Homeros’un Dinleyici Kitlesi: Homeros’un Dinleyicileri Kimlerdi?

Ilyada ve Odysseia’nın sözlü geleneğin ürünü oldukları ve aristokrat çevrelerle kral saraylarında ozanlar tarafından terennüm edildikleri öncülü Homeros araştırmacıları arasında uzun süredir başat görüştür. Bu­nun yanında ozanların sözlü kompozisyonlarının, bazı eleştirilere maruz kalmış olmakla birlikte, biçem ve içerik açısından oldukça uzak bir geçmişe kadar geri giden uzun erimli sözlü geleneğe ait ol­duk­­ları kabul edilmekteydi. Bununla birlikte söz konusu geleneğin şimdiye kadar somut bir şekilde ta­nım­lanmamış olduğu ve sadece hipotetik olarak varsayıldığı (R. Scodel) eleştirisiyle son zamanlarda bu görüşe karşı çıkılmaktadır. Böyle bir geleneğin varlığına dair kuşkular eposların kendilerinin farklı bir resim sundukları gerçeğiyle daha da güçlenmektedir. Bunlar farklı mekânlarda ve farklı kitleler önünde sa­nat­larını icra eden farklı birçok ozan tanımaktadırlar. Bu durum ‘Homeros’un dinleyici kitlesi kim­dir?’ sorusunun yerine ‘icrayı dinleyici açısından cazip kılacak unsur nedir?’ sorusunu gerekli kılmak­ta­dır. Bu soruya ancak eposların ardında yatan amacın kavranmasıyla ikna edici bir yanıt verilebilir. Ilya­da ve Odysseia’da anlatılan hikâyelerin farklı çatışma türleriyle bunların çözümü için yürütülen görüş­me­ler etrafında döndüğü açıktır. Homeros eposlarının tarihi için İ.Ö. 7. yüzyılın ilk yarısı giderek daha çok kabul gördüğüne göre, bu temalar derin çatışmaların ve bunların çözümü için karmaşık müzakere süreçlerinin her gün deneyimlendiği kent yerleşimlerinin ortaya çıkışıyla kolayca ilişkilendirilebilir (A. Duplouy, M. Mohr). Tanrıların nasıl uzlaştıklarına ve Olympos’taki düzenin nasıl tesis edildiğine dair anlatıbilimsel (naratolojik) analizin yanında Homerik anlatım (D. Elmer) ile siyasi ittifak kapsamındaki anlatım motiflerinin (T. Itgenshorst) içiçe geçmeleri bu görüşü desteklemektedir.

Homers Publikum – Wer waren die Zuhörer Homers

For a long time the premise has been dominant among Homerists that the Iliad and also the Odyssey were the outcome of an oral tradition which was handed down by singers. This premise is often accompanied by the notion that the performances of the singers took place at the court of aristocrats or even kings. It is also assumed that the posited oral compositions were, formally and in content, part of a long tradition going back in a far distant past. Against this concept it was argued that it has never been defined what tradition is. Therefore the presupposed tradition seems to be a reification (R. Scodel). The doubts about its existence are enhanced by the fact that the epics themselves offer a different picture. They know various narrators within the narration who tell different publica stories at different places. That makes the question ‘Who is the audience of Homer’ change into the question ‘What makes a narration attractive to the listeners?’ To give a convincing response to this question presupposes insights into the intention of the epics. Obviously, the stories of the Iliad and the Odyssey revolve around various forms of strife and negotiations to resolve them. As the first half of the 7th century BC as date of the epics is increasingly accepted, these topics seem easily to be connected with the ‘real’ world of the emerging urban settlements (A. Duplouy, M. Mohr) where conflict and the complex processes of negotiations must have been daily experience. The narratological analysis of how the gods of the Iliad came to terms with each other and established the Olympian order supports this argument as does the embedding of the Homeric art of narration (D. Elmer) and narrative motives (T. Itgenshorst) in the context of the formation of political consent.

___

  • Allan 2006 W. Allan, Divine Justice and Cosmic Order in Early Greek Epic, JHS 126, 2006, 1–35.
  • Anderson 2006 B. Anderson, Imagined Communities. Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London – New York 2006.
  • Barker 2009 E. Barker, Entering the Agon: Dissent and Authority in Homer, Histo¬rio¬graphy and Tragedy, Oxford 2009.
  • Boehringer 2001 D. Boehringer, Heroenkulte in Griechenland von der geometrischen bis zur klassischen Zeit, Berlin 2001.
  • Bremer 1987 J. M. Bremer, The so-called ‘Götterapparat’ in Iliad XX–XXII, in: J. M. Bremer – I. J. F. De Jong – J. Kalff (Hgg.), Homer: Beyond Oral Poetry. Recent Trends in Homeric Interpretation, Amsterdam 1987, 31–46.
  • Burkert 1975 B. Burkert, Griechische Religion der archischen und klassischen Epoche, Stuttgart 1975.
  • Cairns 2001 D. Cairns (Hg.), Oxford Readings in Homer’s Iliad, Oxford 2001.
  • Danek 2011 G. Danek, Die Ilias als Produkt einer mündlichen Epen-Tradition, in: Ch. Ulf – R. Rollinger (Hgg.), Lag Troia in Kilikien? Der aktuelle Streit um Homers Ilias, Darmstadt 2011,293–310.
  • Donlan 1999 W. Donlan, The Aristocratic Ideal and Selected Papers, Wauconda Il. 1999.
  • Dougherty 2001 C. Dougherty, The Raft of Odysseus: the Ethnographic Imagination of Homer’s Odyssey, Oxford 2001.
  • Duplouy 2006 A. Duplouy, Le prestige des élites. Recherches sur les modes de recon¬naissance sociale en Grèce entre les Xe et Ve siècles avant J.-C., Paris 2006.
  • Elmer 2013 D. Elmer, The Poetics of Consent. Collective Decision Making in the Iliad, Baltimore 2013.
  • Flaig 1994 E. Flaig: Das Konsensprinzip im Homerischen Olymp. Überlegungen zum göttlichen Entscheidungsprozess: Ilias 4.1–72, Hermes 122,1994, 13–31.
  • Flaig 2005 E. Flaig, Der mythogene Vergangenheitsbezug bei den Griechen, in: J. Ass¬mann – K. E. Müller (Hgg.), Der Ursprung der Geschichte. Archaische Kul¬tu¬¬ren, das Alte Ägypten und das Frühe Griechenland, Stuttgart 2005, 215–248.
  • Graf 1993 F. Graf, Die Entstehung des Mythosbegriffs bei Christian Gottlob Heyne, in: F. Graf (Hg.), Der Mythos in mythenloser Gesellschaft. Das Paradigma Roms, Stuttgart 1993, 284–294.
  • Hainsworth 1993 The Iliad: A Commentary, vol. 3, Cambridge 1993.
  • Hammer 2002 D. Hammer, The Iliad as Politics. The Performance of Political Thought, Okla-homa 2002.
  • Hansen 2000 M. H. Hansen, Introduction. The Concepts of City-State and City-State Culture, in: M. H. Hansen (Hg.), A Comparative Study of Thirty City-State Cultures, Copenhagen 2000, 9–34.
  • Hansen 2002 M. H. Hansen, Was the Polis a State or a Stateless Society?, in: Th. H. Niel¬sen (Hg.), Even More Studies in the Ancient Greek Polis. Papers from the Copen¬hagen Polis Centre 6, Stuttgart 2002, 17–47.
  • Haubold 2000 J. Haubold, Homer’s People: Epic Poetry and Social Formation, Cambridge 2000.
  • Heidenreich 2006 M. Heidenreich, Christian Gottlob Heyne und die Alte Geschichte, München 2006.
  • Hölkeskamp 1994 K.-J. Hölkeskamp, Tempel, Agora und Alphabet. Die Entstehungs¬bedin-gungen von Gesetzgebung in der archaischen Polis, in: H.-J. Gehrke (Hg.), Rechts¬kodifizierung und soziale Normen im interkulturellen Vergleich, Tübingen 1994, 135–164.
  • Hölkeskamp 2014 K.-J. Hölkeskamp, Konkurrenz als sozialer Handlungsmodus – Positionen und Perspektiven der historischen Forschung, in: R. Jessen (Hg.), Kon¬kur¬renz in der Geschichte. Praktiken – Werte – Institutionalisierungen, Frank¬furt/New York 2014, 33-57.
  • Hölscher 2001 T. Hölscher: Schatzhäuser – Banketthäuser?, in: S. Böhm – K.-V. von Eick¬stedt (Hgg.), Ithake. Festschrift Jörg Schäfer. Würzburg 2001, 143–152.
  • Itgenshorst 2014 T. Itgenshorst, Denker und Gemeinschaft. Polis und politisches Denken im archaischen Griechenland, Paderborn 2014.
  • Janko 1992 R. Janko, The Iliad: A Commentary, vol. 4, Cambridge 1992.
  • Kistler 1998 E. Kistler, Die ‚Opferinne-Zeremonie‘. Bankettideologie am Grab, Orien¬tali-sierung und Formierung einer Adelsgesellschaft in Athen, Stuttgart 1998.
  • Koselleck 1989 R. Koselleck, Vergangene Zukunft. Zur Semantik geschichtlicher Zeiten, Frank-furt a. M. 1989.
  • Kullmann 1988 W. Kullmann, ‚Oral Tradition/Oral History‘ und die frühgriechische Epik, in: J. von Ungern-Sternberg – H. Reinau (Hgg.), Vergangenheit in mündlicher Überlieferung, Stuttgart 1988, 184–196.
  • Latacz 1989 J. Latacz, Homer. Der erste Dichter des Abendlands, München – Zürich 1989.
  • Lateiner 2004 D. Lateiner, The Iliad: an unpredictable classic, in: R. Fowler (Hg.), The Cam-bridge Companion to Homer, Cambridge 2004, 11–30.
  • Martin 1993 R. Martin, Telemachus and the Last Hero Song, Colby Quarterly 29, 1993, 222–240.
  • Mauersberg 2015 M. Mauersberg, The Ktisis of Massalia Revisited. What to do with Contra-dictory Ancient Sources, Ancient West & East 14, 2015, 145–168.
  • Mauritsch 2000 P. Mauritsch, Lüge oder Wahrheit – ein alltägliches Problem?, in: Ch. Ulf (Hg.), Ideologie – Sport – Außenseiter. Aktuelle Aspekte einer Beschäftigung mit der antiken Gesellschaft, Innsbruck 2000, 29–50.
  • Meier 1983 Ch. Meier, Die Entstehung des Politischen bei den Griechen, Frankfurt a. M. 1983.
  • Mohr 2013 M. Mohr, Die Heilige Strasse – Ein ‚Weg der Mitte?‘ Soziale Gruppen¬bildung im Spannungsfeld der archaischen Polis, Rahden 2013.
  • Nicolai 1983 W. Nicolai, Rezeptionssteuerung in der Ilias, Philologus 127,1983, 1–12.
  • Nicolai 1993 W. Nicolai, Gefolgschaftsverweigerung als politisches Druckmittel in der Ilias, in: K. Raaflaub – E. Müller-Luckner (Hgg.), Anfänge des politischen Den¬kens in der Antike. Die nahöstlichen Kulturen und die Griechen, Mün¬chen 1993, 317–341.
  • Osborne 2004 R. Osborne, Homer’s Society, in: R. Fowler (Hg.), The Cambridge Com¬panion to Homer, Cambridge, 2004, 206–219.
  • Osborne 2005 R. Osborne, Urban Sprawl: What is Urbanization and why does it matter?, in: R. Osborne – B. Cunliffe (Hgg.), Mediterranean Urbanization 800–600 BC, Oxford 2005, 1–16.
  • Osborne 2009 R. Osborne, Greece in the Making 1200–479 BC, London, New York ²2009.
  • Patzek 1992 B. Patzek, Homer und Mykene. Mündliche Dichtung und Geschichts¬schrei¬bung, München 1992.
  • Patzek 2003 B. Patzek, Homer und seine Zeit, München 2003.
  • Patzek 2015 B. Patzek, Forschungs- und Wissenschaftsgeschichtliche Aspekte, in: A.-M. Wittke (Hg.), Frühgeschichte der Mittelmeerkulturen (12.–6. Jh. v. Chr.), DNP Suppl. 10, Stuttgart 2015, 105–119.
  • Raaflaub 1997 K. Raaflaub, Homeric Society, in: I. Morris – B. Powell (Hgg.), A New Com-panion to Homer, Leiden – New York – Köln 1997, 624–648.
  • Reber 2009 K. Reber, Vom Versammlungsraum zum Tempel – Überlegungen zur Genese der monumentalen Tempelarchitektur, in: B. Jaeder (Hg.), Religion. Lehre und Praxis. Akten des Kolloquiums Basel, 22. Oktober 2004, Athen 2009, 95–110.
  • Reichel 1994 M. Reichel, Fernbeziehungen in der Ilias, Tübingen1994.
  • Rösler 2011 W. Rösler, Mündlichkeit und Schriftlichkeit, in: A. Rengakos – B. Zimmer¬mann (Hgg.), Homer Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, Stuttgart – Wei¬mar 2011, 201–213.
  • Schein 1997 S. Schein, The Iliad: Structure and Interpretation, in: I. Morris, B. Powell (Hgg.), A New Companion to Homer, Leiden 1997, 345–359.
  • Schmitz 2011 Th. A. Schmitz, Homerische Poetik, in: A. Rengakos – B. Zimmermann (Hgg.), Homer Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, Stuttgart – Weimar 2011, 64–78.
  • Scodel 2002 R. Scodel, Listening to Homer. Tradition, Narrative, and Audience, Ann Arbor 2002.
  • Scodel 2004 R. Scodel, The Story-teller and his Audience, in: R. Fowler (Hg.), The Cambridge Companion to Homer, Cambridge 2004, 45–55.
  • Simmel 1983 G. Simmel, Soziologie der Konkurrenz (1903), in: G. Simmel, Schriften zur Soziologie. Eine Auswahl, hrsg. von H.-J. Dahme – O. Rammstedt, Frankfurt a. M. 1983, 173–192.
  • Smith 2008 A. D. Smith, The Cultural Foundations of Nations. Hierarchy, Covenant, and Republic, Malden – Oxford – Carlton 2008.
  • Stein-Hölkeskamp 1989 E. Stein-Hölkeskamp, Adelskultur und Polisgesellschaft. Studien zum grie¬chischen Adel in archaischer und klassischer Zeit, Stuttgart 1989.
  • Stein-Hölkeskamp 2015 E. Stein-Hölkeskamp, Das archaische Griechenland. Die Stadt und das Meer, München 2015.
  • Stoellger 2014 Ph. Stoellger, Deutungsmachtanalyse. Zur Einleitung in ein Konzept zwi¬schen Hermeneutik und Diskursanalyse, in: Ph. Stoellger (Hg.), Deutungs¬macht und belief systems in Deutungsmachtkonflikten, Tübingen 2014, 1–85.
  • Tsagakis 2012 Ch. Tsagakis, From Listeners to Viewers. Space in the Iliad, Cambridge MA 2012.
  • Ulf 1990a Die Abwehr von internem Streit als Teil des ‚politischen‘ Programms der homerischen Epen, GB 16, 1990, 1–25.
  • Ulf 1990b Die homerische Gesellschaft. Materialien zur analytischen Beschreibung und historischen Lokalisierung, München 1990.
  • Ulf 2004 Ch. Ulf, Was ist und was will ‚Heldenepik‘: Bewahrung der Vergangenheit oder Orientierung für Gegenwart und Zukunft, in: Ch. Ulf (Hg.), Der neue Streit um Troia. Eine Bilanz, München ²2004, 262–284.
  • Ulf 2010 Ch. Ulf, Zur Hybridität von Homers Ilias, oder: Wie die Ilias von Troia nach Ilion kam, in: R. Rollinger, B. Gufler, M. Lang, I. Madreiter (Hgg.), Interkul¬turalität in der Alten Welt. Vorderasien, Hellas, Ägypten und die vielfältigen Ebenen des Kontakts, Wiesbaden 2010, 283–322.
  • Ulf 2012a Ch. Ulf, Der Streit um Standards. Die homerischen Epen als Diskussions¬forum, in: B. Kienlin – T. Zimmermann (Hgg.), Beyond Elites. Alternatives to Hierarchical Systems in Modelling Social Formation, Teil 2, Bonn 2012, 471–482.
  • Ulf 2012b Ch. Ulf, Der verführte Zeus – eine Figuration mit Folgen, in: St. Neuhaus (Hg.), Figurationen der Liebe in Geschichte und Gegenwart, Kultur und Gesellschaft, Würzburg 2012, 133–146.
  • Ulf 2016 Ch. Ulf, Identity Building as a Means of Conflict Resolution, or: Thucydides’ Strugg¬le with Hellenic Discourses, in: E. Moloney – M. Williams (Hgg.), Peace and Reconciliation: Lessons from the Ancient World, 2016 (im Druck).
  • van Wees 2006 H. van Wees, From Kings to Demigods: Epic Heroes and Social Change c. 750–600 BC, in: S. Deger-Jalkotzy – I. S. Lemos (Hgg.), Ancient Greece. From the Mycenaean Palaces to the Age of Homer, Edinburgh 2006, 363–379.
  • van Wees 2008 H. van Wees, ‘Stasis, Destroyer of Men’. Mass, Elite, Political Violence and Security. In: C. Brélaz – P. Ducrey (Hgg.), Sécurité collective et ordre pub¬lique dans les sociétés anciennes. Fondation Hardt, Entretiens sur l’Antiquité Classique 54, Genf 2008, 1–48.
  • Weber 2011 G. Weber, Der Troianische Krieg: Historische Realität oder poetische Fik¬tion, in: A. Rengakos – B. Zimmermann (Hgg.), Homer Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, Stuttgart, Weimar 2011, 228–256.
  • Weber 1990 M. Weber, Wirtschaft und Gesellschaft. Grundriss der verstehenden Sozio¬logie. Studienausgabe, Tübingen 51990.
  • Welwei 1992 K.-W. Welwei, Polisbildung, Hetairos-Gruppen und Hetairien, Gymnasium 99, 1992, 481–500.
  • Welwei 1998 K.-W. Welwei, Die griechische Polis, Stuttgart ²1998.
  • Wiedenhofer 1990 S. Wiedenhofer, Tradition, Traditionalismus, in: O. Brunner – W. Conze – R. Koselleck (Hgg.), Geschichtliche Grundbegriffe, Bd. 6, Stuttgart 1990, 607–650.
  • Zimmermann 2011 B. Zimmermann (Hg.), Handbuch der griechischen Literatur der Antike, Bd. 1: Die Literatur der archaischen und klassischen Zeit, München 2011.