Safevi Kroniklerinde Çaldıran Savaşı

Üzerinden beş yüz geçmesine rağmen Çaldıran Savaşı (1514) sonuçları itibarıyla hala tartışılmaktadır. Osmanlı kaynakları bu savaştan kesin bir galibiyet olarak bahsederken Safevi kaynakları bunu bir mağlubiyet olarak görmezler. Taktik icabı geri çekiliş olarak telakki eden Safevi kaynakları, buna uygun çeşitli gerekçeler öne sürerler. Bu makalede modern tarihyazımında oldukça ihmal edilen Safevi kaynaklarından hareketle Safevilerin bu savaşı nasıl algıladıklarına değinilecektir. Her iki tarafın kaynaklarının okunması meselenin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Şah İsmail, Yavuz Sultan Selim, Çaldıran, Osmanlı, İran

Battle of Chāldirān in the Safavid Chronic’s

Although five centuries passed since the Ottoman’s Chāldirān victory (1514), the consequences of this battle are still a disputed issue. While Ottoman chronicles present the result of this battle as a decisive victory, Safavid sources refrain from announcing it as a defeat. Safavid sources interpret it as a tactical withdrawal on their part, and attempt to justify their claims though various explanations. Based on Safavid chronicles, which have been neglected by modern historiography, this article aims to discuss the perception and interpretation of the Battle of Chāldirān by the contemporary Safavid chronics. The appraisal of both Ottoman and Safavid sources will enable a better understanding of the issue.

Keywords:

Shah Ismail, Yavuz Sultan Selim, Battle of Chāldirān, Ottoman, Safavid,

PDF

___

Abdi Bag Shirazi, Takmilat al-Akhbar: Tarikh-e Safavi ez Aghaz ta 978(1570), ed. Abdolhossein Navaî, Tehran 1369.
Âlem-arâ-ye Şah İsmail, ed. Asghar Montazer Saheb, Tehran 1349.
Amir Mahmud Khonmir, Tarikh-e Shah İsmail va Shah Tahmasb (1550), ed. Mohammad Ali Jarrahî, Tehran 1370.
Amir Sadr al-Din Ebrahim Âmini Hiravi, Futuhat-e Shahi: Tarikh-e Safevi az Aghaz ta Sale 920, Mohammad Reza Nasseri, Tehran 1383.
Budaq Monshi Qazvini, Javaher al-Akhbar, ed. Mohsen Bahramnezhad, Tehran 2000.
Cihângüşâ-ye Hâkân: Tarih-e Şah İsmail, haz. Dr. Allah Ditta Muztar, İslamabâd 1350.
Elçilik Katibinin Kaleminden Safeviler: Oruç Bey (Don Juan), çev. Leyla Aksüt Kuzucular, Yurt Kitap-yayın, Ankara 2014.
Emecen, Feridun M., Yavuz Sultan Selim, İstanbul 2010.
Falsafî, Nasrollah, “Ceng-e Çalderan,” Majalla-ye Daneshgede-ye Edebiyat, 2 (1332 Tehran), s. 50-127.
Genç, Vural, “From Tabrīz to Istanbul: Goods and Treasures of Shāh Ismā‘īl I Looted After the Battle of Chāldirān”, Studia Iranica, 44 (2015), s. 227–276.
Ghiyas al-din Khondmir, Tarikh-e Habib al-Siyar (1524), ed. Mohammad Dabir Seyaqi, Tehran 1362.
Hasan Beg Rumlu, Ahsan al-Tawarikh (1577), ed. C.N. Seddon, Oriental Institute, Baroda 1931–34. Hurşâh, Tarih-i İlçi-yi Nizâmşâh, Millet Ktb. nr. 756.
İranlı Tarihçilerin Kaleminden Çaldıran (1514), haz. Vural Genç (sunuş Feridun M. Emecen), İstanbul 2011.
Kasımî Gonâbâdî, Şah İsmailname, haz. Jafar Shoja Keyhani, Tehran 1387.
Muhammed Yusuf Valeh Isfahani, Huld-e Barin; İran dar Rozgar-e Safeviyan, ed. Mir Haşim Mohaddes, Tehran 1372.
Qadi Ahmad Ghaffari Qazvini, Tarikh-e Jehan-ara(1564-65), ed. Mojtaba Minovi, Tehran 1343. Quinn, Sholeh, “Historiography of Safavid Period,” Iranica, XII (New York 2004), s. 363- 367. Savagheb, Jahanbakhsh, Tarikh-nigari-ye Asr-e Safaviye va Shenakht-e Manabi o Maakhez, Shiraz 2001. Sefernameha-ye Venizyan der Iran, haz. Minochehr Amiri, Entesharat-e Khwarezmi, Tehran 1349. Tezkire-i Şah Tahmasb, Matla’u’ş-şems içinde bkz, Muhammed Hasan Khan Muqaddem, Matla’u’ş-şems, Tehran 1302.
Walsh, J.R., The Historiography of Ottoman-Safavid Relations in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, Historians of the Middle East, eds, Bernard Lewis-P.M. Holt, Oxford University Press, London 1962, s. 197-211.
Yahya b. Abdüllatif Kazvinî, Lübbü’t-tevarih (tıpkıbasım), Tehran 1363.