İNSANIN VE İMTİHANIN VAROLUŞ AMACI OLARAK AHSEN-İ AMEL VE SONUÇLARI

İnsanın ve hayatın niçin yaratıldığı sorusuna Kur’ân’da Allah’a kulluk etmek, Allah’ın halifesi olmak ve ahsen-i amele/en iyi davranışa sahip olmak gibi farklı cevaplar verilmiştir. Bu çalışma, insanın varlığına anlam ve hedef belirleyen bir konu olarak ahsen-i ameli ve sonuçlarının neler olduğunu mevzuyu ihtiva eden Hûd 7; el-Kehf 7 ve el-Mülk sûresi 2. âyetler çerçevesinde ele almaktadır. Müfessirlerin yorumlarından ahsen-i amelin ihlâs, tevekkül ve istikamet sahibi olup dünyevileşmeyen mü’minler tarafından işlenebileceği, dolayısıyla ahsen-i amelin kulluk ve kemalde üst mertebeyi anlattığı anlaşılmaktadır. Ahsen-i amel dairesine giren davranışların sadece organların amelleriyle sınırlı olmadığı, kalbin amellerini de kapsadığı, bu hedefe ulaşan mü’minlerin âyetlerde övülüp takdir edildikleri, dünya zinetlerine aldanarak bu amaçtan uzaklaşan müşriklerin ise eleştirildikleri görülmektedir. Ahsen-i amel ile ulaşılan ihsân makamının kulu hem ilahi lütuf ve ikramlara ulaştırdığı hem de marifetullah konusunda bilgi ve tecrübe sahibi yaptığı görülmektedir. Konuyla ilgili müfessirlerin yorumlarının aynı temelde olması bu konuda genel olarak ortak anlayışın bulunduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hayat, İmtihan, İnsan, Ahsen-i amel, İhsân

The Best Behavior and Consequences as the Existential Purpose of Human and Trial

AbstractDifferent answers have been given in the Qur'an to the question of why humans and lifewere created, such as serving God, being God's vicegerent, and having the best behavior.This study deals with the best behavior as a subject that determines the meaning andgoal of human existence and what its consequences are within the framework of theverses containing the subject which are Hûd 7; el-Kehf 7 and the 2nd verse of el-Mülksura. It is understood from the interpretations of the commentators that the bestbehavior can be exhibited by believers who have sincere commitment, faith anddestination and who do not secularise and therefore the best behavior describes theupper rank in servitude and maturation. It is seen that the behaviors that fall within thescope of the best behavior are not limited to the deeds of the organs, but also includethe deeds of the heart, that believers who achieve this goal are praised and appreciatedin the verses, while the polytheists who are deceived by the world's ornaments andstray from this goal are criticized. It is seen that the beneficence rank, which is achievedwith the best behavior, not only makes the servant reach divine favors and treats, butalso makes them have knowledge and experience in knowing and recognizing Allah. The fact that the interpretations of the commentators on the subject are on the same basis shows that there is a general understanding on this issue.

Keywords:

The Meaning of Life, Purpose of Existence, Trial, The Best Behavior, Beneficence,

PDF

___

Âlûsî, Şehâbeddin Mahmud. Rûhu’l-meânî. thk. Mahmud Abdullah en-Nemr vd. Beyrût: İdâratü’t-Tıbâti’l-Münîriyye-İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer. Nazmu’d-dürer fî tenâsubi’l-âyâti ve’s-suver. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. ed. Bedreddîn Çetiner. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. 10 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. et-Ta’rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 2018.
Çağrıcı, Mustafa. “İhsân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413.
Fîruzabâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-kitâbi’l azîz. thk. Muhammed Ali Neccâr. Beyrût: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
İbn ‘Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Lubâb fî ‘ulûmu’l-kitâb. thk. Adil Ahmet Abdulmevcûd vd. 20 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Mustafa es-Seyyid vd. 15 Cilt. Kahire: Müessesetu Kurtuba, 1421.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec CemâlüddînAbdurrahmân b. Alî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. Abdurrezzak el-Mecdî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431.
İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Ma‘rife, 1426.
Karaman vd, Hayreddin. Kur’ân Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
Kelbî, Muhammed b. Ahmed b. Cüzey. et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
Kurtubî, Abdullah b. Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdu’l-Hasen et-Türkî. 24 Cilt. Beyrût: Müessetu’r-Risâle, 1427.
Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifü’l-işârât. III Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1436.
Mâturîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Âruçi. Ankara: İslam Araştırmaları Merkezi, 2017.
Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüket ve’l-uyûn. thk. Abdulmansûr b. Abdurrahman. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye-Müessetu’l-Kütübi’s-Sekâfi, ts.
Mekkî b. Ebî Talib, Ebu Muhammed. el-Hidaye ilâ bulûgi’n-nihâye. Câmiatü’ş-Şârika Külliyatü’d-Dirâsâti’l-Ulyâ ve’l-Bahsi’l-İlm, 2008.
Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
Mukâtil, Ebu’l-Hasen b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Ahmed Ferid. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-Kummî. Tefsîru ğarâibi’l-Kur’ân ve rağâibi’l-furkân. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
Polat, Hüseyin. “Kur’ân-ı Kerîm'de İhsân Kavramına Filolojik Bir Yaklaşım”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/2 (Aralık 2012), ss. 113-133.
Râzî, Fahruddîn İbn Ziyâuddîn b. Ömer Muhammed. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401.
Semerkandî, Ebû Seleme. Mâtürîdîliğin Temel İnanç İlkeleri. çev. Ahmet Salim Kılavuz. İstanbul: Endülüs, 2019.
Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Mûsâ el-Ezdî. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyid İmrân. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421.
Şeker Necmeddin - Yeksek Ferize. “Hadislerde İhsân Kavramı”, Akademik-Us 3/1 (Eylül 2019), 15-39.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. thk. Abdurrahman Umeyra. 5 Cilt. San’a: y.y., t.s.
Şinkîtî, Muhammed Emîn. Advâu’l-beyân fî îdâhi’l-Kur’ân bi’l-Kurân. 9 Cilt. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1426.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenu’t-Tirmîzî. ed. Bedreddin Çetiner. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, 2000.
Yüce, Mustafa. “İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsân Kavramları”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/2(Aralık 2013), 111-148.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyye, 2008.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 2008.