Eczacılık mevzuatımızın tarihsel süreci, eczacılar ile eczaneler hakkında düzenlemeler getiren temel yasaların ilki olan “Nizamname-i Eczacıyan der Memalik-i Osmaniye” (17 Mayıs 1852) ile başlar. Bu nizamnamenin kimi maddelerinin güncellenmesiyle 2 Şubat 1861 tarihinde yürürlüğe giren, “Beledi İspençiyarlık Sanatının İcrasına Dair Nizamname” eczacıların yoğun eleştirilerine hedef olmuş, hemen ertesi yıl reçetelerle ilgili 20. maddesi değiştirilmişti. Bu değişiklik itirazları dindirmemiş 1886 yılında, “Beledi Eczacılık Nizamnamesi” adıyla hazırlanan tasarı ile pek çok maddesi güncellenerek tadil edilmiş ancak bu tasarı bir türlü yasallaşamamıştı. 1861 düzenlemesine, Avrupa’da imal edilip İstanbul eczanelerinde satılan terkibi meçhul ilaçlar ile maden sularının teftiş ve muayene edilmesi hakkında bir hükmün eklenmesi için verilen uğraşlar da sefaretlerin yoğun itirazları üzerine sonuçsuz kalmıştı (1893). Osmanlı Devleti’nin son yılında yasallaşan, “Eczacılar ve Eczahaneler Hakkında Kararname” (1922), Osmanlı Hükümeti’nin çıkardığı diğer kanunlar gibi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından tanınmayınca 1861 düzenlemesi, “Eczacılar ve Eczahaneler Hakkında Kanun” 1927 yılında yürürlüğe girinceye kadar, 66 yıl geçerliliğini korumuştur. Bu arada, “Alelumum Eczahaneler Talimatnamesi” (1916) ile sadece eczanelerin işleyiş detayları belirlenmiş fakat temel yasa niteliğinde olmadığından bu bildiriye dahil edilmemiştir. Osmanlı Devleti’nde başlayan ve Cumhuriyet sonrasında devam eden eczacılar, eczacılık mesleğinin uygulanması ve eczaneler ile ilgili temel yasal düzenlemeler süreci, 1953’te yasallaşan ve bugün de uygulanmakta olan “Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun” ile son bulmuştur. Bu bildiride, 1852-1953 yıllarında, Takvim-i Vekayi ile Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren beş temel yasa ile 1886 tasarısındaki, “eczane açma/eczacı olma koşulları” ve “hekim/eczacı ilişkisi” ile ilgili hükümleri karşılaştırarak, eczacılık mesleğinin ve eczanelerin ülkemizdeki gelişimine ışık tutmaya çalıştık. 1886 tasarısı, o yıllardaki bakış açısını verdiği için önemliydi. Yasallaşmadığı halde bu nedenle çalışmaya dahil edildi. Bu çalışmayla ülkemizde eczacılık mesleği ile eczanelerin tarihsel gelişiminin oturduğu yasal zeminin aydınlanacağını umuyoruz.

The history of pharmaceutical regulations in Turkey started with the promulgation of the “Regulations for the Pharmacists of the Ottoman Empire” (Nizamname-i Eczacıyan der Memalik-i Osmaniye) in 17 May 1852. The expanded version of this first legal document, the “Civilian Regulation for the Practice of the Art of Pharmacy”, put into effect on 2 February 1861, was heavily critised by pharmacists: its Article 20 regulating prescriptions was revised within a year. This alteration did not soothe reactions, and in 1886 the draft entitled “The Civilian Pharmacy Regulation” promulgated many other changes, but was never legally enforced. In face of opposition from European embassies in Istanbul (1893), the campaign to add an article concerning the control of medicines and mineral waters containing suspicious components imported from Europe to the 1861 proved futile.  The “Regulation for Pharmacies and Pharmacists” (Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kararname) which passed in 1922, the last year of the Ottoman Government, was not recognized by the new Turkish National Assembly Government in Ankara. This led the regulation of 1861 to remain in effect for 66 years, until 1927 when the “Law for Pharmacies and Pharmacists” (Eczacılar ve Eczahaneler Hakkında Kanun) was issued. The “General Regulation for Pharmacies” (Alelumum Eczahaneler Talimatnamesi) of 1916 was the reference for practical matters concerning the functioning of pharmacies.  The series of legal pharmaceutical regulations which issued in the late Ottoman Empire and remained in use in the first decades of the Turkish Republic, ended with the “Law on Pharmacists and Pharmacies” (Eczacılar ve Eczaneler hakkında Kanun) of 1953 which is still in use today.  In this study, the five basic laws issued between 1852-1953, the requirements for opening a pharmacy, to become a pharmacist as well as the regulations concerning the relationship between doctors and pharmacists will be comparatively studied with the aim of outlining the development of pharmaceutical profession in Turkey.