Casusluk Faaliyetlerinde Motiflerin İncelenmesi: İran İslam Cumhuriyeti Örneği (1979-2019)

Bu çalışma, İran İslam Cumhuriyeti (İİC) aleyhine, 1979 yılından günümüze, İİC vatandaşlığına sahip olan ve casuslukla suçlanan kişilerin casusluk faaliyetini gerçekleştirmekteki motifleri (Motivasyon, Güdü, Saik, İtki) ile bu motiflerin şekillendiği arka planın, açık kaynaklar üzerinden, incelenmesine odaklanmıştır. ‘İnsanlar maddi-manevi karşılığının verilmesi halinde casusluk yapmaktadırlar.’ hipotezi ile yola çıkılmış, ‘O halde İİC’de bazı insanları potansiyel bir casus durumuna getiren motifler nelerdir? şeklinde bir araştırma sorusu belirlenmiştir. Ardından, İran İslam Devrimi’nden sonra bahis konusu ülkeye yönelen casusluk vakaları ele alınarak bu vakaların ontolojisi üzerinden casuslukla suçlanan kişilerin hangi türde motivasyonlarla hareket ettikleri irdelenmiştir. Toplanan nitel verilerin incelenmesinden elde edilen bulgulardan motifler belirlenmiş ve bunlar çalışmanın sonunda bir sınıflandırmaya tabi tutularak genellemeler yapılmıştır. Sözkonusu sınıflandırma, ABD (Amerika Birleşik Devletleri) ölçeğinde yapılan mevcut bir çalışma ile karşılaştırmalı analize tabi tutulmuştur.Bunlar yapılırken bir taraftan da Devrim Rehberi’nin istihbarat faaliyetleri için görevlendirdiği ve özünde Rehber’e bağlı; İstihbarat Bakanlığı-Vaja, İstihbarat Servisi-VEVAK, İran’daki müesses nizamın teminatları konumunda bulunan DMO (Devrim Muhafızları Ordusu) ve Besiç Teşkilatı hakkında da bilgiler aktarılmıştır. Dini temelli bir devlet olarak İİC’nin, sayılan bu teşkilatlar vasıtasıyla hangi türde faaliyetleri ve aksiyonları casusluk olarak algıladığı, bunun karşısında casusluk faaliyetleriyle olan mücadelede ne türde enstrüman ve yöntemlerden faydalanmaya çalıştığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Vaka etüdleri esnasında, İİC aleyhine casusluk vakalarında, ağırlıklı olarak çifte vatandaşlığa sahip kişilerin bu durumunun, onların angajmanlarında bir kaldıraç olarak kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu sebeple, önemli olduğu ve kilit bir noktada durduğunun farkına varılan ‘Çifte Vatandaşlık’ kavramına da detaylarıyla yer verilmiştir. İlaveten, İran’ın Batılı kimi ülkelerce uygulamada tutulduğunu iddia ettiği ‘Yumuşak Yıkım’ hususu kavramsallaştırılmıştır. Bu kapsamda başta ABD ve İsrail olmak üzere bazı Batılı devletlerce İran’ın hedefe konulmasının nedenlerine de değinilmiştir.Bu çalışma; casusluk faaliyetlerinin İİC tarafından nasıl tanımlandığı, yorumlandığı, ilgili mevzuatlarla hangi müeyyidelerin getirildiği, casuslukla nasıl mücadele edildiğini belirlemeyi ve tüm bunlara karşın casusluk faaliyetlerinde bulunan veya casuslukla suçlanan kişilerin motivasyonlarının neler olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çifte Vatandaşlık, İran, Casusluk, Motif, Yumuşak Yıkım

Analysis of Motives in Spy Activities: The Example of Islamic Republic of Iran (1979-2019)

This study focuses on the study of the background of these motifs (Motivation, Motive, Impulse) against the Islamic Republic of Iran and the background of these motifs in carrying out espionage activities since 1979.Hypothesis was set out with the hypothesis that “People are spying if their material and spiritual value is given.” A research question was determined. Then, after the Iranian Islamic Revolution, the cases of espionage against the country in question were examined and the motivations of the people accused of espionage were examined through the ontology of these cases. The motifs were determined from the findings obtained from the analysis of the qualitative data collected, and these were subjected to a classification at the end of the study and generalizations were made. This classification was subjected to comparative analysis with an existing study on the US (United States) scale.While these are being done, on the one hand, the Supreme Leader is assigned to the intelligence activities and is essentially connected to the Guide; Intelligence Ministry-Vaja, Intelligence Service; VEVAK, which is the guarantees of the institutional order in Iran; Information about the IRGC (Islamic Revolutionary Guard Corps) and the Basij Organization were also transferred. It has been tried to reveal what kind of activities and actions the Iran as a religious-based state perceives as spying through these organizations, and what kind of instruments and methods it tries to use in the fight against espionage activities.During case studies, it was understood that in spying cases against Iran, this situation of people with "Double Citizenship" was used as a leverage in their engagement. For this reason, the concept of 'Double Citizenship' is also given in detail, which is important and realized that it stands at a key point. In addition, the issue of 'Soft Demolition', which Iran claims to be kept in practice by some Western countries, is conceptualized. In this context, the reasons for the targeting of Iran by some Western states, especially the USA and Israel, were also mentioned.This work; It aims to determine how espionage activities are defined by Iran, interpreted, what sanctions are brought in by the relevant legislation, how to fight spying and what is the motivation of people who are engaged in espionage or accused of espionage.

Keywords:

Iran, Espionage, Motif, Double Citizenship, Soft Demolition,

PDF

___

Acar Ünal. İstihbarat, Ankara:Akçağ Basım Yayın 2011
Boz, Hakan. İstihbarat Örgütleri, İran İstihbarat ve Güvenlik Bakanlığı: Vevak, Ankara:Kripto Yayınları, 2014
Chelkowski, Peter ve Dabashi, Hamid. Bir Devrimi Sahnelemek İran İslam Cumhuriyeti’nde Propaganda Sanatı, (Çev.Anıl Birer), İstanbul:The Kitap, 2018
Collins, Alan. Çağdaş Güvenlik Çalışmaları, (Çev. Nasuh Uslu), İstanbul: Role Akademik Yayıncılık, 2017
Demir, Yeşim. “İran’a Uygulanan Yaptırımlara Alternatifler”, Diplomatik Gözlem Dergisi, Aralık 2018
Farzam, Rahimullah, (2019), “İran Dış Politikasında Devrim Muhafızlarının Rolü, İran Araştırmaları Merkezi Güz 2019 Seminerleri, Ankara 2019
İran Araştırmaları Merkezi, İRAM Güz 2019 Seminerleri, Ankara 2019
Jenkins, Tricia. CIA ve Hollywood, Teşkilat Sinema ve Televizyonu Nasıl Biçimlendiriyor? (Çev.Ertan Yılmaz), İstanbul:Matbuat Yayın Grubu, 2014
Koç, Mehmet. İran’da Devlet Yapısı ve Temel Kurumları-I Devrim Rehberliği, İran Araştırmaları Merkezi Analiz Çalışması, Ankara, 2018
Koç, Mehmet. İran’da Devlet Yapısı ve Temel Kurumları-II Yürütme Erki, İran Araştırmaları Merkezi Analiz Çalışması, Ankara, 2018
Koç, Mehmet. İran’ın Siyasi Suçlar Kanunu, İran Araştırmaları Merkezi Perspektif Çalışması, Ankara, 2018
Koç, Mehmet. Halkın Mücahitleri Örgütü, İran Araştırmaları Merkezi Raporu, Ankara, 2019
Oran, Baskın. Siyasi Tarih 1918-1990, Ankara: İmge Kitabevi, 1991
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM)-YTB Uluslararası Öğrenci Akademisi Bahar Dönemi, Ankara:2019
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Ortadoğu Seminerleri: Güz Dönemi, Ankara:2019
Özdağ, Ümit. İstihbarat Örgütleri, Ankara: Kripto Basın Yayın Dağıtım, 2014
Smith W.Thomas Smith Jr. Encyclopedia of the Central Intelligence Agency, New York:Facts On File, Inc. 2003
Türkol Berkay Sadi. Büyük Kulaklar, İstanbul:Kariyer Yayıncılık 2010
Yiğit, Dilek. “Avrupa Birliği’nin İran Yaptırımlarını Bypass Planı”, Diplomatik Gözlem Dergisi, Aralık 2018
İnternet Kaynakları
Murat Tekek, “İran ve Arap Baharı”, 12.02.2012, http://www.tuicakademi.org/iran-ve-arap-bahari/
Murat Tekek, “İran’ın Kartları”, 16.05.2012, http://www.tuicakademi.org/iranin-kartlari/
Murat Tekek, “İran’ın Suriye Israrı”, 16.05.2013, http://www.tuicakademi.org/iranin-suriye-israri/
http://www.vaja.ir/Portal/home
http://hoghoogh.com.online.fr/
“Defectors Debriefing Themselves”, 26/06/1988, https://www.nytimes.com
“İran, Türkiye üzerinden Mossad’a bilgi veren vatandaşını astı.”, Egemen Gazetesi, 29 Aralık 2010, http://www.egemengazetesi.com
“Iran sentences man to death for spying for Israel”, 30 Haziran 2008, https://www.reuters.com
“Iran hangs 'Israel spy' over nuclear scientist killing”, 16 Mayıs 2012, https://www.bbc.com
“Siyonist İsrail casusuna idam cezası!..”, 26 Aralık 2017, https://www.milligazete.com.tr
“Iran Kills 2 for Spying for Israel, US” 19 Mayıs 2013, http://www.israelnationalnews.com
“IRAN: Intelligence Ministry claims to arrest 30 alleged CIA spies”, 21 Mayıs 2011, https://latimesblogs.latimes.com
“İran’daki CIA İstihbarat Ekibi’nin Tespiti”, http://shabestan.ir
“İran: CIA'ya bağlı 17 casus tutuklandı”, 22 Temmuz 2019”, https://tr.sputniknews.com
“1984: Ten members of the Tudeh party”, 25 Şubat 2017, http://www.executedtoday.com
“The Exposure of Noureddin Kianouri in Iran”, 26 Kasım 2015, http://explorethefact.blogspot.com
“Ehsan Tabari, Prominent Former Communist, Dies In Tehran”, 30 Nisan 1989, https://apnews.com
“İstihbarat Bakanlığı’ndan Anti-Casus Sergisi; Telefonla Casusluktan Elit İşe Alım Yöntemlerine”, Bülten No: 1295752, https://www.khabaronline.ir
“Iranian nuclear scientist Shahram Amiri executed for treason”, 7 Ağustos 2016, https://www.bbc.com
“Yargı sözcüsü: Anoush Ashouri, Ali Johari ve Aras Amiri casusluk için 6 yıl hapse mahkum edildi.”, 27 Ağustos 2019, http://www.rfi.fr/fa
“Journey to freedom: Hamid’s return home”, 24 Eylül 2014, https://globalnews.ca
“From businessman to ‘spy’: a Canadian-Iranian man’s ordeal in Tehran’s Evin Prison”, 4 Aralık 2013, https://www.amnesty.org
“The Updated Identities of 38 Prisoners with National-Security Charges in Ward 7 of Evin Prison”, 6 Eylül 2019, https://www.en-hrana.org
“Iran executed a former defense ministry contractor for 'spying for the CIA,' state media says”, 22 Haziran 2019, https://edition.cnn.com
“Iran sentences U.S.-Iranian man to death for spying”, 9 Ocak 2002, https://www.reuters.com
“Jason Rezaian convicted in secret Iran espionage trial, Washington Post says”, 12 Elim 2015, https://www.theguardian.com
“Iran's jailed dual nationals and their uncertain fate”, 1 Ekim 2019, https://www.bbc.com
“Iran upholds prison term for official convicted of spying”, 11 Kasım 2018, https://apnews.com
“Briton, 76, has been in Iranian jail for 4 years on spying charges”, 14 Ekim 2015, https://www.theguardian.com
“Iran sentences British charity worker to 5 years in jail for espionage”, 22 Ocak 2017, https://www.dw.com
“Iran sentences one man to death, jails two others for spying for the United States”, 1 Ekim 2019, https://www.abc.net.au
“Iran jails two, including UK dual national, for spying for Israel”, 27 Ağustos 2019, https://www.aljazeera.com
“Iran executes defence ministry contractor over spying for CIA”, 22 Haziran 2019, https://www.aljazeera.com
“İran'da CIA casusu kimdi?”, Haber Kodu: 1916371, http://irdiplomacy.ir
“İran'da CIA casusluğundan idama onay”, 04 Şubat 2020, https://www.milliyet.com.tr