DEVLETTE BİRLİĞİ SAĞLAMA ÖRNEĞİ ÖMER B. ABDÜLAZİZ

Bu makalenin amacı Ömer b. Abdülaziz’in muhalif gruplar ile olan münasebetini incelemektir. Onun hangi davranışlarının diğer Emevî yöneticilerinden farklı olduğunu tespit ettikten sonra bu davranışların devletin birliğini sağlamada nasıl bir etki gösterdiğini ortaya çıkarmaktır. Emeviler döneminde uygulanan politikalardan dolayı memnun olmayan kitlelerin varlığı tarihî bir vakıadır. Bir gruplandırma yaparsak bunlar, Hz. Ali taraftarları, Hariciler ve Mevâli’dir. Hz. Ali taraftarlarının muhalefeti, yakın arka planda Hz. Ali ile Muaviye arasında meydana gelen mücadeleyle başlamıştır. Ancak Haşimi-Emevi çekişmesinin kökenleri daha eski dönemlere kadar gitmektedir. Muaviye iktidara gelince hutbelerde Hz. Ali’ye lanet okutmuş ve zaman zaman onun taraftarlarını cezalandırmıştır. Oğlu Yezid döneminde meydana gelen Kerbela olayı Hz. Ali taraftarlarının Emevi Devleti’ne karşı olan kinini en üst düzeye çıkarmıştır. Bu durum Ömer b. Abdülaziz dönemi hariç Emevi tarihi boyunca devam etmiştir. O, Hz. Ali’ye hutbelerde okunan laneti kaldırmıştır. Ayrıca Hz. Ali’nin taraftarlarına yönelik yapılan maddi imkânlardan mahrum ederek cezalandırma yöntemine son vermiştir Memnun olmayan diğer bir kitle ise Hariciler’dir. Kendileri gibi düşünmeyenleri kâfirlikle suçlayan Hariciler, Ömer b. Abdülaziz döneminde muhalefetlerini en asgari düzeye çekmişlerdir. Çünkü Hariciler ile diyalog yolunu açmış ve onları birçok konuda ikna etmiştir.Son muhalif grup ise Mevâli’dir. Arap olmayan Müslümanlardır ki, Emevi Devleti’nde ikinci sınıf muamelesi görmüşlerdir. Müslüman olmalarına rağmen gayrimüslimlerden alınan cizye vergisini vermek zorunda bırakılmışlardır. Ömer b. Abdülaziz, Mevali’den alınan cizye vergisini kaldırmış ve onları Müslüman Arapların yararlandığı bütün haklardan yararlandırmıştır. Ömer b. Abdülaziz kısa bir sürede muhalif grupların gönlünü kazanmış ve onları isyan etmekten vaz geçirmiştir. Bütün bu uygulamalar toplumsal uzlaşı ve barışı getirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ömer b. Abdülaziz, Birlik

PDF

___

ABİD, Ahmed, Siyretü’l- Ömer ibn Abdülaziz, Mektebetü’l- Vehhabe.
APAK, Adem, Ana Hatlarıyla İslam Tarihi, Ensar Yayınları, İstanbul 2014.
APAK, Adem, Asabiyet, Ensar Yayınları, İstanbul 2016.
AZİMLİ, Mehmet, Hz. Ömer, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013.
BARTHOLD, Vladimiroviç Vasilij, Halife ve Sultan, Çeviren: İlyas Kamalov, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2006.
BELAZURÎ, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân, Tahkik, Abdullah Enis E’tteba’, Ömer Enis E’tteba’, Beyrut 1987.BOZKURT, Nebi, Hucr b Adiy, DİA, c.18
CABİRÎ, Muhammed Abid, Arap-İslam Siyasal Aklı, Çeviren: Vecdi Akyüz, Kiyabevi Yayınları, İstanbul 2001.
DEMİRCAN, Adnan, Siyer, Beyan Yayınları, İstanbul 2016.
DEMİRCAN, Adnan, Ali-Muaviye Kavgası, Beyan Yayınları, İstanbul 2014.
DEMİRCAN, Adnan, Din Siyaset İlişkisi, Beyan Yayınları, İstanbul 2000.
DİNEVERÎ, Ebu Hanife b. Davud, el- Ahbar et-Tıval, Çeviren: Nusrettin Boleli, İstanbul 2007.
EL-MAKDİSÎ, Muhammed ibn Ahmed, el-Bed ve’t-Tarîh, Darü’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut 1997.
FAYDA, Mustafa, Dört Halife Dönemi, Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2014.
FIĞLALI, Ethem Ruhi, Hariciler, DİA, c.16.
HALİFE İBN HAYYAT, Tarih-i Halife ibn Hayyat, Daru’t-Tayyibe, Riyad, 1987.
İBN ESİR, Ebu’l-Hasan İzzeddin Ali b. Ebi’l-Kerem, el-Kamil fit’Tarih, Tahkik. Ebi’l-Fida Abdullah Kadi, Daru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut 1978.İBN İSHAK, Muhammed b. İshak b. Yesar, Siret-ü İbn İshak, Tahkik: Muhammed Hamidullah, Çeviren: M. Şafi Billik, Düşünce Yayınları, İstanbul 2012.İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, el-İmâme ve’s-Siyâse, Tahkik: Ali Şeyri, Daru’l-Edva’,1990.İBN SA’D, Muhammed b. Sa’d, b. Menî el-Haşimî, el-Basrî, Katabü’t-Tabakati’l-Kebîr, Tahkik: Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l-İshancî, Kahire 2001.İBRAHİM, Hasan, İbrahim, İslam Tarihi, Mektebetü’n-Nahda, Mısır 1996.KÖSE, Murtaza, Sosyal Siyaset Kavramı ve Ömer b. Abdülaziz, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (75-97), Sayı: 34, 2010. NUMÂNÎ, Şiblî Mevlana, Hz. Muhammed, Çeviren: Yusuf Karaca, İz Yayıncılık, İstanbul 2005.NU’AYMÎ, Selim, Hariciliğin Doğuşu, Din Siyaset İlişkisi, Haz: Adnan Demircan, Beyan Yayınları, İstanbul 2000.ÖZ, Şaban, İslam Siyaset Geleneğinde Bir Şaz, İlahiyat Araştırma Dergisi, (57-68) Sayı 5, 2016. SARIBIYIK, Mustafa, İslam Siyaset Düşüncesinde Hilafet Kurumunun Aşılamayan Sorunları Üzerine Bazı Mülahazalar, 169-185, Şarkiyat Mecmuası, Sayı 23, 2013.TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Tarihü’t-Taberî, Tahkik: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Darü’l-Mearif, Mısır.VAROL, Bahaüddin, Emeviler’in, Hz. Ali ve Taraftarlarına Hakaret Politikası Üzerine, İstem, Yıl:4, Sayı: 8, 2006, s. 83- 107.YAKUBÎ, Ahmed b. Ebî Ya’kub el-Abbasî, Tarih’ül-Yakubî, Matbei’l-Beril, Leiden 1883.YİĞİT, İsmail, Mevâli, DİA, c.29.