
- Shetuni, S. J. (2011). Albanian Traditional Music: An Introduction, with Sheet Music and Lyrics for 48 Songs (Arnavut Geleneksel Müziği: 48 Şarkının Notaları ve Sözleriyle Bir Giriş). McFarland.
- Shituni, S. J. (1989). Polifonia Labe (Lab Bölgesi Polifonisi). Akademia e Shkencave e Shqipërisë (Arnavutluk Bilimler Akademisi), Instituti i Kulturës Popullore (Halk Kültürü Enstitüsü).
- Shupo, S. (2002). Folklori Muzikor Shqiptar (Arnavut Müziksel Folkloru), Vol.I. Botimet Asmus.
- Smith, D. (2013). The Albanian Kaba and the Clarinet (Arnavut Kabası ve Klarnet). R. Heaton (Ed.), The Versatile Clarinet (Çok Yönlü Klarnet) içinde (s.47-50). Routledge.
- Sözer, V. (1996). Müzik – Ansiklopedik Sözlük. Remzi Kitabevi.
- Sugarman, J., Leotsakos, G., ve Prela, Z. (2015). Albania (Arnavutluk). Grove Music Online. https://www.oxfordmusiconline. com/grovemusic/view/10.1093/ gmo/9781561592630.001.0001/omo- 9781561592630-e-0000040650.
- Tole, V. S. (2002). Folklori Muzikor: Monodia Shqiptare (Müziksel Folklor: Arnavut Monodisi), Vol.4. Shtëpia Botuese e Librit Universitar.
- Tole, V. S. (2007). Folklori Muzikor - Isopolifonia & Monodia (Müziksel Folklor – İsopolifoni ve Monodi). Uegen.
- Tole, V. S. (2008). Albanian Folk Iso-polyphony (Arnavut Halk Müziği İsopolifonisi). UNESCO. https://ich.unesco.org/en/RL/albanian- folk-iso-polyphony-00155
- Tole, V. S. (2010). Inventory of Performers on Albanian Folk Iso-Polyphony (Arnavut Halk Müziği İsopolifonisi İcracılarının Envanteri). UNESCO. http://www.isopolifonia. com/Other%20docs/Inventory%20of%20 Performers,%20on%20iso-polyphony.pdf Tole, V. S. (2015). Saze (Saze Toplulukları). Grove Music Online. https://www.oxfordmusiconline. com/grovemusic/view/10.1093/ gmo/9781561592630.001.0001/omo- 9781561592630-e-0002280638
- İnternet sayfaları ve çevrimiçi medya A2 | CNN Affiliate. (2019, 30 Mayıs). Et’hem Qerimaj feston me familjen 85-vjetorin në skenë [Video] (Et’hem Qerimaj 85’inci yaş gününü ailesiyle birlikte sahnede kutladı). Youtube. https://youtu.be/FoFefDsHd5Q
- Albanian Art and Culture Movement [MYAACM]. (2014, 12 Nisan). Ethem Qerimaj, Kaba per Violine - Arti per Shpresen/LAKSH/ TKOB [Video] (Ethem Qerimaj, Keman İçin Kaba - Umut İçin Sanat-LAKSH / Arnavutluk Ulusal Opera ve Balesi-TKOB). Youtube. https://youtu.be/NuM4rm6o1PM
- Familja Qerimaj. (2015, 28 Aralık). In focus Etem Qerimaj, the master of violin. Behind are playing his two very talented nephews, Klodi and Valin Qerimaj (Resmin odağında keman üstadı Etem Qerimaj. Arkasında çalanlar ise çok yetenekli iki yeğeni Klodi ve Valin Qerimaj). [Resim bağlantısı ilişikte]. [Durum güncellemesi]. Facebook https:// www.facebook.com/qerimifamily/photos/ in-focus-etem-qerimaj-the-master-of- violin-behind-are-playing-his-two-very-ta len/1226241077390405/?paipv=0&eav=Af ZUasGiMlhSK1MNUf38kAkAYShOPz7TR3O_ vSNoewQQ20kmk_aRj-M6yJNfmTAgGIc&_rdr
- KlanKosova. (2014, 21 Mayıs). ORA 7 - Profil: Ethem Qerimi - KLANKOSOVA.tv (SAAT 7 – Profil: Ethem Qerimi – Klankosova TV) [Video]. Youtube. https://youtu.be/2YFqVaA3YYI
- Sejamini, A. (2020, 4 Nisan). Et’hem Qerimi – Ai që magjepsi edhe vetë violinën (Et’hem Qerimi – Kemanıyla Büyüleyen). Agron Sejamini Blog: Shqiptarë të Shquar (Agron Sejamini’nin Blogu: Önemli Arnavutlar). https://shqiptareteshquar.wordpress. com/2020/04/04/ethem-qerimi-ai-qe- magjepsi-edhe-vete-violinen/
- Tirana Post. (2022, 13 Eylül). Ndahet nga jeta violinisti ikonë Ethem Qerimaj (İkonik kemancı Ethem Qerimaj hayatını kaybetti). Tirana Post. https://tiranapost.al/art-dhe- kulture/ndahet-nga-jeta-violinisti-ikone- ethem-qerimaj-i518274
- Top Channel Albania. (2022, 13 Eylül). Top News - Arti në zi për ‘mjeshtrin e madh’ të violinës/Hetem Qerimaj ndahet nga jeta (Son Haberler – Sanat dünyası kemanın büyük ustası için yasta / Ethem Qerimaj vefat etti). [Video]. Youtube. https://youtu.be/ uyplidMXuRk
- ISSN: 2147-7361
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2013
- Yayıncı: Genç Bilge Yayıncılık (Young Wise)
Sayıdaki Diğer Makaleler
Levent KAYA, Erhan ÖZDEN, Bülent ALCI
The importance of integration of music education with social sciences in elementary school
Adhurim RASİMİ, Bahtije ZYLFİU
Güney Arnavutluk halk müziğine Ethem Qerimaj ekseninden bakış ve bir kaba icrasının analizi
Aida PULAKE ALTINBÜKEN, Yelda ÖZGEN ÖZTÜRK
Makamların dönüşümünün tarihsel ve kuramsal izleri: Zirefkend’in Kûçek’e dönüşümü