Hattat İsmail Zihni Pasha: Life and Death of an Ottoman Statesman and an Inventor

Bu makalenin ana meselesini 18. asır sonlarında Osmanlı İmparator luğu'nda bir devlet adamı kimdir sorusu oluşturmaktadır. Bu devir bir dizi siyasi ve diplomatik buhranların sonucunda kimliklerin ve bağlılıkların masaya yatırıldığı bir azim karışıklık devriydi. Makale Osmanlı İmparatorluğu'nda teknoloji transferi ve söz konusu teknolojinin adaptasyonu ile yönetici ricalin yeniliklere karşı tutumları hakkındaki genel geçer görüşleri sorgulamaktadır. İzlenen yöntem bir Osmanlı devlet adamının, İsmail Zihni Paşa'nın, tahsili, bürokratik kariyeri ve mucitliğine yoğunlaşmak olacaktır. Sonuç olarak, belge ve metinsel kaynaklar sayesinde gördüğümüz hizip siyasetine dahil oluşu ve tereke kayıtlarının ifşa ettiği mal varlığı edinme yolları açısından İsmail Zihni Paşa devrinin tipik bir Osmanlı paşasıydı. Ne var ki, teknolojik yeniliklere ve mekanik eşyalara karşı duyduğu heyecan açısından pek de tipik bir paşa değildi. Umulur ki, bu makale "Osmanlı kimdir?" sorusunun ne kadar karmaşık cevapları olabileceğinin bir göstergesi olsun.

___

Archival Documents:

BOA, Başmuhasebe Muhallefat Defterleri (D.BŞM.MHF), 75/29; 75/30; 75/48; 75/50.

BOA, Cevdet Askeriye Kataloğu (C.AS) 2059; 38589;1118/49528;53719.

BOA, Cevdet Maliye Kataloğu (C. ML) 481/19623; 23193; 23387.

BOA, Cevdet Dahiliye Kataloğu (C.DH) 244/12190.

TSMA, Ruzname-i Sultan Abdülhamid Han, E. 12360/17.

TSMA, nr. E.12360/1-17.

TSMA, D.2302.

TSMA, D. 2057.

TSMA, D. 2789.

Ruzmerre, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Yazma nr. 1001.

Published Works:

Ágoston, Gábor: Guns for the Sultans: Military Power and the Weapons Industry in the Ot- toman Empire, Cambridge: Cambridge University Press, 2005.

Ahmed Vasıf Efendi: Mehasinü'l-Asar ve Hakaikü'l-Ahbar, haz. Mücteba İlgürel, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1994.

Aksan,Virgina H.: Ottoman Wars, 1700-1870: An Empire Besieged, Harlow: Pearson Edu cation Limited, 2007.

Aksan Virginia H.: "Ottoman Military Matters", Journal of Early Modern History, 6/1 (2002), 52-62.

Aksan, Virginia H.: An Ottoman Statesman in War and Peace: Ahmed Resmi Efendi, 1700- 1783, Leiden: Brill, 1995.

Arslan, Mehmet (ed): Tayyar-zade Ata Osmanlı Saray Tarihi. Tarih-i Enderun, c. II, İstan- bul: Kitabevi, 2010.

Beydilli, Kemal: "Küçük Kaynarca'dan Tanzimat'a Islahat Düşünceleri", İlmi Araştırma- lar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 8 (İstanbul 1999), 25-64.

Ellis, John:?e Social History of the Machine Guns, Baltimore: ?e John Hopkins Univer- sity Press, 1986.

Filan, Kerima: Başeski Şevki Molla Mustafa. Ruzname. Metin-Sözlük-İnceleme, (Yayımlan- mamış Lisansüstü Doktora Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi, 1999.

Goodwin, Jason: Lords of the Horizon: A History of the Ottoman Empire, New York. Henry Holt & Co., 1999.

Itzkowitz, Norman: "Eighteenth-Century Ottoman Realities," Baki Tezcan and Karl Bar- bir (ed.), Identity and Identity Formation in the Ottoman World: A Volume of Essays in Honor of Norman Itzkowitz, Madison: Center for Turkish Studies at the Uni- versity of Wisconsin 2007, xvii-xxxii.

İsfendiyaroğlu, Fethi: Galatasaray Tarihi, c. I, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, 1952.

Lewis, Bernard: What Went Wrong? ?e Clash Between Islam and Modernity in the Middle East, Oxford: Oxford University Press 2002.

Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, c. I, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1893-1897.

Öğe, Mustafa: Vaka-i Hamidiyye. Mehmed Sadık Zaim-zade. Tenkidli Transkripsiyon, (Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, 2001.

Özcan, Ahmet: Kethüda Said Efendi Tarihi ve Değerlendirmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, 1999.

Ricketts, Howard: Firearms, London: Putnam, 1962.

Sarıcaoğlu, Fikret: Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi. Sultan I. Abdülhamid (1774- 1789), İstanbul: TATAV, 2001.

Taşkın, Ünal: Osmanlı Devleti'nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Elazığ: Fırat Üniversitesi, 2005.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: "Sadrazam Halil Hamid Paşa" Osmanlı Tarihinden Portreler - Seçme Makaleler, c. I, haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010, s. 128-30.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Büyük Osmanlı Tarihi, c. V, VI, Ankara: Türk Tarih Kurumu [5. baskı].

Yeşil, Fatih: Aydınlanma Çağında Bir Osmanlı Katibi: Ebubekir Ratib Efendi (1750-1799), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2011.