Vidinli Tevfik Paşa tarafından Mebâhis-İ İlmiye'de yayımlanan Logx ve Arctanx fonksiyonlarının türevlerine ve seriye açılımlarına dair makale ve değerlendirilmesi

Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa 1868 yılında Mebâhis-i İlmiyede Logx ve kavs-i mümâs xin müştaklarına ve bunların silsileye tevsi lerine dair ruhban sınıfından Mösyö Soflein hâşiyesi adlı bir makale yayımlamıştır. Bu makale, Abbé Souffletin Nouvelles Annales de Mathématique isimli Fransız dergisinin 12. sayısında 1853 yılında yayımladığı makalenin çevirisidir. Makalede logxin ve arctanxin türevleri ve seriye açılımları verilmiştir.Burada logx ve arctanxin türevleri ve seriye açılımlarının Osmanlı dönemi matematiğine nasıl girdiği hakkında bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Böylece Vidinlinin yayımlamış olduğu bu makalenin Osmanlı dönemi matematiği açısından değerinin ortaya konulmasına gayret edilmiştir.

The article published by Vidinli Tevfik Pasha in the journal Mebâhis-i İlmiye on the derivatives and series expansions of Logx and Arctanx functions, and its evaluation

In 1868, Vidinli Hüseyin Tevfik Pasha published an article in the journal of Mebâhis-i İlmiye, titled Postscript of Monsieur Sofle which was about derivatives and series expansions of logx and arctanx . This article is the translation of the article which Abbé Soufflet published in the journal of Nouvelles Annales de Mathématiques, 12 volume in 1853. In this paper, I could do an assessment about how derivatives and series expansions of logx and arctanx were introduced into the mathematics of Ottoman period. And thus, I tried to indicate why Vidinli s article is significant for the mathematics of Ottoman period.

___

  • .Günergun, Feza “Matematiksel Bilimlerde İlk Türkçe Dergi: Mebahis-i İlmiye (1867- 69)”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VIII/2, 2007.
  • .Hoca İshak Efendi, Mecmûa-i Ulûm-ı Riyâziyye, C. 2, Bulak Matbaası, Mısır, 1260/1845, s. 261-264.
  • .Mebâhis-i İlmiye, Cilt 2, İstanbul 1285/1868-1869, s. 171-179.
  • .Stewart, James, Calculus Concepts and Contexts, Thomson Brooks/Cole, ABD, 2006.
  • .Vidinli Hüseyin Tevfik, Zeyl-i Usûl-i Cebr, Üçüncü Baskı, Mekteb-i Fünûn-ı Harbiye Matbaası, İstanbul, 1284/1867-68.
  • .L’Abbé Soufflet, “Notes sur les dérivées de log .et arc tang .et sur leurs développements en série,” Nouvelles Annales de Mathématiques, tome 12 (1853), p.438-441.