Türkiye’de Tütün Kontrol Politikaları ve Tütün Tüketimi Üzerine Bir Değerlendirme

Tütün tüketiminin sağlık ve ekonomi üzerinde yarattığı olumsuz etkileri bertaraf etmek amacıyla uygulanan tütün kontrol politikalarına dünya genelinde verilen önem, Dünya Bankası (DB) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) liderliğinde yürütülen çalışmalar sayesinde 1990’lı yıllardan itibaren artmıştır. Bu artışta, “Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS)” ve “MPOWER” politika paketi önemli rol oynamıştır. Türkiye’de, 1996 yılında 4207 Sayılı Kanun’un ve 2004 yılında TKÇS’nin yürürlüğe girmesi, tütün kontrol politikalarındaki artışı beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, Türkiye’de tütün kontrol politikalarının tarihsel gelişimi ve tütün tüketimine ilişkin bir değerlendirme yapmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Tütün tüketimi, Tütün kontrolü, Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS), MPOWER, Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (KYTA), Küresel Gençlik Tütün Araştırması (KGTA)

PDF

___

Aslan, D., 2010. Tütün Kontrolünde Küresel ve Ulusal Organizasyon. İçinde: Z. A. Aytemur, Ş. Akçay, ve O. Elbek, ed. Tütün ve Tütün Kontrolü Kitabı. İstanbul: Türk Toraks Derneği, 122-128.
Bilir, N., 2016. Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ve Türkiye: Bir Başarı Örneği. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi, 4(1), 7-12.
Bilir, N., Çakır, B., Dağlı, E., Ergüder, T. ve Önder, Z., 2009. Türkiye'de Tütün Kontrolü Politikaları. Kopenhag: Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi.
Bilir N. ve Özcebe, H., 2011. Success story of smoke-free Turkey. Medical Journal of Islamic World Academy of Sciences, 19(2), 59-66.
Bilir, N. ve Özcebe, H., 2013. Tobacco control activities in Turkey. Turkish Journal of Public Health, 11(2), 96-103.
CDC, 2019a. About GTSS [online]. Available from: https://www.cdc.gov/tobacco/global/gtss/index.htm [Accessed 23 May 2019].
CDC, 2019b. Global Tobacco Surveillance System Data (GTSSData) [online]. Available from: https://nccd.cdc.gov/GTSS/rdPage.aspx?rdReport=OSH_GTSS.ExploreByLocation&rdRequestForwarding=Form [Accessed 20 May 2019].
Doll, R. ve Hill, A. B., 1950. Smoking and carcinoma of the lung: Preliminary report. British Medical Journal, 2(4682), 739-748.
Ergüder, T., 2010. Dünyada Tütün Kontrolü ve Dünya Sağlık Örgütü Önerileri (MPOWER). İçinde: Z. A. Aytemur, Ş. Akçay ve O. Elbek, ed. Tütün ve Tütün Kontrolü Kitabı. İstanbul: Türk Toraks Derneği, 81-92.
Gültekin Karakaş, D. ve Yılmaz, F., 2014. Türkiye’de Tütün Kontrolü: Sigara Vergileri ve Endüstrinin Fiyatlama Politikaları. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 23(Özel Sayı), 18-23.
Gümüş, A. ve Güler Gümüş, S., 2005. Türkiye’de Tütün Sektöründe Mevcut Uygulamalar ve Sektörün Geleceği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 11(1 ve 2), 81-89.
Kılınç, O. ve Günay, T., 2014. Türkiye Tütün Kontrolünde Hangi Noktada? Engeller ve Çözüm Önerileri. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 23(Özel Sayı),4-7.
Mamudu, H. M., Hammond, R. ve Glantz, S., 2008. Tobacco industry attempts to counter the World Bank report Curbing the Epidemic and obstruct the WHO framework convention on tobacco control. Social Science & Medicine, 67(11), 1690–1699.
Mukaigawara, M., Winters, J., Fernandes, G. ve Sridhar, D., 2018). Balancing science and political economy: Tobacco control and global health. Wellcome Open Research, 3(40), 1-16.
Şahin, H., 2011. Türkiye Ekonomisi: Tarihsel Gelişimi-Bugünkü Durumu. 11. Baskı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
T. C. Sağlık Bakanlığı Tütün ve Diğer Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı, 2014. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması Türkiye 2012 [online]. Available from: https://havanikoru.saglik.gov.tr/dosya/dokumanlar/yayinlar/KYTA-2012-TR-25-07-2014.pdf [Accessed 24 May 2019].
T. C. Sağlık Bakanlığı Tütün ve Madde Bağımlılığı ile Mücadele Dairesi Başkanlığı, 2019. Türkiyede Tütünle Mücadele Süreci [online]. Available from: https://havanikoru.saglik.gov.tr/surec [Accessed 24 May 2019].
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı, 2018. Tütün Mamulleri İstatistikleri [online]. Available from: https://www.tarimorman.gov.tr/TADB/Menu/22/Tutun-Ve-Tutun-Mamulleri-Daire-Baskanligi [Accessed 11 December 2018].
Wipfli, H. ve Samet, J. M., 2016. One Hundred Years in the Making: The Global Tobacco Epidemic. Annual Review of Public Health, 37(1), 149-166.
Wynder, E. L. ve Graham, E. A., 1950. Tobacco smoking as a possible etiologic factor in bronchogenic carcinoma, a study of six hundred and eighty-four proved cases. The Journal of the American Medical Association, 143(4), 329-336.
4207 Sayılı Kanun, 1996. [online]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22829.pdf [Accessed 21 May 2019].
4733 Sayılı Kanun, 2002. [online]. Available from: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4733.pdf [Accessed 22 May 2019].
5727 Sayılı Kanun, 2008. [online]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/01/20080119-1.htm [Accessed 22 May 2019].
6354 Sayılı Kanun, 2012. [online]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120712-12.htm [Accessed 27 May 2019].
7151 Sayılı Kanun, 2018. [online]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181205-8.htm [Accessed 27 May 2019].
27506 Sayılı Resmî Gazete, 2010. [online]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/02/20100227-8.htm [Accessed 26 May 2019].
30701 Sayılı Resmî Gazete, 2019. [online]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/03/20190301-5.htm [Accessed 28 May 2019].