İNSAN-DOĞA İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA ÇEVRE SORUNLARI VE FELSEF

Felsefi düşünce açısından bakıldığında insan-doğa ilişkisi ilkçağlardan beri süregelen bir ilişkidir. İlkçağfilozoflarının doğaya yönelişlerinin temelinde doğaya egemen olma değil, onu anlama çabası yatmaktadır.Doğayla arasına mesafe koymayan insan, tersine onunla bütünleşmeyi seçmiştir. Halbuki 16. ve 17. yüzyıllaragelindiğinde özellikle Bacon ve Descartesla başlayan ve aklın tek ölçüt olarak görülmesiyle formüleedilen bu anlayış, yani bilimsel dünya görüşü, insanın hem kendisini hem de çevresini algılama biçiminibütünüyle değiştirerek mekanik bir doğa tasarımına yol açmış ve artık doğanın akıl yoluyla tasarlandığı vedönüştürüldüğü yeni bir döneme girilmiştir. Süreç içerisinde ortaya çıkan ve Rousseau ile romantiklerin deetkisiyle olgunlaşan ekoloj ik görüşler, insanla doğa arasındaki ilişkinin niteliğini ve yönünü, insanın doğaylaolan duygusal bağına da önem vererek yeniden ele alarak belirlemişlerdir. Bunun sonucu olarak da, insanıve onun ihtiyaçlarını merkeze alan yeni bilim anlayışı yerine, çevreyi ve onun sorunlarını merkeze alanyeni bir çevreci anlayışa yönelmişlerdir. Bu yazı, insanın yaşadığı çevreyi kendi evi olarak, çevre sorunlarınıda bizzat kendi sorunu olarak görüp onu sahiplenebilecek bir bilinç oluşturmada felsefenin rolünüsorgulamayı, başka bir deyişle, çevre bilinci oluşturmada felsefi bilincin gücünü göstermeyi amaçlayan veçevre sorunlarının insani, ahlaki ve felsefi arka planını tartışmayı hedeflemektedir.

ENVIRONMENTAL PROBLEMS AND PHILOSOPHY IN THE CONTEXT OF HUMAN-NATURE RELATIONSHIP

As far as philosophical thinking is concerned, human-nature relation is the one that has continued itsexistence since ancient times. The underlying reason why ancient philosophers turned to nature was notto rule over nature but to gain an insight into it. Not keeping their distance from nature, humans, quite thecontrary, chose to integrate with it. However, originating with especially Bacon and Descartes in the 16thand 17th centuries and formulated by regarding mind as the only criterion, this conceptionthat is, thescientific worldviewled to a mechanical nature design by completely altering the way humans perceiveboth themselves and their circle, and from then on there began a new era when nature is designed andtransformed by mind . Having emerged in process and also matured under the influence of Rousseau andRomantics, the ecological arguments re-handled the direction and quality of human-nature relationshipby also attaching importance to humans emotional ties with nature. As a result, these arguments headedtowards a new eco-understanding which centered on environment and its problems instead of the recentscientific understanding which centers on humans and their needs. This paper, tries to question the roleof philosophy in shaping a consciousness that regards the environment in which humans live as their ownhome, considers environmental problems as their own problems, and embraces the environment; in otherwords, this paper aims to show the strength of philosophical consciousness in forming an environmentalawareness and discuss the humanistic, ethical, and philosophical background of environmental problems.

___

  • Armstrong, J. S., Botzler, R. G. (1993). Environmental Ethics: Divergence and Convergence, McGraw-Hill, New York.
  • Curi, K. (2009). “Meslek Etiklerinde Yeni Bir Boyut: Çevre Etiği” Etik ve Meslek Etikleri (Yayına Hazırlayan: Harun Tepe), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara.
  • Ertürk, H. (2011). “İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı’nın Kullanımı Bağlamında Çevre Etiği’nin Önemi” (A. Kadir Çüçen, İnsan Hakları, kitabının içerisinde), MKM Yayıncılık, Bursa.
  • Gökberk, M. (2010). Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul.
  • Horkheimer, M- Adorno, Theodor W. (1995). Aydınlanmanın Diyalektiği I, (Çev. Oğuz Özügül), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
  • Kant, I. (2009). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi (Çev. İoanna Kuçuradi), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara.
  • Karalar, R., Kiracı, H. (2011). “Çevresel Sorunlara Karşı Bir Çözüm Önerisi Olarak Sürdürülebilir Tüketim Düşüncesi” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 30, s. 63-76.
  • Tepe, H. (1999). “Çevre Etiği Toprak Etiği mi Yoksa İnsan Etiği mi?” Felsefe Logos, Sayı: 6.