CUMHURİYET DÖNEMİ TOPLUMSAL HAREKETLERİ ÜZERİNE BİR KATEGORİZASYON ÇALIŞMASI

Toplumsal hareketler, tarihin ilk dönemlerinden bugüne gözlemlediğimiz olgular olsa da, yakın tarihteki önem, rol vepopülerlikleri artmış, yönetsel-politik-ekonomik süreçleri belirleyici fenomenlere dönüşmüştür. İlk toplumsal hareketler, işçive köle isyanları gibi sınıfsal nitelikteyken, 1960 sonrası dönemde daha çok küreselleşme karşıtlığı, kimlik, yaşam tarzlarıve yeni hak talepleri gibi amaç-hedef-nitelik dönüşümleri yaşanmıştır. Toplumsal hareketler üzerine oluşan literatürde, birkısım görüşler kavramı olumlarken, bir kısım yaklaşım eleştirel bakar. Bazı kuramsal önermelerde toplumsal hareketler bilinçdışı kalabalıklar olarak görülürken, bazılarında bireylerin rasyonel tercihleri olarak açıklanır. Bu çalışmada, toplumsal hareketolgusu, kavramsal ve kuramsal açıdan açıklanmış, Cumhuriyet tarihindeki önemli toplumsal hareketler örneklem seçilerek,belirli kriterler üzerinden tasnif edilmiştir.Bu çalışmanın özgün yanı, Cumhuriyet tarihindeki toplumsal hareketleri belirli parametreler (kitlelerin yapısı, hareketin niteliği,hedefe ulaşma düzeyi gibi) dâhilinde kategorize etmesidir. Mevcut literatürde, yerel ve makro düzeyde genel çerçeve sunacakbir tasnife rastlanmamıştır. Gelecekte oluşabilecek yeni toplumsal hareketlere karşı hem kitleleri hem de devleti karşılıklıolarak tatmin edecek bir çözüm elde etme ve karar alıcılara yol gösterme yolunda önemli bir rehber sunma perspektifi,çalışmanın toplumsal hareket üzerine oluşmuş literatüre en olası katkısı olarak hedeflenmektedir.

AN EVALUATION OF THE CONSEQUENCES OF CONFLICT BETWEEN PROVINCE AND CITY IN THE MODERNIZATION PROCESS ON THE AXIS OF LAICISM IN THE EAST

Social movements are the phenomena that we can observe from the first periods of history to today. However, the importance, roles, and popularity of these movements have increased recently, and their administrative-political-economic processes have turned into decisive phenomena. The first social movements were of a class nature such as workers and slave revolts, but in the post-1960 period, there were more goal-aim-quality transformations such as anti-globalization, identity, lifestyles, and new claims. While some opinions in the literature on social movements affirm this concept, some approaches look at it critically. In some theoretical propositions, social movements are seen as unconscious crowds, while in others, they are explained as the rational preferences of individuals. In this study, after the concept of social movement is put forward conceptually and theoretically, important social movements in the history of the republic are classified according to certain criteria by selecting a sample. The distinctive feature of this study is that it categorizes social movements in the history of the Republic within certain parameters (such as the structure of the masses, the nature of the movement, whether it is violent or not). In the current literature, no classification has been found to present a general framework at the local and macro level. Thus, a solution that will satisfy both the masses and the state against new social movements that may occur in the future will be obtained and an important guide will be provided to guide decision-makers. These are the most likely contribution of the study to the literature on social movements.

PDF

___

Akınhay, O (2013). Gezi Ruhu: Bir İsyanın Halesi, Agora Kitaplığı, İstanbul.
Alpman, P. (2014). “Toplumsal Hareketler Tartışması İçin Kısa Bir Giriş”, Yurt ve Dünya, 3(4), 19-25.
Aydilek, E. (2019). Osmanlı’dan Günümüze Kamu Güvenlik Yönetiminde Dönüşüm. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). AİBÜ.
Aysal, N. (2009). Yönetsel Alanda Değişimler ve Devrim Hareketlerine Karşı Gerici Tepkiler “Serbest Cumhuriyet Fırkası – Menemen Olayı”, A.Ü. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 44, 581-625.
Bulut, Ç. K. (2014). “Yeni Toplumsal Hareket Tartışmalarında Amerikan Ekolü: Kaynak Mobilizasyonu ve Siyasi Fırsat Yaklaşımları”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 39, 48-67.
Camus, A. (1985). Başkaldıran İnsan, (Çev. T. Yücel), Kuzey Yayınları, Ankara.
Cohen, J. (1999). “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Coşkun, M. K. (2007). Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler, Dipnot Yayınları, Ankara.
Çağatay, N. (1972). Türkiye’de Gerici Eylemler, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
Çayır, K. (1999). “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Çetinkaya, D. (2014). Toplumsal Hareketler, Tarih Teori ve Deneyim, İletişim Yayınları, İstanbul.
Çımrın, F. (2009). Küreselleşme Sürecinde Sosyal Bir Hareket Olarak Karşı Küreselleşme Hareketleri/Türkiye Sosyal Forumu Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi.
Çopuroğlu, Y. C. ve Çetin, B. N. (2010) “Yeni Sosyal Hareketler Paradigması Bağlamında Türkiye›deki Küreselleşme Karşıtı Grupların Birbirleriyle ve Dünyadaki Karşıtlarla Karşılaştırılması” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13(1), 67-100.
Demir, K. (2017). “Etnik Ayrılıkçı Radikalleşme: PKK”. file:///C:/Users/dytbu/Downloads/Etnik_Ayrilikci_ Radikallesme_PKK.pdf%20(1).pdf (2.05.2020)
Demiroğlu, E. T. (2014). “Yeni Toplumsal Hareketler: Bir Literatür Taraması”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1), 133-144.
Foucault, M. (2016). Entellektüelin Siyasi İşlevi, (Çev. I. Ergüden vd.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Fukuyama, F. (2016). Siyasal Düzenin Kökenleri, (Çev. Ezgi Başer), Profil Yayıncılık, İstanbul.
Giddens, A. (2002). Sosyoloji, (Haz. Cemal Güzel), Kırmızı Yayınları, İstanbul.
Görgül, E. (2018). “Türkiye’de Kamusal Alandaki Kadın Figürünün Değişimi: Olaylar, Aktörler, Mecralar”, Arredamento Mimarlık Dergisi, 324, 52-60.
Gramsci, A. (1984). Modern Prens, (Çev. P. Esin), Birey ve Toplum Yayınları, Ankara.
Gümrükçü, S. B. (2007). Bir Toplumsal Hareketin Doğuşu: Küreselleşme Karşıtı Hareketlerin Türkiye’de Ortaya Çıkışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
Gümrükçü, S. B. (2010) “The Rise of a Social Movement: The Emergence of Anti‐Globalization Movements in Turkey”, Turkish Studies, 11 (2), 163-180.
Hira, İ. (2016) “Yeni Toplumsal Hareketler: Politik Öncelikten Kimlik Vurgusuna”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, 11 (1), 143-156.
Hoffer, E. (2010). Kesin İnançlılar, (Çev. E. Günur), Platofilm Yayınları, İstanbul.
Işık, G. (2011). Toplumsal Hareketler. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik, 16.07.1982 tarihli ve 17849 sayılı Resmi Gazete.
Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik, 08.09.2013 tarihli ve 28789 sayılı Resmi Gazete.
Koçak, C. (1989). “Siyasal Tarih (1923-50)”. Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, (Ed. Akşin Sina), Cem Yayınevi, İstanbul.
Le Bon, G. (1997). Kitleler Psikolojisi, (Haz. Yunus Ender), Hayat Yayınları, İstanbul.
Mahmutoğulları, M. (2002) “Küreselleşme Karşıtı Hareketler ‘Nasıl Bir Dünya’ Sorusuna Yanıt Verebilecek mi?”, http://www.antimai.org/gr/mmodtu.htm.
Malkoç, E.S. (2013). Yeni Toplumsal Hareket Olgusu ve Türkiye’de 1980 Sonrası Yeni Toplumsal Hareketler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi
Marks, K. (2016). Louis Bonapart’in 18 Brumaire’i, (Çev. E. Özalp), Yordam Kitap, İstanbul.
Marks, K. ve Engels, F. (2018). Komünist Manifesto, (Çev. T. Bora), İletişim Yayınları, İstanbul.
Meydan, S. (2010). Cumhuriyet Tarihi Yalanları 2, İnkılap Yayınevi, İstanbul.
Offe, C. (1999). Yeni Toplumsal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması. Yeni Sosyal HareketlerTeorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun). Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Özdemir, H. (1989). “Siyasal Tarih (1960-80)”. Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980. (Ed. Akşin Sina). Cem Yayınevi, İstanbul.
Parlak, B. (2011). Kamu Yönetimi Sözlüğü, MKM Yayıncılık, Bursa.
Rawls, J. (1997). Kamu Vicdanına Çağrı - Sivil İtaatsizlik, (Çev. Y. Coşar), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Sarı B. ve Tinas M. (2018). İnsanlığa ve Demokrasiye Terör Tehdidi: PKK Örneği, Polis Akademisi Yayınları, Ankara.
Saydam, T. (2017). “Roma Cumhuriyetinde Kölelik: Spartaküs Örneği”, Journal of Social Sciences and Humanities, 1(2), 76-90.
Sennett, R. (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü, (Çev. S. Durak ve A. Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Tatar, T. (2013). “Yeni Toplumsal Hareketler ve Küresel Projeler”, Ortadoğu Analiz, 5(57), 10-19.
Tekeli, Ş (-). “Türkiye’de Kadın Hareketinin Tarihi”, KA-DER, http://ka-der.org.tr/wp-content/uploads/2017/12/ kadin-hareketinin-tarihi-sirin-tekeli.pdf
Tilly, C. (2008). Toplumsal Hareketler 1768-2004, (Çev. O. Düz), Babil Yayınları, İstanbul.
Tilly, C. (2010). “Agendas for Studenst of Social Movements”. States, Parties, and Social Movements, (Ed. J. A. Goldstone). Cambridge University Press, Cambridge.
Toruk, İ. (2011). “Türkiye’de Başörtüsü Sorunu ve Yazılı Medyada Sunumu”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30, 483-514.
Touraine, A. (1999). “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, (Ed. Serkan Özburun). Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Touraine, A. (2011). Birlikte Yaşayabilecek Miyiz? (Çev. O. Kunal), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Tuğsuz, N. (2014). “Madımak Raporu ve Devletin Değişen Refleksleri”. SETA Perspektif, 61, 1-4.
Yalçın, D. vd (2002) Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II; Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Yıldırım, Y. (2012). “Türkiyeli Toplumsal Hareketlerin Dönüşümüne Genel Bir Bakış”, Eğitim Bilim Toplum, 10 (38), 8-32.
Yıldırım, Y. (2019). “Fransız Devrimi’nde Yurttaşlık ve Etkilerine Dair Bir Değerlendirme”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 Ek Sayı, 251-271.
Beyan ve Açıklamalar (Disclosure Statements)
1. Bu çalışmanın yazarları, araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyduklarını kabul etmektedirler (The authors of this article confirm that their work complies with the principles of research and publication ethics).
2. Yazarlar tarafından herhangi bir çıkar çatışması beyan edilmemiştir (No potential conflict of interest was reported by the authors).
3. Bu çalışma, intihal tarama programı kullanılarak intihal taramasından geçirilmiştir (This article was screened for potential plagiarism using a plagiarism screening program).
4. Bu makale için etik kurul izni gerekmemektedir (Ethics committee permission is not required for this article).