Bekir Şahin BALOĞLU, Bedirhan BÜYÜKDUMAN

Fasıl Tarihinde Dönüşüm ve Direklerarası Fasıl Refakat Gelenekleri

Batı ile birlikte yaşamak yerine Batılılaşmak zorunda olan Osmanlı’da, bu yeni yaşam biçimini kabulleniş alt sınıfta ağır bir tempoda gerçekleşirken üst sınıf, yenilikleri daha hızlı bir şekilde karşılıyordu. Bu sebepledir ki Türk Batılılaşma tarihi büyük oranda üst sınıftaki hareketliliğin tarihidir. Toplumsal kabullenişin siyasî derinliği bir yana müzikte, özellikle de fasıl türünde görünen sonuçlar, İmparatorluğun son yüzyılının kısa bir hülasasını verir. Zira bu fasıllar, yeni üst ve alt sınıfın kesiştiği ve buluştuğu mekanlarda, ortaklaşan bir müzik beğenisi sembolüdür. Bu tarihsel dönüşümün izlerinin sürüldüğü çalışmamızda nota üzerinde üslup farkı belirtilmeyen bir eserin, direklerarası Fasıl üslubunda icra edilirken enstrümanlarda dikkat edilen hususlar pratikteki örnekleri üzerinden gösterilecektir. Canlı ve neşeli bir tarz olan direklerarası fasıl icrasında uzun sesli enstrümanların melodinin köşe başı olan bir tek sesi uzunca tınlatarak bıraktığı canlılık etkisi yahut nağme iskeletinin üst ve alt bölgelerinde geleneksel motiflerle yaptığı yaratıcı süslemeler bu sazların yapısının direklerarası fasılda dikkat çeken hususiyetlerindendir. Lakin direklerarası fasılın dinamik yönünü en belirgin şekilde gösteren enstrümanlar tef ve darbuka gibi ritim enstrümanları ve ud, kanun gibi mızraplı enstrümanlardır. Direklerarası faslı, çıkan girift sonuca binaen bir bütün olarak değerlendirdiğimiz için buna etki eden her enstrüman ve fasıl içinde yarattıkları canlılık teknikleri çalışmamızın menzilinde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

mızraplı sazlar, fasıl, refakat, İcra Nota Farklılığı, Ağır Aksak, değişim

Transformation In The History of The Fasıl and The Accompaniment Traditions In Direklerarası Fasıl

In the Ottoman Empire, which had to become Westernized instead of living with the West, acceptance of this new way of life was happening slowly in the lower class, while the upper class was meeting the innovations more quickly. For this reason, the history of Turkish Westernization is essentially the history of the mobility of the upper class. Apart from the political depth of social acceptance, the results that appear in music, especially in the fasıl genre, summarize the last century of the Empire. Because these fasıls are a symbol of common music taste in places where the new upper and lower class intersect and meet. In our study, this historical transformation is traced, a piece whose stylistic differences are not specified on the note will be demonstrated through examples of instrumental performance in direklerarası fasıl. The liveliness effect of long-voiced instruments by making a single sound, which is the touchstone of the melody, resonating for a long time in the lively and cheerful style of direklerarası fasıl, or the creative decorations made with traditional motifs on the upper and lower parts of the tune skeleton, are the remarkable features of the structure of these instruments in the direklerarası fasıl. But the instruments that show the dynamic side of the direklerarası fasıl are rhythm instruments like darbuka and riq and plectrum instruments like oud and qanun. Since we evaluate the direklerarası fasıl as a whole based on the intricate result that emerged, every instrument that influences it and the vitality techniques they create in the fasıl are within the scope of our study.

Keywords:

Fasıl, Plectrum Duate, Accompany, Difference of Interpretation and note, Ağır Aksak,

PDF

___

Büyükduman, Bedirhan. 2020. “Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Kültür Politikalarının Türk Makam Müziğine Yansımaları”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çelik, Seyhun. 21.05.2021. “Fasıl Ritimleri konulu görüşme”.
Çokuğraş, Işıl. 2016. Bekâr Odaları ve Meyhaneler: Osmanlı İstanbulu’nda Marjinalite ve Mekân. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
Mimaroğlu, Reşad. 1971. “Fevziye Kıraathanesi”. İstanbul Ansiklopedisi: 5727.
Öncel, Mehmet. 2010. “Rauf Yektâ Bey’in Ati, Yeni Mecmûa, Resimli Kitap ve Şehbâl Adlı Mecmûalarda Mûsikî İle İlgili Makalelerinin İncelenmesi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi SBE.
Özpekel, Osman Nuri. 2014. “Türk Mûsıkîsinde Fasıl ve İcra”. Yeni Türkiye (57).
Pekin, Ersu. 2015. “İstanbul’un Sesleri: Osmanlı Döneminde İstanbul’daki Müzikler”. İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür a.ş Yayınları: 55.
Popescu-Judetz, Eugenia. 1999. “Osmanlı’da Fasıl”. Osmanlı 10.
Tosun, Bekir. 1994. “Direklerarası”. DİA.
Turan, Namık Sinan. 2016b. “Osmanlı Barok Çağının Şairi Nedim ve Değişen Zihniyet Dünyası”. Evrensel Kültür Aylık Kültür ve Edebiyat Dergisi (296).
2017. Yüz Yıllık Metinlerle Tanburi Cemil Bey. Haz. Hüseyin Kıyak. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Zat, Vefa. 1971. “Gazinolar”. Dünden Bugüne İstanbul: 379.
Kızılay, Ergin. 1993. Hüzzam Peşrevi - Süper Fasıl Vol. 2. Kalite Ticaret Plak. https://open.spotify.com/track/14zRD8SjpzMSRu6CNrWMnX?si=B4PTkXQyQACdLAYTs1yOow
Hicaz - İstanbul Fasıl Topluluğu - TURİNG - 16.04.2019. TURİNG KÜLTÜR SANAT. https://youtu.be/s7jtEZiT28Y?t=937, erişim tarihi: 24.11.2020
Utandı, Münip. 1995. Yıllar ne çabuk geçti - Aynalıkavak'tan Kalamış'a. Kalan Müzik. https://open.spotify.com/track/4BRQHAtQH9l8OEFKdwhBId
Körükçü, Nesrin. 2013. Yıllar ne çabuk geçti o günler arasından - Bir Şarkıdır Yaşamak Box Set. Bonus Müzik Prod. https://open.spotify.com/track/4Kw20WvCD6jzektO2oDnNf
Gürses, Kemal. 1994 Kürdilihicazkar Peşrevi - Kürdilihicazkar Faslı, Uluçınar Müzik. https://open.spotify.com/track/3TVSog8EdjYL1LymDDpaqU.