İkinci Meşrutiyet Döneminde Kâmil Paşa’nın İktidardan Düşürülmesi ve Askerlerin Buna Etkisi

İkinci Meşrutiyet’in ilanının hemen sonrası Said Paşa’nın istifasıyla Sadrazamlığa Kâmil Paşa tayin edilmiştir. İlk başlarda Kâmil Paşa’nın İttihat ve Terakki ile ilişkileri iyi gitmiş, ancak İttihat ve Terakki’nin hükümete müdahaleleri arttıkça bu ilişki bozulmuştur. İttihatçılar arasındaki anlaşmazlığı gören Kâmil Paşa, kendi iktidarını güçlendirmek için 10 Şubat 1909 tarihinde Harbiye ve Bahriye Nazırlarını değiştirmiştir. Bu değişiklik muhalefeti memnun ederken, diğer taraftan hem İttihatçıların hem de askerlerin tepkisine neden olmuştur. İstanbul’da bulunan askeri gemilerin kaptanlarının seçtikleri temsilciler Sadrazamı ziyaret ederek yeni Bahriye Nazırının atanmasından dolayı rahatsızlıklarını dile getirmişlerdir. Askerlerin rahatsızlığından da destek alan İttihatçılar, Kâmil Paşa’yı iktidardan düşürmek için 11 Şubat 1909 tarihinde arka arkaya altı gensoru önergesi vermişlerdir. Kâmil Paşa Meclis’e gelmemiş ve gensoru müzakereleri de askerlerin kontrolü ve baskısı altında devam etmiştir. Donanmadan gelen telgraf okunduğu zaman sekiz savaş gemisi Meclisi tehdit eder bir vaziyette Beşiktaş ile Üsküdar arasında demir atmışlardır. Bunun yanında resmi ve sivil bazı zabitler de koridorlarda dolaşmıştır. Neticede, Meclise gelmeyen Sadrazam Kâmil Paşa hakkında 196 güvensizlik oyu verilmiş ve Paşa iktidardan düşürülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Asker, Siyaset, Kâmil Paşa, İttihad ve Terakki

The Overthraw of Kamil Pasha in the Second Constitutıonal Period and the Role of Soldiers

Immediately following the declation of the second constitutional period Kamil Pasha was appointed the grand vizier replacing Said Pasha in the post. Initially Kamil Pasha’s relations with the Committee of Union and Progress were well, but it became deteriorated in parallel to the increase in the intervention of the Committee of Union and Progress in governmental activities. In order to strenghten his government Kamil Pasha replaced the War and Marine ministers on 10 February 1909. This replacement was welcomed by the opposition members, but it was not approved by the Committee members and military officials. Representatives of the military marines in Istanbul visited the Grand Vizier and during the meeting they declared their discomfort with the appointed of the new marine minister. Using this discomfort as one of the motivations the Committee members tabled six motions of censure on 11 February 1909. Kamil Pasha did not attent the these talks at the parliamentary and the talks occurred under the control and pressure of miliatry officials. During the reading of the telegraph from the navy eight war ships were between Beşiktaş and Üsküdar. In addition, there were miliatry officials at the parliament. As a result of the talks the government of Kamil Pasha was overthrown with 196 votes of no confidence.

Keywords:

Soldier, Politics, Kamil Pasha, Commite of Union and Progress,

PDF

___

I- Arşiv Kaynakları-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).,
Yıldız Esas Evrakı Kâmil Paşa (Y.EE.KP). 34-3367.
II- Kitap ve Makaleler
Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki 1908-1914, İstanbul 1995.
Akşin, Sina, Şeriatçı Bir Ayaklanma 31 Mart Olayı, İstanbul 1994.
Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul 1982.
Aktar, Yücel, II. Meşrutiyet Dönemi Öğrenci Olayları 1908-1918, İstanbul 1990.
Bayur, Hilmi Kamil, Sadrazam Kamil Paşa, İstanbul 1954.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, I/II, Ankara 1991.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, II/IV, Ankara 1991.
Cullagh, Francis Mc., Abdülhamid’in Düşüşü, Türkçesi: Nihal Önal, İstanbul 1990.
Gazel, Ahmet Ali, Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey’in Siyasi Hayatı (1908-1913), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2000.
Gazel, Ahmet Ali, Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında Parlamenter Denetim 1908-1920, Konya 2007.
Graves, P. Philip, İngilizler ve Türkler, (Tercüme: Yılmaz Tezcan), Ankara 1999.
Halil Menteşe’nin Anıları, Hazırlayan: İsmail Arar, İstanbul 1986.
Hüseyin Cahit Yalçın, “Meşrutiyet Hatıraları”, Fikir Hareketleri, nr. 71, Şubat 1935- nr.224, 5 Şubat 1938.
II. Meşrutiyetin İlk Yılı, İstanbul 2018.
İba, Şeref, Parlamenter Denetim Yolları, Etkinliği ve Susurluk Örneği, Ankara 1997.
İnal, Mahmut Kemal, Son Sadrazamlar, III, İstanbul 1982.
İrtem, Süleyman Kani, 31 Mart İsyanı ve Hareket Ordusu, Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu, İstanbul 2003.
Kansu, Aykut, İttihadçıların Rejim ve İktidar Mücadelesi 1908-1913, İstanbul 2016.
Karabekir, Kâzım, İttihat ve Terakki Cemiyeti 1896-1909, İstanbul 1993.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi-Mehmed Selahattin Bey, İttihad ve Terakki’nin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti’nin Yıkılışı Hakkında Bildiklerim, Sadeleştiren: Ahmet Varol, İstanbul 1990.
Şen, İsmail, Sadrazam Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa (1831-1913), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 1995.
Tengirşek, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Ankara 1981.
Yaşar Özüçetin-Sıddık Yıldız, “İkinci Meşrutiyet Devrinde Meclis-i Mebusan’ca Düşürülen İlk Kabine: Kâmil Paşa Hükümeti”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, Erzurum 2009, s. 11-24.
III- Süreli Yayınlar
Tanin-Volkan-İkdam