Milletlerarası Özel Hukukta Koruyucu Aile Kurumuna Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi

Aile ortamı içinde yetişmesi mümkün olmayan çocukların devlet tarafından korunmasında alternatif bakım olarak çocuğunkoruyucu aile yanına yerleştirilmesi şeklinde gerçekleşen “koruyucu aile” kurumu kabul edilmiştir. Koruyucu aile kurumunailişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler incelendiğinde koruyucu ailenin, çocuk ile soybağı ilişkisi kurulmadan ve çocuğunüzerinde velayet hakkına sahip olmadan çocuğun bakımını geçici süre ile üstlenen kişi ya da kişiler olduğu görülmektedir.Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuğun yabancı olması, yabancı ülkede çocuk ile koruyucu aile arasında kurulankoruyucu aile ilişkisinden doğan bir ihtilâfın Türk mahkemeleri önüne gelmesi gibi yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklardamilletlerarası özel hukukta koruyucu aile kurumuna uygulanacak hukuka ilişkin meseleler ile karşı karşıya kalınacaktır.Nitekim, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’umuzda (“MÖHUK”) koruyucu aile kurumuna ilişkin özelbir bağlama kuralı bulunmamaktadır. Bununla birlikte Türkiye’nin taraf olduğu 1996 tarihli Lahey Sözleşmesi’nde çocuğunşahıs ve malvarlığını korumaya yönelik tedbirler arasında çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmesi düzenlenmiştir.Sözleşme’nin m. 15 hükmünde koruma tedbirine uygulanacak hukuk, yetkili akit devlet makamının hukuku olarakbelirlenmiştir. Bununla birlikte Sözleşme’nin uygulama alanı dışında kalan çocuğun adı, soyadı gibi konular açısındankoruyucu aile kurumunun nasıl vasıflandırılacağı ve buna göre MÖHUK’da yer alan hangi bağlama kuralının uygulanacağınınbelirlenmesi gerekmektedir. Çalışmamızda, koruyucu aileye ilişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler incelenerek koruyucuaile kurumunun niteliğine kısaca değinilecek, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarından yola çıkarak koruyucu aile ileçocuk arasındaki ilişkinin nasıl değerlendirildiği tespit edilecek, Türkiye’nin taraf olduğu 1996 tarihli Lahey Sözleşmesi’ndekoruyucu aile kurumuna uygulanacak hukuk incelendikten sonra MÖHUK bakımından koruyucu aile kurumuna uygulanacakhukukun tespitinde hangi madde düzenlemesinin uygulama alanı bulacağı sorusuna cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Koruyucu Aile, Evlât Edinme, Vesayet, Soybağı, Uygulanacak Hukuk

In the protection of children who cannot be brought up in their biological family, the institution of “foster family,” which is the placement of the child with an unrelated family as alternative care, has been widely accepted. Examining the national and international regulations regarding foster families illustrates the legal concept that the foster family is the person or persons who temporarily undertake the car of a child without establishing a paternity relationship with the child and without having the right of custody over the child. If the child who is to be protected is a foreigner, or if a dispute arising from the foster family relationship established between the child and the foster family in a foreign country comes before the Turkish courts, issues related to the law applicable to the foster family in private international law will arise. As a matter of fact, there is at present no conflict of laws rule regarding the foster family in the Turkish Private International Law Act (“TPILA”). However, in the Hague Convention of 1996, to which Turkey is a party, placement of the child in a foster family was regulated among the various measures aimed at protecting the person and property of the child. According to Article 15 of the Hague Convention, the authorities of the Contracting States must apply their own law. On the other hand, certain issues, such as how the foster family should be qualified and the name and surname of the child are considered outside the scope of the Convention. In our study, the nature of the foster family will be briefly examined through the national and international regulations regarding the institution of the foster family. After examining the applicable law, an answer will be sought to the question of which article will be applicable in determining the law to be applied to the foster family in terms of TPILA.

Keywords:

Foster Family, Adoption, Guardianship, Paternity, Applicable Law,

PDF

___

Akgül Ş, ‘Küçüklerin Evlât Edinilmesi ve Koruyucu Aile Kavramı’ (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Bölümü Medeni Hukuk Anabilim Dalı 2019). google scholar
Akıncı Z and Demir Gökyayla C, Milletlerarası Aile Hukuku (Vedat 2010). google scholar
Akıntürk T and Ateş D, Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku (21st edn, Beta 2019). google scholar
Altıparmak AK, ‘Velayet Uyuşmazlıklarında Yeni Bir Dönem mi? 1996 Tarihli Lahey Velayet Sözleşmesi Hakkında Bir İnceleme’ (2020) 6(2) AndHD 411-433. google scholar
Avrupa Konseyi/Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 8 Rehberi (2019) 59 accessed 27 July 2021. google scholar
Aybay R and Dardağan E, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2nd edn, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2001). google scholar
Baysal B, ‘Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ve Koruyucu Aile Kurumu’ (2012) 8(95-96) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7-26. google scholar
Can H and Tuna E, Milletlerarası Özel Hukuk (4th edn, Adalet 2019). google scholar
Corneloup S. and others, Children On the Move: A Private International Law Perspective (2017) < https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/583158/IPOL_STU(2017)583158_ EN.pdf> accessed 02 August 2021. google scholar
Çağlayan Aygün G, Karşılaştırmalı Hukuk Bakımından Evlât Edinme ve Sonuçları (2nd edn, Yetkin Yayınları 2021). google scholar
Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (17th edn, Beta 2021). google scholar
Çörtoğlu Koca S, ‘Boşanma, Ayrılık ve Evliliğin Butlanı Davaları ile Velayete İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki Sorunu’ (2016) 20(2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 209-268. google scholar
Dambach M and Wöllenstein-Tripathi J, Kafalah: Preliminary analysis of national and cross-border practices (International Social Service 2020). google scholar
Doğan R, ‘Bir Koruma Tedbiri Olarak Koruyucu Aile Kurumu ve Koruyucu Aile Yönetmeliği’ (2013) 2 Ankara Barosu Dergisi 148-170. google scholar
Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (7th edn, Savaş Yayınevi 2021). google scholar
Dural M, Öğüz T and Gümüş MA, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (15th edn, Filiz Kitabevi, 2020). google scholar
Ekşi N, ‘Avrupa Birliği Brüksel IIbis Tüzüğüne Göre Boşanma Davalarında Üye Devlet Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi’ (2009) 11(Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1139-1168. google scholar
Esen E, ‘Türk Vatandaşı Erkeğin Yabancı Eşinin Soyadını Alamayacağına İlişkin Bir Yargıtay Kararı Üzerine Düşünceler’ (2004) 24(1-2) MHB 439-450. google scholar
Gemalmaz MS, Çocuk ve Genç Haklarına İlişkin Ulusalüstü Belgeler (1st edn, İstanbul Barosu Yayınları 2002). google scholar
Giray FK, ‘19 Ekim 1996 Tarihli Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına Yönelik Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma ve Tenfiz ve İşbirliği Hakkında Lahey Sözleşmesi Sonrası Çocuğun Vesayetine Uygulanacak Hukuk’ (2020) 40(1) PPIL 353-399. google scholar
Grassinger GE, Türk Medeni Kanununda Yer Alan Velayet Hükümleri Kapsamında Küçüğün Kişi Varlığının Korunması için Alınacak Tedbirler (1st edn, On İki Levha Yayıncılık 2009). google scholar
Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku (Yetkin 2021). google scholar
Handbook on European Law relating to the Rights of the Child, European Union Agency for Fundamental Rights and Council of Europe (2015) accessed 28 July 2021. google scholar
Lagarde P, Explanatory Report on the 1996 Hague Child Protection Convention (HCCH Publications 1998) accessed 22 September 2021. google scholar
Lazic V and others, Regulation Brussels IIbis: Guide for Application (2018) accessed 02 August 2021. google scholar
Kılınç AN, ‘Türk Hukukunda Koruyucu Aile Sözleşmesi ve Koruyucu Aile ile Çocuk Arasındaki Hukuki İlişkinin Değerlendirilmesi’ (2020) 28(3) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1217-1261. google scholar
Kurtuluş Akbulut S, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Aracılığıyla Evlât Edinme ve Koruyucu Aile Kurumu (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Medeni Hukuk Anabilim Dalı 2011). google scholar
Mortaş S, ABD Hukuku ile Karşılaştırmalı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Aile Hayatının Korunması (Adalet Yayınevi 2016). google scholar
Nomer E, Devletler Hususi Hukuku ( 22nd edn, Beta 2017). google scholar
Pürselim HS, ‘Milletlerarası Evlât Edinmeye Uygulanacak Hukuk’ in Tuğrul Aktaş (ed) VII. International Multidisciplinary Congress of Eurasia-IMCOFE’19 Proceeding&Abstract Book (2019) 328-336. google scholar
Pürselim Arning HS, Türk, Alman ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukuklarında Ad (Adalet 2014). google scholar
Ruhi C and Ruhi AC, Velayet Hukuku (Seçkin 2017). google scholar
Serozan R, Çocuk Hukuku (2nd edn, Vedat 2017). google scholar
Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (9th edn, Beta 2021). google scholar
Tanrıbilir FB, Çocuk Haklarının Uluslararası Korunması ve Koruma Mekanizmaları (Yetkin Yayınları 2011). google scholar
Tarman ZD, ‘Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)’daki Boşluk: Ada Uygulanacak Hukuk’ (2017) 66(2) 461-490. google scholar
Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk (13th edn, Vedat Kitapçılık 2020). google scholar
Tiryakioğlu B, ‘Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına İlişkin Önlemler Hakkında Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Sözleşme’ in Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Eğitim-Öğretim ve Yardımlaşma Vakfı Yayını 1999) 381-424. google scholar
Uluocak N, ‘Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Tedbirleri Hakkında Yetkiye, Uygulanan Kanuna, Tanıma ve Tenfize ve İşbirliğine Dair Sözleşme Tasarısının Değerlendirilmesi’ (1996) 16(1-2) MHB 119-127. google scholar
Ulusu-Karataş AE, ‘Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi’ (2017) 37(2) MHB (Prof. Dr. Yücel Sayman’a Armağan) 1073-1183. google scholar
Usta S, ‘Koruyuculuk mu, Evlâtlık mı? Bir Çocuk Bakım ve Koruma Modeli Olarak Koruyucu Aile ve Türkiye Uygulaması’ in Yasemin Güllüoğlu Altun (ed) Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye 80. Yıl Armağanı (2018) 21-57. google scholar