Ashâbü'l-Uhdûd Kıssasının Tahlili

Bu araştırma, el-Burûc 85/4-10. ayetlerde zikredilen Ashâbü’l-Uhdûd kıssasının tarihî ve kültürel tahlilini içermektedir. Amacı, Ashâbü’l-Uhdûd’un kimliklerini tespit etmek, bu kıssanın tarihî gerçekliğini değerlendirmek ve kıssadaki müphemlikleri açıklığa kavuşturmaktır. Ashâbü’l-Uhdûd kıssasına dair üç rivayet öne çıkmaktadır. Bunlara göre çukurlar, İran hükümdarı, Buhtunnasr veya Zûnüvâs dönemlerinde kazılmıştır. Rivayetler tarih-vâkıa uyumu yöntemiyle değerlendirilmiştir. Girişte araştırmanın konusu, kapsamı, amacı, önemi, metodu ve kaynakları hakkında bilgiler sunulmuştur. İlk olarak Ashâbü’l-Uhdûd’un kimliğine ve hâdisenin tarihine değinilmiş, daha sonra her bir rivayet ayrı başlıkta değerlendirilmiştir.

This research deals with a historical and cultural analysis of the story of Ashâbü'l- Uhdûd mentioned in al-Burûj 85/4-10 verses. In this context, it is aimed to determine the identities of Ashâbü'l-Uhdûd, evaluate the historical reality of this story, and clarify the ambiguities in the story. Three narrations about the story of Ashâbü'l-Uhdûd stand out and to them, the pits were dug during the reigns of the ruler of Persia, Bukhtunnasr or Zûnüvas. The narrations were evaluated by the method of history-reality harmony. In the introduction of the paper, it is proffered the subject, scope, purpose, importance, method, and sources of the research. The identity of Ashâbü'l-Uhdûd and the history of the event are mentioned primarily, and then each narration is discussed under separate headings.

PDF

___

Abduh, Muhammed. “Re’yühü fi’l-fıkhi ve’l-fukahâi ve sûi’ hâleti’l-Müslimin”, Tarihu’l- Ustazi’l-İmam. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Menar, 1925.
Anderson, J. N. D. Islamıc Law In The Modern World. New York: University Press 1959.
Apaydın, H. Yunus. “Fıkıh Usulünün Temel Kabulleri ve Tarihselcilik”. ed. Murat Şimşek. Din ve Fıkıh Yazıları. İstanbul: İlk Harf Yayıncılık, 2018.
Apaydın, H. Yunus. “Klasik Fıkıh Usulünün Yapısı ve İşlevi”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 1(2003), 7-28.
Apaydın, H. Yunus. “Sahih Anlam ve Meşru Yorum”. İslâm Ve Yorum Temel Tartışmalar, İmkanlar ve Sorunlar. ed. Fikret Karaman (Malatya: Malatya İlahiyat Vakfı, 2017), 31-38.
Apaydın, Yunus. “İctihad”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/432-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Baljon Jr., J. M. S. The Reforms and Religious Ideas of Sır Sayyıd Ahmad Khân. Leiden: E. J. Brill, 1949.
Bedir, Murteza vd. (ed.). Modernleşme Protestanlaşma ve Selefileşme: Modern İslâm Düşüncesinde Nassın Araçsallaştırılması. İstanbul: İSAR Yayınları, 2019.
Bedir, Murteza. “Kelâmcı ve Fıkıhçı Usul Geleneklerine İlişkin Bazı Eleştirel Mülâhazalar”. İslâm Araştırmaları Dergisi 29 (2013), 65-97.
Beyyumi, M. Receb. en-Nehdatü’l-İslâmiyye fî siyeri a’lâmiha’l-muasırin. Mecmaü’l- Buhusi’l-İslâmiyye: Kahire 1982.
Coulson, Noel J. A History of Islamıc Law. Edinburgh: 1978.
Derveze, Muhammed İzzet b. Abdülhadi b. Derviş. et-Tefsîru’l-Hadîs, 1-6.
Derveze, İzzet. et-Tefsîru’l-Hadîs. 7 Cilt. çev. Mustafa Altınkaya. İstanbul: Ekin Yay. 1997.
Ebu Zeyd, Nasr Hamid. ilâhi Hitabın Tabiatı. çev. M. Emin Maşalı. Ankara: Kitabiyat, 2001.
Eraslan, Şule. “18. Yüzyıl Osmanlı Ulemâsı Nazarında Cihâd: Mirzazâde Mehmed Sâlim
Efendi ve Neylü’r-Reşâd fî Emri’l-Cihâd İsimli Risâlesi”. Akademik-Us 1/2 (2017). 63-104.
Eraslan, Şule. Klasik İcma Teorisine Modern Yaklaşımlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
er-Râzî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. ʿOmer et-Teymî, Mefâtîḥu’l-Ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dæru İḥyâʾi't-Turâŝi'l-ʿArabî, 1420/1999.
eş-Şal, Seyyıd Ahmed. “Şeltût, Mahmûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/494-495. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. Beyrut: ts.
ez-Zemaḫşerî, Ebû'l-Ḳâsım Maḥmûd b. ʿAmr. el-Keşşâf ʿan Ḥaḳâîḳı Ğavâmiḍi't-Tenzîl. 4 Cilt. (Beyrût: Dâru'l-Kitâbi'l-ʿArabî, 1407)
Fazlur Rahman. Major Themes of the Qur’an. Minneapolis: Bibliotheca Islamica, 1994.
Fazlur Rahman. İslâm and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition. Chicago: The University of Chicago Press, 1982.
Ferâhidî, Ebu Abdurrahman Halil b. Ahmed b. Amr. Kitabü’l -‘Ayn. thk. Mehdi el- Mahzûmi-İbrahim es-Samiraî. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Alemi li’l-Matbuat, 1988.
Gökalp, Hüseyin. Irak’ın Fethi ve İslâmlaşma Süreci. istanbul: İnsan Yay., 2020.
Gökkır, Bilal. “Konulu Tefsir: Hedef, İmkân ve Sınırları”. Tarihten Günümüze (2010), 455-466.
Görgün, Tahsin. “Klasik Anlama Yöntemlerinin İmkan ve Sınırları”. İlâhî Sözün Gücü. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2003.
Güngör, Mevlüt. “Tefsirde Konulu Tefsir Metodu”. İslâmi Araştırmalar 2/7 (1988), 49- 50.
Güven, Şahin. “Günümüz Tefsir Çalışmalarında Yeni Bir Yöntem: Konulu Tefsir Metodu”. Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yaklaşımlar (2010), 439-455.
Halefullah, Muhammed A. Kur’ân’da Anlatım Sanatı. çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
Hallaq, Wael B. “Was the Gate of Ijtihad Closed?”. Int. J. Middle East Studies. Printed in the United States of America. 16 (1984), 3-41.
Hanefi, Hasan. “Konulu Kur’ân Tefsiri Metodu”. çev. Sönmez Kutlu. İslâmi Araştırmalar. 9/1-4, 157-166. (1996)
Hurgronje, C. Snouck. Selected Works of C. Hurgronje=Oeuvres choisies de C. Snouck
Hurgronje, ed. G.H. Housquet, Joseph Schacht. Leiden: E. J. Brill, 1957. Iqbal, Mohammad. The Reconstructıon of Relıgıous Thought In İslâm. New Delhi: Kitab Bhavan, 1990.
İbn Keŝîr, Ebû'l-Fidâʾ İsmâîl b. ʿOmer b. Keŝîr ed-Dimeşḳî. Tefsîru'l-Ḳur'âni'l-ʿAẓîm. nşr. Sâmî b. Muḥammed Selâme, 8 Cilt. Dâru Ṭayyibe, 1420/1999.
İbn Ḳudâme el-Maḳdisî. Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. A ḥmed b. Muḥammed b. Ḳudâme el-Cemâʿîlî. el-Muğnî. nşr. ʿAbdullâh et-Turkî, ʿAbdulfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv. 15 Cilt. Riyad: ʿAlemu'l-Kutub, 1417/1997.
İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-‘arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdır, 1414.
İbn Ruşd, Ebu'l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed b. Ruşd el- Ḳurṭubî. Bidâyetu'l-Muctehid ve Nihâyetu'l-Muḳteṡid. 4 Cilt. Ḳahire: Dâru'l- Ḥadîŝ, 1425/2004.
Kara, İsmail. "“Unuttuklarını Hatırla!” Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not". Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 28 (2010), 1-67.
Kara, İsmail. Din ile Modernleşme Arasında. İstanbul: Dergah Yayınları, 2003.
Kardavi, Yusuf. Çağdaş Meselelere Fetvalar. çev. Vahdettin İnce. 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 1996.
Kavak, Özgür. “Fıkıh Literatüründe Cihad Hükümleri ve Modern Cihad Yorumları”. İç Tehdit ve Riskler Işığında İslâm Dünyasının Geleceği. ed. Ahmet Emin Dağ. 221- 269. İstanbul: İHH Yayınları, 2016.
Kaya, Eyüp Said. Mezheplerin Teşekkülünden Sonra Fıkhî İstidlâl. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
Keskin, Hasan. Kur’ân’da Fitne Kavramı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
Khadduri, Majid. War and Peace in the Law of Islam. Baltimore: The Johns Hopkins Press, 1955.
Kuhistânî, Şemseddin Muhammed b. Hüsameddin el-Horasani. Câmiü'r-rumuz fî şerhi'n-Nukaye. İstanbul: Matbaatü’l-Ma’sumiyye, 1291.
Mergînânî, Ebu'l-Ḥasen ʿAlî b. Ebûbekr el-Ferğânî. el-Hidâye fî Şerḥi Bidâyeti'l- Mubtedî. nşr. Ṭallâl Yûsuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâʾi't-Turâŝi'l-ʿArabî, ts.
Midhat, David. Abraham. Mahmûd Shaltut (1893- 1963) a muslım reformıst his life, works and religious thought. The Faculty Hartford Seminary Foundation UMI: Universty Microfilms International 1976.
Özel, Ahmet. “Cihâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/ 527-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Özel, Ahmet. “Klasik İslâm Devletler Hukukunda Ülke Kavramı ve Günümüzdeki Durum: İbn Teymiyye’nin Mardin Fetvası ile Benzeri Diğer Bazı Fetvalar”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 43 (2012), 41-64.
Öztürk, Mustafa. “Cihâd Ayetleri: Tefsir Birikimine, İslâm Geleneğine ve Günümüze Yansımaları”. İslâm Kaynaklarında, Geleneğinde ve Günümüzde Cihâd için. İstanbul: 29 Mayıs Ünv. Kur’an Araştırmaları Merkezi (Kuramer), 2016.
Paçacı, Mehmet. “Klasik Tefsir Neydi”. Çağdaş dönemde Kur’ân’a ve Tefsire ne oldu?. İstanbul: Klasik, 2008.
Paçacı, Mehmet. “Çağdaşlık Sonrasında Tefsiri Yeniden Düşünmek”. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2/1 (2009), 81-90.
Peters, Rudolph. Jıhad in Classıcal and Modern Islam. Princeton: Markus Wiener Publishers 1996.
Rıza, Reşid. “el-Muhâveretü’s-sâdise, el-İctihad ve’t-taklîd”, MM, 4/5 (16 Muharrem 1319/5 May 1901), 161-170.
Rızâ, Reşid. Abduh, Muhammed. Menar Tefsiri=Tefsiru’l-Kur’âni’l-Hakim-Tefsiru’l- Menar. çev. İbrahim Tüfekçi. İstanbul: Ekin Yayınları, 2012.
Rızâ, Reşid. Abduh, Muhammed. Menar Tefsiri=Tefsiru’l-Kur’âni’l-Hakim-Tefsiru’l- Menar. çev. Ali Rıza Temel, Mehmet Erdoğan. İstanbul: Ekin Yayınları, 2012.
Rızâ, Reşid. Abduh, Muhammed. Menar Tefsiri=Tefsiru’l-Kur’âni’l-Hakim-Tefsiru’l- Menar. çev. İbrahim Tüfekçi, Ali Rıza Temel. İstanbul: Ekin Yayınları, 2012.
Rıza, Reşid. el-Vahdetü’l-İslâmiyye ve’l-Uhuvvetü’d-Diniyye. Kahire: Dârü’l-Menar, 1367.
Sâbûnî, Muhammed Ali. Kur’ân-ı Kerim’in Ahkâm Tefsiri. İstanbul: Şâmil Yayınevi, 2017.
Schacht, Joseph. An Introduction to Islamic Law. London: Oxford University, 1964.
Seraḫsî, Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl Şemsü'l-ʾEimme. el-Mebsûṭ. nşr. Ḫalîl Muḥyiddîn el-Meyyis. 30 Cilt. Beyrût, 1414/1993.
Seraḫsî, Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl Şemsü'l-ʾEimme. Şerhu's-Siyeri'l-kebîr, thk. Selâhaddin el-Müneccid. 3 Cilt. y.y. Matbaatu Mısr, 1958.
Sıddıqı, Mazheruddın. “Religious Thought of Sir Sayyid Ahmad Khan”. Islamıc Studies 6/3 (1967).
Suleymân, Muḳâtil b. Ebû'l-Ḥasen Muḳâtil b. Suleymân el-Belḫî. Tefsîru Muḳâtil b.
Suleymân. nşr. ʿAbdullâh Maḥmûd Şeḥâte. 5 Cilt. Beyrut: y.y.1423/2002.
Şâfiʿî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İdrîs. el-Umm. nşr. Rifʿat Fevzî ʿAbdulmuṭṭalib. 11 Cilt. Dâru'l-Vefâ: el-Manṡûre, 1422/2001.
Şeltût, Mahmûd-Sayis, M. Ali. Mukayeseli Mezhepler Hukuku. çev. Sait Şimşek. İstanbul: İlim Yayınları, ts.
Şeltût, Mahmûd. Akaid ve Şeriat. çev. Muharrem Tan. 2 Cilt. İstanbul: Yöneliş Yayınevi, 1991.
Şeltût, Mahmûd. el- Kur’ân ve’l-kıtal. Beyrut: Dârü’l-Feth, 2. Basım, 1983.
Şeltût, Mahmûd. Min Tevcihati’l-İslâm. Dâru’l-Kalem, Kahire, ts.
Şeltût, Mahmûd. Tefsirü’l- Kur’âni’l-Kerim el-eczâü’l-aşereti’l-ulâ. Kahire: Dâru’l- Kalem, 1966. 4. bs.
Şeltût, Mahmûd. el-Fetavâ. Beyrut: Darü’ş-Şuruk,1983.
Şimşek, Murat. “Mahmûd Şeltût (1893-1963) Hayatı, Düşüncesi ve Eserleri”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 6 (2005), 369-398.
Şirazi, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî Fıkhi'l-İmam eş-
Şafiî. 6 Cilt. thk. Muhammed Zuhayli. Dımaşk: Dârü'l-Kalem, 1996/1417.
Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Taberi Tefsiri. çev. Kerim Aytekin-Hasan Karakaya. 9 Cilt. İstanbul: Hisar Yayınları, 1996.
Türcan, Talip. “İslâm Hukukunun Klasik ve Çağdaş Doktrinlerinde Cihâd (Savaştan Barışa Doğru Bir Evrilme)”. İslâm Kaynaklarında, Geleneğinde ve Günümüzde Cihâd için. İstanbul: 29 Mayıs Ünv. Kur’an Araştırmaları Merkezi (Kuramer), 2016.
Turâbî, Hasan. İslâmi Düşüncenin İhyâsı, çev. Sefer Turan, Adem Yerinde. İstanbul: Ekin Yayınları, 1997.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Merve Matbaacılık, 2001.
Zebiri, Kate. Mahmûd Shaltut and Islamıc Modernism. Clarendon Pres: Oxford, 1993.