Ugur KAYA, Oguz Yusuf ATASEL, Yasar BAYRAKTAR

FAALİYET KİRALAMASININ TÜRKİYE’DEKİ MUHASEBE DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Amaç- Bu çalışmanın amacı, faaliyet kiralaması işlemlerinde özellik arz eden hususların Vergi Usul Kanunu, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği, Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ve Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı çerçevesinde muhasebeleştirilme esaslarını açıklamaktır. Yöntem- Faaliyet kiralaması işlemlerinin muhasebeleştirilmesi hususu mevcut muhasebe düzenlemeleri çerçevesinde ele alınacaktır. Böylece faaliyet kiralaması işlemlerinin muhasebeleştirilmesindeki benzerlik ve farklılıklar ortaya konacaktır. Bulgular- TMS 17 yerine uygulamaya konulan TFRS 16’da, kiracı açısından finansal ya da faaliyet kiralaması ayrımı yapılmayarak doğrudan kullanım hakkının varlıklarda, kira borçlarının ise yükümlülükte gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir. Kiraya veren açısından ise TMS 17’de olduğu gibi faaliyet ve finansal kiralama sınıflandırılmasına devam edilmiştir. TMS 17 ve BOBİ FRS Bölüm 15’de kiracı ve kiraya veren açısından faaliyet ve finansal kiralama ayrımı geçerliliğini korumaktadır. VUK’da sadece finansal kiralama ile ilgili hükümlere yer verildiği, MSUGT’da ise sadece kiralama işlemleri hususunda kullanılacak hesapların yer verilerek açıklandığı tespit edilmiştir. Sonuç- TFRS 16 kapsamında kiracı işletmeler açısından tek tip kiralama modelinin öngörülmesi, bu tür işletmelerin varlık ve yükümlülüklerinin gerçeğe uygun sunumunun sağlanmasına ve finansal tabloların karşılaştırılabilirliğinin artırılmasına önemli etkileri olması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

TFRS 16, TMS 17, BOBİ FRS Bölüm 15, kiralama işlemleri, faaliyet kiralaması

THE EXAMINATION OF OPERATIONAL LEASING IN TERM OF TURKISH ACCOUNTING REGULATIONS

Purpose- The purpose of this study is to explain the accounting principles for the issues that are special in operating leasing transactions in the framework of Tax Procedure Law, General Communique on Accounting System Application, Turkish Accounting and Financial Reporting Standards and the Financial Reporting Standard for Large and Medium-Sized Businesses. Methodology- Accounting of operating leasing transactions will be handled within the framework of existing accounting regulations. Thus, similarities and differences in the accounting of these transactions will be revealed. Findings- In TFRS 16, which was put into practice instead of TAS 17, it was stated that the right of use should be shown in assets and the lease obligations should be shown in liabilities without discriminating financial or operational leases for the lessee. In terms of the leaser, the classification of operations and financial leases continued, as in TAS 17. In TAS 17 and SME FRS Chapter 15, the distinction between operational and financial lease remains valid for the lessee and the lessor. It has been determined that only provisions regarding financial leasing are included in VUK, and accounts that will be used only for leasing transactions are included in MSUGT. Conclusion- Prediction of a uniform rental model for lessee businesses within the scope of TFRS 16, it is expected that these types of businesses will have significant impacts on ensuring the fair presentation of their assets and liabilities and increasing the comparability of financial statements.

Keywords:

TFRS 16, TAS 17, SME FRS Chapter 15, leasing transactions, operating leases,

PDF

___

Acar, M., Temiz, H. ve Aktaş, R. (2017). UMS 17 kiralama işlemleri standardından UFRS 16’ya geçişin finansal tablolar üzerinde etkisi: Borsa İstanbul örneği, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(3), 592-623.
Akbulut, D. H. (2017). Faaliyet kiralaması işlemlerinin aktifleştirilmesinin finansal tablolara ve finansal oranlara etkisinin Borsa İstanbul şirketleri üzerinde incelenmesi, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(2), 456-478.
Akbulut, D. H. (2018). Faaliyet kiralaması işlemlerinin aktifleştirilmesinin finansal tablolara ve finansal oranlara etkisi üzerine bir telekomunikasyon şirketinin vak’a incelemesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 78, 17-36.
Akdoğan, H. N. (2019). UFRS 16 no’lu kiralama işlemleri standardının, UMS 17 no’lu finansal kiralama standardı ile karşılaştırılması, getirdiği yenilikler ve türkiye’deki halka açık perakende şirketlerinin finansal durumlarına etkisi üzerine örnek uygulama (Yayımlanmamış doktora tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Akdoğan, N., Aktaş, R., Deran, A., Erhan, D. U. ve Acar, V. (2011). Türkiye muhasebe standartları ile uyumlu sektörel muhasebe. Ankara: Gazikitabevi.
Akdoğan, H. N. ve Doğan, D. U. (2020). TFRS 16 kiralamalar standardının finansal tablolar üzerine etkisi ve perakendecilik sektörü üzerine bir araştırma. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(1), 164-191.
Aksoy Hazır, Ç. (2018). Kiralama işlemlerinin tfrs 16’ya göre muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi. Mali Çözüm Dergisi, 149, 85-122.
Aktaş, R., Karğın, S. ve Demirel Arıcı, N. (2017). Yeni kiralamalar standardı UFRS 16’nın getirdiği yenilikler ve işletmelerin finansal tablolarına ve finansal oranlarına olası etkilerinin değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 858-881.
Aslan, Ü. (2018). UFRS 16 kiralamalar standardı kapsamında faaliyet kiralamasının kiracı işletme tarafından muhasebeleştirilmesi ve raporlanması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 77, 55-68.
Beattie, V., Edwards, K. ve Goodacre, A. (1998). The impact of constructive operating lease capitalisation on key accounting ratios. Accounting and Business Research, 28(4), 233-254.
Cengiz, S. (2017). Finansal kiralama işlemlerinin mevzuat boyutu ve muhasebe uygulamaları: TMS 17 ve VUK kapsamında incelenmesi, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 6(11), 43-56.
Demirci, Ş. D. ve Kıymaz Kıvrak, M. (2018). Ulusal ve uluslararası düzenlemeler çerçevesinde finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Nisan 2018 Özel Sayı, 508-531.
Duke, J. C., Hsieh, S. J. ve Su, Y. (2009). Operating and synthetic leases: exploiting financial benefits in the post-enron era. Advances in Accounting, incorporating Advances in International Accounting. 25, 28-39.
Gökgöz, A. (2019). TFRS 16 kiralamalar standardı çerçevesinde kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 5(1), 318-332.
Gönen, S. ve Akça, N. (2014). Finansal kiralama işlemlerinin TMS-17 kiralama işlemleri standardı ve vergi usul kanunu açısından muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 64, 71-94.
Imhoff, E. A., Lipe, R. C. ve Wright, D. W. (1997). Operating leases: Income effects of constructive capitalization. Accounting Horizons, 11(2), 12-32.
Imhoff, E. A., Lipe, R. C. ve Wright, D. W. (1991). Operating leases: Impact of constructive capitalization. . Accounting Horizons, 5(1), 51-63.
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2019). Finansal tablo örnekleri ve kullanım rehberi erişim adresi https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TMS/KGK%20Tablo%20Formatlar%C4%B1%20-%2031_05_2019.docx
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2019). TFRS 16 kiralama standardı Erişim adresi https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TFRS/TFRS_2020/TFRS%2016.pdf.
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2017). Büyük ve orta boy işletmeler için finansal raporlama standardı Erişim adresi https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/bobi_frs.PDF.
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) (2009). TMS 17 kiralama işlemleri standardı Erişim adresi https://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2011Seti/TMS17.pdf.
Marşap, B. ve Yanık, S. (2018). IFRS 16 kapsamında kiralama işlemlerinin finansal raporlamaya etkisinin incelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 80, 23-42.
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (2003). 11 Sıra no’lu muhasebe sistemi uygulama genel tebliği Erişim adresi https://www.ismmmo.org.tr/Mevzuat/11-Seri-No-lu-Muhasebe-Sistemi-Uygulama-Genel-Tebligi-31-07-2003---4071.
Örten, R., Kaval, H. ve Karapınar, A. (2019). Türkiye muhasebe - finansal raporlama standartları uygulama ve yorumları 2019 TMS – TFRS (12. Baskı). Ankara: Gazikitabevi.
Öztaş, S. ve Burak, E. (2014). Türkiye’de faaliyet kiralaması (operasyonel leasing). Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 50-63.
Öztürk, C. (2016). UFRS 16 kiralama işlemleri standardının eski UMS 17 standardı ile karşılaştırılması ve almanya ve Türkiye'de hisse senetleri halka açık olan hava yolu şirketlerinin finansal durumuna etkisi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18(1), 1-50.
Öztürk, M. ve Serçemeli, M. (2016). Impact of new standard “IFRS 16 leases” on statement of financial position and key ratios: a case study on an airline company in turkey. Business and Economics Research Journal, 7(4), 143-157.
Pamukçu, F. ve Çakmak, M. (2017). Uluslararası ticarette finansal kiralama işlemleri ve muhasebeleştirilmesi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12(48), 245-267.
Sarı, E. S., Altıntaş, T. ve Taş, N. (2016). The effect of the ifrs 16: constructive capitalization of operating leases in the turkish retailing sector. Journal of Business, Economics and Finance (JBEF), 5(1), 138-147.
Sipahi, B. (2004). Leasing işlemleri ve muhasebesi, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Şeker, K. ve Çemberlitaş, İ. (2018). TMS 17 kapsamında finansal kiralama işlemlerinin raporlanması. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 1(1), 42-60.
Serçemeli, M. ve Öztürk, M. (2016). Yeni finansal raporlama standardı “IFRS 16 kiralama işlemleri”nin getirdiği değişimler üzerine bir değerlendirme. Mali Çözüm Dergisi, 135, 31-48.
Şentürk, F. (2016). Türk vergi mevzuatı kapsamında faaliyet kiralaması yapan işletmelerde muhasebe uygulamaları. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 619-639.
Vergi Usul Kanunu (2003). Mükerrer madde 290 Erişim adresi https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.213.pdf.
Yalçın, S. (2019). Muhasebe mevzuatı ve standartlarında kiralama işlemleri: muhasebeleştirme, ölçüm, sunum ve açıklamalar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 18(72), 1619-1641.