İHVÂN-I SAFÂ RİSALELERİNDE TANRI’NIN BİLİNMESİ
İhvân-ı Safâ, Orta çağ İslam düşüncesinde önemli bir yere sahip olan entellektüel bir topluluktur. Toplumun kurtuluşunun din ile felsefenin birlikteliği ile gerçekleşeceğine inanan bu topluluk, çeşitli konuları içeren “Risaleler”i yazarak bu hedefini gerçekleştirmeye çalışmıştır. X. yüzyılın önemli bir bilgi hazinesi mahiyetinde olan İhvân-ı Safâ Risaleleri araştırdığı çeşitli konular ve incelediği ilimler arasında Zorunlu Varlık olan Tanrı’nın bilmesi ve Tanrı’nın bilinmesi gibi her dönemde insan zihnini meşgul eden konulara da yer vermiş hatta bunu felsefelerinin ana mihveri yapmışlardır. Zira İhvân-ı Safâ’ya göre aklını kullanan ve hikmet sahibi olan kişinin ulaşabileceği en son mertebe Tanrı’nın bilgisine kavuşmasıdır. Kısacası Risalelerin hedefi doğru bir Tanrı inancının nefislere yerleşmesini sağlamaya yöneliktir denilebilir. İhvân-ı Safâ, Tanrı bilgisinin kendine has, sınırsız ve kuşatılamaz olduğu ve asıl mahiyetini yine Tanrı’dan başkasının bilemeyeceğini belirler. Tanrı’nın bilinmesi ise insanın içine yerleştirilmiş doğal bir bilgi olarak değerlendirilmiştir. Ancak bu bilginin ortaya çıkması için öncelikle insanın kendisini tanıması ve nefsini arındırması gerektiği vurgulanmıştır. Bu da Tanrı’yı bilme konusunda farklı anlayışların varlığını ortaya çıkarmıştır. Zira kendini tanımak ve nefsini arındırmak hususunda insanlar eşit seviyede olmadıklarından ulaştıkları bilgi bakımından da eşit seviyede olmayacaklardır. Bilgi sahibi olabilmek için aşamalı bir eğitimin daha sağlıklı ve kalıcı olacağından hareketle ilk olarak “küçük âlem” olarak niteledikleri insanın kendisini tanımasını ısrarla vurgulayan İhvân-ı Safâ, ancak bundan sonra insanın dış dünyayı daha doğru bir şekilde tanıyabileceğini belirlemiştir.
Anahtar Kelimeler:
İhvân-ı Safâ, Risaleler, Tanrı
___
- A. Ferruh, Ömer, (2000), İhvân-ı Safâ, Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri içerisinde, Editör: M. M. Şerif, çev. İlhan Kutluer, İstanbul: İnsan Yayınları.
- Awa, Adel, (1953), Tahlil Ve Tenkidler, çev. Hamdi Ragıp Atademir, “Ihvan Al-Safa’nın Tenkid Kafası”, Ankara: AÜİFD, sayı 2(1).
- Bayladı, Derman, (2008), Pythagoras Bir Gizem Peygamberi, İstanbul: Say Yayınları.
- Çetinkaya, Bayram Ali, (2003), İhvân-ı Safâ’nın Dinî ve İdeolojik Söylemi, Ankara: Elis Yayınları.
- Cihan, A. Kamil, (1998), İbn Sina ve Gazali’de Bilgi Problemi, İstanbul: İnsan Yayınları.
- Corbin, Henry, (1986), İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Emin, Ahmed, Zuhru’l-İslam, (2007), 1-2, 2. B. Beyrut-Lübnan: Dar el- Kutub el-İlmiyye.
- Fahri, Macit, (1992), İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, İstanbul: İklim Yayınları.
- Fahri, Macit, (2008), İslâm Felsefesi, Kelâmı ve Tasavvufuna Kısa Bir Giriş, çev. Şahin Filiz,4.B. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Filiz, Şahin, (2010), İhvân-ı Safâ Topluluğu ve İnsan Felsefesi- İlk İslâm Hümanistleri- Ankara: Bilim ve Ütopya Kitaplığı.
- Gilson, Etienne, (1961), Şark Filozofları, Çev. İbrahim Agâh Çubukçu, AÜİFD, Ankara: C.9, S.1.
- Gilson, Etienne, (2007), Ortaçağda Felsefe, çev. Ayşe Meral, İstanbul: Kabalcı yayınevi.
- İhvân-ı Safâ, (trz), Resailu İhvânu’s-Safâ ve Hullanu’l-Vefa,1-4,Neş. Butros el-Bustani, Beyrut: Daru Sadır.
- Ma’sum, Fuad, (1998), İhvân-ı Safâ-Felsefetühüm ve Gayatühüm-, 1.B. Dımeşk-Suriye:Dar al-Mada Li’s-Sekafeti Ve’n-Neşr.
- Şaşa, Mehmet, (2018), Kelam ve Tasavvuf Açısından Marifetullah, b.y.y.: Nobel Yayıncılık.
- Tevhîdî, (1942), el-İmtâ’ ve’l-Müânese, Cilt: II, Nşr. Ahmet Emin-Ahmet ez-Zeyn, Kahire: Matbaatü Lecneti-t Te’lifi ve’t-Tercümeti ve’n-Neşr.
- Uysal, Enver, (1998), İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem, İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları.
- ISSN: 2718-0980
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Kilis 7 Aralık Üniversitesi