19. YÜZYILDAN 20. YÜZYILA HONAZ

Colessea ve onun yerini alan Khonaia, Honaz ve çevresinin tarihini Friglere kadar götürmektedir. Friglerden Osmanlılara tarihî süreç içinde Honaz'ın iktisadî, ticarî, dinî, askerî ve stratejik bakımdan Menderes havzasının önemli merkezlerinden biri olma özelliğini devam ettirdiği görülmüştür. 1206/1207'de kesin olarak Selçuklu Türk hâkimiyetine giren Honaz, Osmanlı hâkimiyetinden önce Sahip Ataoğulları, Germiyanoğulları ve İnançoğulları idaresinde kalmıştır. Honaz idarî bakımdan 1864 Vilayet Nizamnamesi'nden önce Denizli'ye bağlı bir kaza merkezi iken, bu tarihten itibaren Denizli Sancağı'na tabi nahiye merkezi haline gelmiştir. Nahiye müdürü ve nahiye idare meclisi tarafından yönetilen Honaz'ın 19. yüzyıl sonlarında kendisine bağılı köy sayısı 23 ilâ 30 arasında değişmiştir. Söz konusu dönemde Honaz nahiyesinin merkez nüfusu yaklaşık 2.544 iken, köyleriyle birlikte genel nüfusunun yaklaşık olarak 9.131-10.631 arasında değiştiği görülmüştür. Nahiyede 400'e yakın bir nüfusa sahip olan Rum nüfus, nahiye idare meclisinde bir üye ile temsil edilmiştir. Nahiyede konuşlandırılmış olan 43. Alayın 3. Redif Taburu, Honaz'ın incelenen dönemde askerî bakımdan da önemini devam ettirdiğini göstermiştir. Bu bağlamda çalışmada, Honaz'ın 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında idaresi, nüfusu, askerî konumu ve hükümet konağı, telgraf hattı inşası ve 1911 depremi gibi gelişmeler ana hatlarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır.

HONAZ FROM THE 19TH CENTURY TO THE 20TH CENTURY

Colessea ve Khonaia which replaced it have conveyed history of Honaz and its sides up to Phrygians. It was seen that characteristic of being one of the important centers of Menderes Basin had continued in terms of economical, commercial, religious, military and strategical position of Honaz from Phrygians to Otoman Empire. Honaz which certainly entered under Seljukian's rule in 1206/ 1207, entered under Sahipatas, Germiyans ve İnançs before Ottomans. In terms of administration, while Honaz was bound with Denizli as a center of juris diction a head of 1864 Regulation of County, as of this date Honaz became center of district bound to Denizli Sanjak. The number of the village bound to Honaz which was ruled by director of district and district administrative council could be changed from 23 to 30. In this period, while center population of Honaz was about 2.544, Honaz' s total population with its villages could changed about 9.131-.10.631. Greeks who had population about 400 in the district, was represented in district administrative council with a member. 43th Regiment 3. Redif Battalion deployed in the district showed that Honaz continued its importance in terms of military in this period. In this regard, in our report, Honaz's adminiztration, population, military position at the end of 19th century and at the begining of 20th century, provincial hall, construction of telegraph line, events such as 1911 earthquake was tried to exhibit with the main lines.

PDF

___

I-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı (A.MKT)
120/73, 02.S. 1253.
167/99, 13 S. 1265.
392/5, 29.C.1276.
Sadaret Meclis-i Vâlâ Evrakı (A.MKT.MVL)
81/97, 16.M. 1273.
Sadaret Umum Vilayet Evrakı (A.MKT.UM)
425/85, 22.S.1277.
Bâbıâli Evrak Odası (BEO)
28/2067, 5 Z. 1309.
580/43469, 5 N. 1312.
0108/8037, 27 R. 1310;
1134/85033, 12 M. 1316.
28/2067, 5 Z. 1309.
Dâhiliye Nezareti Hukuk (DH.H)
43/19, 3 M. 1330, s.5.
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT)
0046/44, 08 Za. 1310.
0246/18, 3 Z. 1311.
319/62, 19 C. 1312.
401/31, 01 S. 1313.
1160/89, 4 Ra. 1325.
1246/49, 10 Ra. 1326.
1248/8, 15 Ra. 1326.
1276/71, 12 B. 1326.
1707/21, 19 B. 1307.
2016/26, 8 R. 1310.
2316/71, 9 Za. 1317.
Dâhiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH.MUİ)
24-2/2, 7 Za. 1327.
Meclis-i Vâlâ (MVL)
219/10, 15 M. 1273.
408/17, 5.N. 1279.
687/6, 18.R. 1281.
II-Salnameler
a- Sâlnâme-i Vilâyet-i Aydın (SVA)
1296, Def'a 1.
1297, Def'a 2.
1298, Def'a 3.
1299, Def'a 4.
1300, Def'a 5.
1301, Def'a 6.
1302, Def'a 7.
1303, Def'a 9.
1304, Def'a 10.
1305, Def'a 11.
1306, Def'a 12.
1308, Def'a 13.
1311, Def'a 14.
1312, Def'a 15.
1313, Def'a 16.
1314, Def'a 17.
1315, Def'a 18.
1316, Def'a 19.
1317, Def'a 20.
1319, Def'a 21.
1320, Def'a 22.
1321, Def'a 23.
1323, Def'a 24.
1326, Def'a 25.221
III-Araştırmalar
Baykara, T. (2007). Selçuklular ve Beylikler Çağında Denizli 1070-1520, 1. Baskı, İstanbul.
------------- (1979), "Honaz Şehri ve Selçuklu Dönemindeki Önemi", İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, c.VII, sa.3-4, s.207-211.
Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
------------- (1963), "Anadolu'da Redif Askeri Teşkilatının Kuruluşu", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, c.8, sa.14, Ankara, s.63-75.
Çakmak B. (2014), "Osmanlı Taşrasında Yönetilme Kaygıları: Karahallı Mülkî Nahiyesinin Kuruluşu",Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Sa.19, Ankara, s.3-25. --
----------- (2014), "Uşak Kazasında Mekânın Mülkî-İdarî-Askerî-Adlî-Ticarî Organizasyonu ve Mülkî Nahiyelerin Yönetimi (1870-1908)", Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi (EFD)/Journal of Faculty of Letters (JFL),C.31, Sa.2 (Aralık/December 2014), Ankara, s.47-76.
Düstûr, 1. Tertib, c.1, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1289.Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2005).
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Hazırlayan: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, c.IX, 1.Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Gökçe, T. (2000), XVIve XVII. Yüzyıllarda Lâzıkıyye (Denizli) Kazâsı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Herodotos, Herodot Tarihi, Türkçesi: Müntekim Ökmen, Birinci Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973.
İnalcık, H. (1988). "Türkler (Osmanlılar)", İslam Ansiklopedisi, c.12/2, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul, s.286-308.
İslam Ansiklopedisi(1993), "Sâl Nâme", c.10, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s.134-136.
Karal, E. Z. (1994). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, 2. Baskı, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914)- Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çev: Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt yayınları:133, İstanbul.
Kılıç, Y. (2015). "Eskiçağ'da İnanç ve Ulaşım kavşağı Olarak Honaz", Honaz Sempozyumu (26-27 Kasım 2015)'na sunulan bildiri metni.
Ksenephon (1998). Anabasis/Onbinlerin Dönüşü, Çev: Tanju Gökçöl, İkinci Baskı, Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Niketas Khoniates (1995). Historia (Ionnes ve Manuel Komnenos Devirleri), Çev: Fikret Işıltan, Ankara.
Ortaylı, İ. (2011). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880),2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Özbek N. (2016), Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyal Devlet/Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, İletişim Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
Özcan, A. (2013). "Zaptiye", İslam Ansiklopedisi,Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c.44, s.128-130.
Özcan, A. (2013). "Osmanlı Devleti'nde Jandarma Teşkilatı Kurulmasının Gündeme İlk Defa Gelişi (1839)", Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), c.32, sa.53, s.173-194.
Özçelik, S. (2005). XIX. Yüzyılda Honaz Kazasında Sosyal ve Ekonomik Hayat (Temettuat Defterlerine Göre), Fakülte Kitabevi, 1. Baskı, Isparta.
Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.III, Milli Eğitim Yayınları:2507, İstanbul.
Ramsay, W. M. (1960). Anadolu'nun Tarihî Coğrafyası, Çev: Mihri Pektaş, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.