Timurlularda Yeme İçme Kültürü

Timurlular zengin bir yemek kültürüne sahipti. Bu zengin kültürün oluşmasında, Timurluların kurulduğu ve yayıldığı coğrafyalarda yaşayan toplumların yeme içme kültürleri etkili olmuştur. Bu makale, Timurluların saray ziyafetlerindeki yeme içme kültürünü ele almaktadır. Ziyafet sırasında herhangi bir karışıklığa mahal verilmemesi adına belirli teşrifat usulleri uygulanmış ve ziyafete katılanlara yapılan yemek sunumları, Türk-Moğol geleneklerinin tesiri altında gelişen Timurlu adetlerine göre yapılmıştır. Ziyafetlerde, her türlü yiyecek ve içeceklerin hazırlanmasından sunulmasına kadar görev alan memurlar, yemek teşkilatı, teşrifat usulleri ve Timurlu adetlerinden bahsedilmiştir. Görevli memurların yetki ve sorumlulukları, katılımcıların ziyafet alanındaki yerleşimleri ve sunumlardaki çeşitli ritüeller örneklemelerle ortaya konulmuştur. Son olarak, Timurlu saray sofraları ve ziyafetlerini süsleyen her nevi yiyecek ve içeceklerden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Timurlular, Ziyafetler, Teşrifat, Yeme İçme Kültürü

The Culture of Eating and Drinking in Timurids

Timurids had a rich food culture. The eating and drinking cultures of the societies living in the geographies where the Timurids were founded and spread were effective in the formation of this rich culture. This article deals with the eating and drinking culture of the Timurids at the palace banquets. In order to avoid any confusion during the banquet, certain ceremonial procedures were applied and the food presentations made to those attending the banquet were made according to the Timurid customs developed under the influence of Turkish-Mongolian traditions. In the banquets, the officials who took charge from the preparation of all kinds of food and beverages to the presentation, the food organization, the procedures of the ceremony and the Timurid customs were mentioned. The authorities and responsibilities of the officers, the placement of the participants in the banquet area, and the various rituals in the presentations are illustrated with examples. Finally, all kinds of food and beverages that adorn the Timurid palace tables and banquets are mentioned.

Keywords:

Timurids, Banquets, Ceremony, Eating and Drinking Culture.,

PDF

___

Aka, İsmail, Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447), TTK Yayınları, Ankara, 1994.
Alan, Hayrunnisa, “XV-XVI. Asırlarda Orta Asya’da İhraç Ürünü Olarak Meyveler”, Meyve Kitabı, (Ed. Emine Gürsoy Naskali-Dilek Herkmen), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2006, ss. 473-482.
Alan, Hayrunnisa, Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular (1360-1506), Ötüken Yayınları, İstanbul, 2007.
Barthold, Wilhelm, Uluğ Beg ve Zamanı, (Çev. İsmail Aka), TTK Yayınları, Ankara, 1997.
Çetin, Altan, “Memluk Devletinde Yemek Kültürüne Genel Bir Bakış”, Milli Folklor, 18/72, 2006, ss. 107-117.
Devletşah Semerkandî, Tezkiretü’ş-Şuarâ (Şair Tezkireleri), (Çev. Necati Lugal), Pinhan Yayınları, İstanbul, 2011.
Doerfer, Gerhard, Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, I, Wiesbaden, 1963.
Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi, (Çev. A. Sait Aykut), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
Ebu Bekr-i Tihranî, Kitab-ı Diyarbekriyye, (Çev. Mürsel Öztürk), TTK Yayınları, Ankara, 2014.
Gazi Zahirüddin Muhammed Babur, Vekayi Babur’un Hâtıratı, II, (Çev. Reşit Rahmeti Arat), TTK Yayınları, Ankara, 1987.
Gıyâseddîn b. Humâmeddîn el-Hüseynî Hândmîr, Târîh-i Habîbü’s-Siyer fî Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer, III, (Nşr. Muhammed Debîr Siyâkî), Tahran, 1362.
Gıyâseddîn b. Humâmeddîn el-Hüseynî Hândmîr, Târîh-i Habîbü’s-Siyer fî Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer, IV, (Nşr. Muhammed Debîr Siyâkî), Tahran, 1380.
Honchell, Stephanie, The Story of a Drunken Mughal: Alcohol Culture in Timurid Central Asia, Unpublished Phd Thesis, The Ohio State University, 2015.
İbn Havkal, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, (Çev. Ramazan Şeşen),Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2014.
İbni Arabşah, Acâibu’l-Makdûr (Bozkırdan Gelen Bela), (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2012.
İstoriya Kazahstana v Persidskih İstoçnikah (Mu’izz al-Ansab), III, Almatı, 2006.
Judith Goode, “Yemek”, (Çev. Fatih Mormenekşe), Millî Folklor, 17/67, 2005, ss. 172-176.
Kemâlüddîn Abdurrezzâk Semerkandî, Matla’-ı Sa’deyn ve Mecma’-ı Bahreyn, II/I, (Nşr. Abdülhüseyn Nevâî), Pejuheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî, Tahran, 1383.
Manz, Beatrice Forbes, Timurlenk (Bozkırların Son Göçebe Fatihi), (Çev. Zuhal Bilgin), Kitapyayınevi, İstanbul, 2006.
Mevlâna Sefieddin Muhammed b. Mahmud b. Fahreddin Mesihî el-Fuşencî, Emir Timur (İbretu’n-Nâzırîn), (Çev. Ahmet Özturhan), Efeakademi Yayınları, İstanbul, 2021.
Muînüddîn Muhammed Zemçî-i İsfizârî, Ravzâtü’l-Cennât fî Evsâf-ı Medîne-i Herât, I, (Tsh. Muhammed Kâzım İmâm), Tahran, 1339.
Nizamüddin Şâmî, Zafernâme, (Çev. Necati Lugal), TTK Yayınları, Ankara, 1987.
Ruy Gonzâlez de Clavijo, Timur’un Hayatı- Kadiz’den Semerkant’a Seyahatler, (Çev. Zeynep Ertan), Pozitif Yayınları, İstanbul, 2008.
Şerefüddîn Alî Yezdî, Zafernâme, I-II, (Nşr. Muhammed Abbâsî),Tahran, 1336.
Şihabeddin b. Fazlullah el-Ömerî, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım (Mesâliku’l-Ebsâr), (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2014.
Tacü’s-Selmânî, Tarihnâme, (Çev. İsmail Aka), TTK Yayınları, Ankara, 1988.
Yüksel, Musa Şamil, Timurlularda Din-Devlet İlişkisi, TTK Yayınları, Ankara, 2009.