Osmanlı hukuk sisteminde adli yardım kurumu

Tanzimat’tan sonra Batı hukukunun benimsenmesi ile ortaya çıkan yeni yargı kurumları ve bu doğrultuda devreye giren yeni uygulamalar Osmanlı hukukunda yerini almıştır. Bu uygulamalardan biri de adli yardımdır. Adli yardım konusu ilk olarak 1876 yılında yürürlüğe giren Dava Vekilleri Nizamnamesi’nde ele alınarak uygulamaya girmiştir. II. Meşrutiyet döneminde ise adli teşkilatta yapılan düzenlemeler doğrultusunda adli yardım daha geniş bir kapsamda ele alınmış ve Adliye Nezareti tarafından ilk defa “Müzaheret-i Adliye Kanunu” hazırlanmıştır. Makalede adli yardımının Osmanlı hukuk sistemine nasıl girdiği ve bu konuda yapılan hukuki düzenlemeler ele alınacaktır.

Legal assistance organization in ottoman legal system

The adoption of Western laws after the Tanzimat led to the establishment of new judicial institutions and practices initiated in this direction, which have taken their place in Ottoman Law. One of these practises is legal assistance. The topic of legal assistance was first taken up in the Lawyer Regulations, which took effect in 1876. In the Second Constitutional Monarchy period, legal assistance has been considered on a larger scale with respect to regulations and for the first time, the “Law of Assistance” was prepared by the Ministry of Justice. This article will focus on the adoption of legal assistance organization by the Ottoman judicial system, and related judicial regulations.

___

A) Arşiv Belgeleri

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

BOA, İrade Dahiliye, Nr. 65293

BOA., Ş.D. Nr. 2793/46

BOA., BEO, Nr. 3823/286687

BOA., DH.MKT. Nr. 946/86

BOA., DHMKT. 201/215

BOA., TFR.I.KV. Nr. 148/14748

BOA., Y.PRK.AZN. Nr. 23/95

B) Makale ve Kitaplar

AKBAL, Mehmet “Medeni Yargılama Hukukunda Adli Yardım” TBB, 93 (2011), s. 143-173.

AYDIN, Muammer, “Adli Yardım Sistemine Genel Bir Bakış” İstanbul Barosu Dergisi, Sayı 5 (2007), s. 2117-2125.

DEMİREL, Fatmagül, Adliye Nezareti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914), Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008.

ERK, Hasan Basri, Meşhur Türk Hukukçuları, b.y.y, 1958.

EREM, Faruk “Adli Yardım” İmran Öktem’e Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1970, s. 107-124.

GENÇCAN, Ömer Uğur, “ Adli Yardım”, Yargıtay Dergisi, Ocak-Nisan 2005, s. 127-140.

İNANICI, Haluk, “Uluslar arası Gelişmeler Işığında Adli Müzaheret”, Hukuk ve Adalet, Sayı 8 (2006), s. 196-222.

KABAKÇIOĞLU, Hüsnü Mehmet “Müzâheret-i Adliye”, Adliye Ceridesi, 4 (1942), s. 375-385.

Meclis-i Mebusan Levayih-i Kanuniye ve (1325-1326) Encümen Mazbataları, Devre 1, içtima senesi 2.

Mustafa Reşid, “Meccâni-i Adalet ve Müzâheret-i Adliye”, Dârülfünûn Hukuk Fakültesi Mecmuası, 18( 1925), s. 706-727.

Necati, “Adliye Yangını Vazifelerimiz Yangının da Faydası Olabilir”, İ.B.M., sayı 84-12 (1933), s. 449-456.

ÖZKENT, Haydar, Avukatın Kitabı, İstanbul 1940.

TURAL, Erkan, “ II. Meşrutiyet Döneminde Adliye ve Mezahip Nezareti’nde Bürokratik Reform” A.Ü.H.F.D., Sayı 2 (2008), s. 223-252.

Türk Hukuk Lûgatı, Ankara 1991.

Türkiye’de Adli Yardım Karşılaştırmalı İnceleme ve Politikalar, Derleyen: İdil Elveriş, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005.

US, Mehmet Asım, Karikatür, Haz. Seval Şahin, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008.

Zeyl-i Lahika-ı Kavanin, cüz 2, İstanbul 1315

C) Süreli Yayınlar

Ceride-i Mehakim, Nr. 419

Ceride-i Adliye, Nr. 8

Ceride-i Adliye, Nr. 156

Muhamat, Nr. 10

Muhamat, Nr. 23

Düstur, I. Tertip c. III

Düstur, I. Tertip, c. IV