Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Hakkında Sözleşme m.13/1-b Hükmü Kapsamında “Ev İçi Şiddet” Olgusu: Eleştirel Bir Değerlendirme

1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Hakkında Sözleşme, 16 yaşını tamamlamamış çocuğun, velayet hakkı ihlal edilerek bir ülkeden diğer bir ülkeye götürülmesi veya alıkonulması halinde, derhal mutad meskeninin bulunduğu ülkeye geri dönmesini veya şahsi ilişki kurma hakkının tesis edilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Sözleşme, çocuğun üstün menfaatinin en iyi gözetileceği yerin, onun mutad meskeni ülkesi olduğunu varsaymaktadır. Öte yandan, anılan varsayımın çeşitli istisnaları olabileceği de, Sözleşme’nin birden fazla maddesinde getirilmiş hükümler ile kabul edilmiştir. Bu hükümler arasında uygulamada en sık başvurulan istisna m.13/1-b hükmünde yer alan “ciddi risk istisnası” olup, iade edilmesi halinde çocuğun fiziki veya psikolojik bir tehlikeye maruz kalacağı yahut başka bir şekilde, müsamaha edilemeyecek bir duruma düşeceği yolunda ciddi bir risk bulunan hallerde, mahkemeye iade talebini reddedebilme imkanı vermektedir. Söz konusu istisna uygulamasındaki en büyük problem, çocuğu kaçıran kişinin ev içi şiddet mağduru olduğu vakalar bakımından gündeme gelmektedir. Mevcut haliyle Sözleşme sistemi, mağduru ve dolayısıyla çocuğu korumakta yetersiz kalmakta, adil olmayan sonuçlara neden olmaktadır. Bu çalışma, yabancı doktrin görüşleri ışığında problemin kaynağına ve neden olduğu sonuçlara temas ederek, konunun günümüz itibariyle niçin özel ilgi gerektirdiği hususunu ele almayı ve çeşitli çözüm önerilerine yer vermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ev içi şiddet, uluslararası çocuk kaçırma, Lahey Sözleşmesi, koruyucu tedbirler, ciddi risk

Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction Article 13/1(b) and “Domestic Violence”: A Critical Review

The Convention of 25 October 1980 on the Civil Aspects of International Child Abduction aims to secure the prompt return of children who were wrongfully removed to, or retained in, a Contracting State, in violation of the rights of custody or access under the law of another. The Convention is based on the assumption that the best interests of the child is best preserved in the state of the habitual residence of the child concerned. That being said, the Convention also allows for numerous exceptions to that assumption, again laid down in different provisions. Among these, the most frequently invoked exception is stipulated under article 13, paragraph 1-b. Often called the “grave risk exception”, this provision instructs the courts of the requested State that they are not bound to order the return of the child, as long as the person who opposes the return establishes that there is a grave risk that this would expose the child to physical or psychological harm or otherwise place him/her in an intolerable situation. One major problem with the above wording can be seen in cases where the abductor is a victim of domestic violence. The current framework of the Convention frequently leads to undesirable consequences, as it often fails to provide necessary protection both to the victim and the child. This paper is an effort to make this problem more visible. In the light of various criticisms made about this subject over time, the reasons behind it and the possible solutions to it will be examined.

Keywords:

Domestic violence, international child abduction, Hague Convention, grave risk, protective measures,

PDF

___

Akıncı Z and Gökyayla CD, Milletlerarası Aile Hukuku (1st edn, Vedat 2010)
Altuntaş İ, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair La Haye Sözleşmesi (1st edn, Bilge 2006)
Ataman-Figanmeşe İ, Çocukların Uluslararası Kaçırılmasının Hukuki Yönlerine Dair 1980 Tarihli Lahey Sözleşmesi’ in Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan (Beta 1999) 55-101
Aykan SE, ‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Ve Türk Hukuku Uygulaması’ (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Üniversitesi 2019)
Aytaç M, ‘Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair La Haye Sözleşmesinin Uygulanması Ve Karşılaşılan Sorunlar’ (2004) 96(20) Adalet Dergisi 34-65
Bozdağ GG, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair La Haye Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun İadesi Talebinin Red Nedenleri (1st edn, Yetkin 2014)
Browne NL, ‘Relevance and Fairness: Protecting the Rights of Domestic-Violence Victims and Left-Behind Fathers Under The Hague Convention on International Child Abduction’ (2011) 60(5) Duke Law Journal 1193-1238
Bruch CS, 'The Unmet Needs of Domestic Violence Victims and Their Children in Hague Child Abduction Convention Cases' (2005) 22 GPSolo 14-16
Caldwell J, ‘Child Abduction Cases: Evaluating Risks to The Child and The Convention’ (2008) 23 New Zealand Universities Law Review 161-190
Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta 2020)
Erdem BB, ‘Türk Hukukunda Uluslararası Çocuk Kaçırma ve Uygulamaları’ (2015) 2 Public and Private International Law Bulletin 147-171
Federal Act on International Child Abduction and the Hague Conventions on the Protection of Children and Adults of 21 December 2007 Erişim Tarihi 03 September 2020.
Freeman M and Taylor N, ‘Domestic violence and child participation: contemporary challenges for the 1980 hague child abduction convention’ (2020) 42(2) Journal of Social Welfare and Family Law 154-175
Gelgel GÖ, ’25 Ekim 1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırma ve Hukuki Yönlerine İlişkin Lahey Sözleşmesi Çerçevesinde Arabuluculuk Uygulaması’ (2017) 2 Public and Private International Law Bulletin 611-640
Gelgel GÖ, ‘Devletler Özel Hukukunda Velayet, Çocuk Kaçırmaları, Evlat Edinmeye İlişkin Problemler’ (2005/2) 4(8) İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 119-148
Giray FK, Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonan Çocukların İadesi (1st edn, Beta 2010)
Giray FK, ‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmalarının Hukuki Veçheleri Hakkında La Haye Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun İadesine İlişkin Taleplerin Reddi Sebepleri ile Türk Mahkemelerinin Konuya İlişkin Uygulamaları’ (2011/7) 20 Fasikül Dergisi Özel Sayısı 41-51
Glawatz L, ’Die internationale Rechtsprechung zu Art. 13 Haager Kindesentführungsabkommen’ (Dissertation, Universität Wien 2008)
Greif GL and Hegar RL, When Parents Kidnap: The Families Behind The Headlines (1st edn, Free Press 1993)
Hale B, ‘Taking Flight - Domestic Violence and Child Abduction’ (2017) 70(1) Current Legal Problems 3-16
Hanley P, 'Black Hole in the Rising Sun: Japan and the Hague Convention on Child Abduction' (2016) 2 DePaul Int'l Hum Rts J 1-22
Hoegger R, ‘What If She Leaves? Domestic Violence Cases Under the Hague Convention and the Insufficiency of the Undertakings Remedy’ (2003) 18 Berkeley Women’s Law Journal 181-201
Kaji R, ‘Kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru jouyaku (haagu dasshu jouyaku)’ (2012 / 5) 328 Rippou to chousa 15-28. (加地良太, ‘国際的な子の奪取の民事上の側面に関する条約(ハーグ子奪取条約)’ (2012 /5) 328 立法と調査頁15-28)
Kamoto I, ‘Kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru jouyaku (haagu jouyaku) wo meguru mondai’ (2014 / 10) 26(2) Kazoku shakaigaku kenkyuu 157-164. (嘉本伊都子, ‘国際的な子の奪取の民事上の側面に関する条約 (ハーグ条約)をめぐる問題’ (2014/10) 26(2) 家族社会学研究頁157-164)
Kaye M, ‘The Hague Convention and The Flight From Domestic Violence: How Women and Children Are Being Returned by Coach and Four’ (1999) 13 International Journal of Law, Policy and the Family 191-212
Kelahmet G, ‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Sözleşmenin 13/b maddesi Uyarınca İadesinin Çocuğa Psikolojik Zarar Verecek Olması Sebebi İle Reddi’ (2012) 10(116) Legal Hukuk Dergisi
King SM, 'The Hague Convention and Domestic Violence: Proposals for Balancing the Policies of Discouraging Child Abduction and Protecting Children from Domestic Violence' (2013) 47 Fam LQ 299-310
Konno Y, 'A Haven for International Child Abduction: Will the Hague Convention Shape Japanese Family Law?' (2015) 46 Cal. W. Int'l L.J. 39-68
Köseoğlu B, Uluslararası Çocuk İadesi Ve Uluslararası Nafaka Alacakları Davaları (1st edn, TBB 2007)
Lebeko MJJ, ‘Does Article 13 Of The Hague Convention On The Civil Aspects Of International Child Abduction, 1980 Protect Victims Of Domestic Violence?’ (Mini-thesis, University of West Cape 2016)
Maxwell A, 'The Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction 1980: The New Zealand Courts' Approach to the Grave Risk Exception for Victims of Domestic Violence' (2017) 48 Victoria U Wellington L Rev 81-106
Masterton G, 'Fleeing Family Violence to Another Country and Taking Your Child is Not ‘Abduction’, But That’s How the Law Sees It' (The Conversation, 20 January 2019) < https://theconversation.com/fleeing-family-violence-to-another-country-and-taking-your-child-is-not-abduction-but-thats-how-the-law-sees-it-109664 > Erişim Tarihi 03.September 2020
McEleavy P, ‘Ulusal ve Uluslararası İçtihat Hukuku Işığında Lahey Çocuk Kaçırma Sözleşmesi’nin 13.Maddesinde Mezkur Ciddi Zarar İstisnası Riski Konusunun Etrafındaki Meselelerin Bir Tahlili’ in Mustafa Sabit (ed), 1980 Tarihli Lahey Çocuk Kaçırma Sözleşmesi ve Uygulaması Semineri, 22-23 Şubat 2013 (Adalet Bakanlığı 2013) 89-95
Momoh E, ‘The interpretation and application of Article 13(1) b) of the Hague Child Abduction Convention in cases involving domestic violence: Revisiting X v Latvia and the principle of “effective examination”’ (2019) 15(3) Journal of Private International Law 626-657
Nakamura M, ‘Haagu jouyaku -kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru 1980nen 9gatsu 25nichi no jouyaku-’ (2013) 27 Kokusai josei 142-145 (中村恵, ‘ハーグ条約 -国際的な子の奪取の民事上の側面に関する1980年10月25日の条約- ’ (2013) 27 国際女性頁142-145)
Nakanishi Y and Kitazawa A and Yokomizo D and Hayashi T, Kokusaishihou (Yuuhikaku 2014) (中西康, 北澤安紀, 横溝大, 林貴美, 国際私法 (有斐閣, 2014)
Nishioka T and Tsujisaka T, 'Introductory Note: Japan's Conclusion of the Hague Convention on the Civil Aspect of International Child Abduction' (2014) 57 Japanese YB Int'l L 7-23
Öner ŞN, ‘Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi: Amacı, Uygulaması ve Kısa Bir İçtihat Analizi’ (2014) TBB Dergisi 478-515
Özdemir FB, ‘Uluslararası Çocuk Kaçırma ve Kaçırılan Çocukların İadesi’ (2019) 25(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 1164-1189
Permanent Bureau of the Hague Conference on Private International Law, Procès-verbal, No. 8 Actes et Documents 6–25 October 1980 (Imprimeric Nationale, La Haye 1982)
Permanent Bureau of the Hague Conference on Private International Law, 'Conclusions and Recommendations and Report of Part I of the Sixth Meeting of the Special Commission on the Practical Operation of the 1980 Hague Child Abduction Convention and the 1996 Hague Child Protection Convention' (HCCH, 2011) < https://assets.hcch.net/upload/wop/abduct2012pd14e.pdf> Erişim Tarihi 03 September 2020.
Permanent Bureau of Hague Conference on Private International Law, 'Conclusions and Recommendations and Report of Part I of the Sixth Meeting of the Special Commission on the Practical Operation of the 1980 Hague Child Abduction Convention and the 1996 Hague Child Protection Convention - Preliminary Document No. 14' (HCCH, 2011) < https://assets.hcch.net/upload/wop/abduct2012pd14e.pdf> Erişim Tarihi 03 September 2020
Permanent Bureau of the Hague Conference on Private International Law, ‘1980 Child Abduction Convention Guide to Good Practice - Part VI Article 13(1)(b)’ (HCCH 2019) Erişim Tarihi 03 September 2020
Puckett KW, ‘Hague Convention on International Child Abduction: Can Domestic Violence Establish The Grave Risk Defense Under Article 13’ (2017) 30 J.Am.Acad. Matrimonial Law 259-276
Quillen B, ‘The New Face of International Child Abduction: Domestic-Violence Victims and Their Treatment Under the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction’ (2014) 49(3) Texas International Law Journal 621-643
Rama C, ‘Die internationale Kindesentführung durch die Kindesmutter - HKÜ, Kindeswohl, Mediation und Rückführung ?!’ (Gender Politik Online 2014) Erişim Tarihi 03 September 2020
Schuz R, The Hague Child Abduction Convention: A Critical Analysis (1st edn, Hart 2013).
Shetty S and Edleson JL, ‘Adult Domestic Violence in Cases of International Parental Child Abduction’ (2005) 11(1) Violence Against Women 115-138
Simpson K, ‘What Constitutes a “Grave Risk of Harm?”: Lowering The Hague Child Abduction Convention’s Article 13(b) Evidentiary Burden to Protect Domestic Violence Victims’ (2017) 24 Geo. Mason L. Rev. 841-864
Stahly GB, ‘Battered Women’s Problems with Child Custody’ (New Directions in Domestic Violence Research Symposium- Annual Meeting of the Western Psychological Associations, Los Angeles, April 1990)
Şanlı C and Ataman-Figanmeşe İ and Esen E, Milletlerarası Özel Hukuk (8th edn, Beta 2020)
Takcı T, ‘Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Vehçelerine Dair Lahey Sözleşmesinin Uygulanmasında Karşılaşılan Bazı Sorunlar ve Bu Sorunlara Çözüm Önerileri’ (2014) 5(19) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 1039-1078
Tekin E, ’1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair La Haye Sözleşmesi’ne Göre Çocuğun İadesinin Reddi Sebepleri’ (2019) 2 Ankara Barosu Dergisi 41-72
Telli K, ‘The Role of Central Authorities in The Application of The 1980 Hague Convention on Child Abduction: A Critical Analysis of a Genuine Area of Public International Law’ (2015) 5 Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 761-782
Vesneski WM and Lindhorst T and Edleson JL, ‘U.S. Judicial Implementation of the Hague Convention in Cases Alleging Domestic Violence’ (2011) 62(2) Juvenile and Family Court Journal 1-21
Weideman J and Robinson JA, 'The Interpretation and Application of Article 13(b) of the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction' (2011) 22 Stellenbosch L Rev 71-93
Weiner MH, 'International Child Abduction and the Escape from Domestic Violence' (2000) 69 Fordham L Rev 593-706
Weiner MH, ‘Intolerable Situations and Counsel for Children: Following Switzerland's Example in Hague Abduction Cases’ (2008) 58(2) American University Law Review 335-403
Weiner MH, 'Navigating the Road Between Uniformity and Progress: The Need for Purposive Analysis of the Hague Convention on The Civil Aspects of International Child Abduction' (2002) 33 Colum Hum Rts L Rev 275-362
Williams KB, 'Fleeing Domestic Violence: A Proposal to Change the Inadequacies of the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction in Domestic Violence Cases' (2011) 4 J Marshall LJ 39-83
Yamaguchi S and Lindhorst T, 'Domestic Violence and the Implementation of the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction: Japan and U.S. Policy' (2016) 17(4) Journal of International Women's Studies 16-30