Bir hattatın dönüşümü: Alfabe Devrimi'nin Halim Efendi'nin çalışmaları üzerinden incelenmesi
Türkiye'de 1 Kasım 1928 tarihinde Osmanlı alfabesi yerine Türkçe'ye uyarlanmış Latin alfabesinin kullanılmaya başlanması, okuma yazma açısından hayatî önem taşıyan çok cesur bir devrimdi. Ancak, ilk yılları tasarım adına hızlı ve cesur, sabırlı ve kolay uyum sağlayabilen hattatlara ihtiyaç gösteren bir dönemdir. Bu cesur hattatlardan biri olan, eski yazıyı "yenerek" yaptığı çalışmalarıyla herkeste hayranlık uyandıran Hattat Halim Efendi'nin, bu devrimle birlikte karşısına çıkan yeni alfabeyle mücadelesini, yaptığı işten vazgeçme ile uyumlanmaya çalışma arasında gidip gelişini, ortaya koyduğu pek çok eskiz, taslak, baskı kalıbı, kartvizit, logo ve tabela tasarımı üzerinden izleyerek inceleyen bu araştırma, hattatın sanatı, tasarımı ve yaşamı kadar, ulusun dönüşümünü de konu alarak, Türk grafik tasarım tarihinde bu değişimin önemini vurgulamaktadır.
A calligrapher s conversion: Turkish alphabet reform in the works of Halim Efendi
The Latinizing of the Turkish alphabet, on 1st November 1928 to replace the Ottoman alphabet, was a bold and significant reform in terms of literacy. The first years of the reform revealed the need for fast, courageous, patient and able calligraphers. One of these calligraphers was Hattat Halim Efendi who had mastered the Arabic script and created many remarkable pieces of works. Following the reform, Halim Efendi fall on hard times due to the decrease in demand of calligraphic works in Arabic characters. Would he quit his job or pursue his occupation by using Latin characters in his works. This paper aims to understand Halil Efendi s conversion by examining his many sketches, printing plates, business card, logo and signboard designs. This paper will also analyse the effects of the adoption of modern Turkish alphabet in design history of Turkey.
___
- Acar, M.Şinasi, Gelimli Gidimli Dünya (Ünlü Hattatların Mezarları), İstanbul, 2004.
- Azak, Gürbüz, Siz Ne Biriktiriyorsunuz?, Türkiye gazetesi, 11 Ocak 1988.
- Berk, Süleyman, Hattat Halim Efendinin Bilinen Tek Hilyesi, Tarih ve Düşünce, sayı 30, Temmuz 2002, s.56-64.
- Derman, M. Uğur, Hattat Halim Efendi, İslâm Düşüncesi, sayı 6, Kasım 1968, s.399- 406 ve Ölümünün 20. Yılında Hattat M. Halim Özyazıcı başlıklı broşür, 1984.
- Ergin, Metin, Hat Sanatının Son Temsilcisi, Cumhuriyet gazetesi, 4 Ocak 1953.
- İnal, Mahmud Kemal, Son Hattatlar, Maarif Vekâleti, İstanbul, 1955.
- İnan, M.Rauf, Yazı Değişimi: Çok Kısa Sürede Gerçekleşmiş Bir Devrim ve Gerçekleştirme Yöntemleri, Harf Devriminin 50. Yılı Sempozyumu, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1981, s.169.
- Karamanlıoğlu, A.Fehmi, Hattat Halim Hoca, Türk Kültürü, sayı 38, Aralık 1965, s.196-197.
- Kuşoğlu, Zeki, Osmanlı Kartvizitleri ve Hattat Ârif Hikmet Bey, İlgi, sayı 46, Yaz 1986, s.31-35.
- Okay, Orhan, Bir Halim Hoca Vardı, Zaman gazetesi, 8 Eylül 1996.
- Özerdim, Sami N., Harf Devriminin Öyküsü, Ankara: Türk Dil Kurumu yay., 1962.
- Özönder, Hasan, Hattat Mustafa Halim Özyazıcı ve Yazı Üslûbu, Türk Kültürü, sayı 96, Ekim 1970, s. 849-857 .
- Revnakoğlu, Cemaleddin Server, Nalıncızâde Hacı Mustafa Halim I, Tarih Dünyası, sayı 2, Ocak 1965, s.226-228 ve Nalıncızâde Mustafa Halim II, Tarih Dünyası, sayı 4, Mart 1965, s.401-405.
- Rado, Şevket, Ölmeden Önce Düşünülse, Hayat, 3 Aralık 1964 ve Türk Hattatları, İstanbul: Yayın Matbaacılık, 1984.
- Ulunay, Refi Cevad, Hattat Halim Hoca, Milliyet gazetesi, 10 Ekim 1964.
- Ünver, Süheyl, Hattat Mustafa Halim, Yeni İstanbul gazetesi, 7 Ekim 1964.
- ISSN: 1303-3123
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1995
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Bir hattatın dönüşümü: Alfabe Devrimi’nin Halim Efendi’nin çalışmaları üzerinden incelenmesi
Türkiye'deki eczacılık tarihi müzeleri
Bir hattatın dönüşümü: Alfabe Devrimi'nin Halim Efendi'nin çalışmaları üzerinden incelenmesi
Türkçe okuma yazma öğrenmek açısından Arap ve Latin alfabelerinin karşılaştırılması