Ortaçağ Seramik Sanatı Bağlamında Karacahisar Kalesi Seramikleri

Karacahisar Kalesi Eskişehir Merkeze 7 km. mesafede, deniz seviyesinden yaklaşık 1010 metre yükseklikte Ankara, İstanbul, Kütahya ve Seyid Gazi yollarına hâkim konumlu bir ortaçağ kalesidir. Konumu itibari ile son derece stratejik bir kale olan Karacahisar’da arkeolojik verilere göre 7. yüzyıldan itibaren bir iskân olduğu anlaşılmaktadır. 1288 yılında Osman Gazi tarafından fethedilerek Osmanlı topraklarına katılan Karacahisar, kaynaklara göre 1299 yılında ilk hutbenin okunduğu kaledir. Erken Osmanlı yerleşim arkeolojisi ve kuruluş dönemi tarihi açısından son derece önemli bir kale olan Karacahisar’daki ilk bilimsel çalışmalar 1999 yılında yüzey araştırmaları ile başlamış, 2001 yılından itibaren arkeolojik kazılarla devam etmiştir. Karacahisar Kalesi’nde 1999-2015 yılları arasında gerçekleştirilen yüzey araştırmaları ve kazılar ağırlıklı olarak iç sur alanı ile giriş kapısı ve çevresinde gerçekleştirilmiş, mimari doku ile birlikte çok sayıda küçük buluntu ele geçmiştir. Söz konusu çalışmalarda sikkeler ile birlikte en yoğun buluntu grubu seramiklerdir. Tarihsel veriler ve özellikle kalede bulunan sikkelerin referansı ile 14. yüzyılda yoğun bir iskana sahne olduğu anlaşılan kaledeki seramikler de ağırlıklı Erken Osmanlı dönemi özellikleri göstermektedir. Bizans seramikleri ile birlikte Osmanlı Beyliği’nin erken dönemlerine tarihlenen ve geçiş dönemi seramikleri olarak tanımlanan seramik örnekleri de arkeolojik çalışmalarda tespit edilen buluntular arasındadır.

Anahtar Kelimeler:

Karacahisar, Kale, Osmanlı, Seramik, Ortaçağ, Arkeoloji

Karacahisar Castle Ceramics in the Context of Medieval Ceramic Art

Karacahisar Castle is 7 km from Eskişehir Center. It is a medieval castle at an altitude of about 1010 meters above sea, dominating the Ankara, Istanbul, Kütahya and Seyid Gazi roads. It is understood that Karacahisar, which is an extremely strategic castle due to its location, has been inhabited since the 7th century according to archaeological data. Karacahisar, which was conquered by Osman Gazi in 1288 and joined the Ottoman lands, is the castle where the first sermon was read in 1299, according to sources. The first scientific studies in Karacahisar, which is an extremely important castle in terms of early Ottoman settlement archeology and the history of its establishment, started with surface surveys in 1999 and continued with archaeological excavations since 2001. The surveys and excavations carried out in Karacahisar Castle between 1999-2015 were mainly carried out in the inner city wall area, the entrance gate and its surroundings, and many small finds were found together with the architectural texture. Along with the coins, the most dense group of finds in the mentioned studies is ceramics. The ceramics in the castle, which is understood to have been the scene of intense settlement in the 14th century, with the historical data and especially the reference of the coins found in the castle, also show the features of the Early Ottoman period. Along with Byzantine ceramics, examples of ceramics dated to the early periods of the Byzantine and Ottoman Principalities and defined as transitional ceramics are among the finds found in archaeological studies.

Keywords:

Karacahisar, Castle, Ottoman, Ceramic, Medieval, Archeolog,

PDF

___

Altınsapan, Erol ve Gerengi, Ali, “Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazı Çalışmalarında Bulunan Bir Grup Sikke”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.5 S.58, 2017, s. 1-9.
Altınsapan, Erol ve Palalı, Meydan, Osmanlı Beyliğinin Kurulduğu Yer, Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazı Buluntuları (2011-2014), Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul, 2018.
Altinsapan, Erol, Demirel Gökalp, Zeliha, Yilmazyaşar, Hasan ve Gerengi, Ali, “2011-2014 Kazıları Işığında Eskişehir Karacahisar Kalesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.3, C.10, 2015, ss.621-633.
Armstrong, Pamela “Byzantine and Later Settlements in Eastern Phokis”, British School at Athens, S.84, 1989, ss.1-47.
Armstrong, Pamela and Günsenin, Nergis “Glazed Pottery Production at Ganos”, Anatolia Antiqua, 1995, p.179-201.
Arthur, Paul, Bizans ve Türk Dönemi’nde Hierapolis (Pamukkale), (Çev. Nalan Fırat), Ege Yayınları, İstanbul, 2006.
Âşikpaşazâde, Osmanlı Tarihi (1285-1502), Haz. Necdet Öztürk, 1. Baskı, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2013.
Attaleiates, Mikhael. Tarih, (Çev. Bilge Umar), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2008.
Bikic, Vesna, Gradska Keramika Beograda (16–17. vek), Beograd 2003.
Blackman, M. James and Redford, Scott “Neutron Activation Analysis of Medieval Ceramics from Kinet, Turkey, especially Port Saint Symeon Ware”, Ancient Near Eastern Studies, C.XLII, 2005, ss.83-186.
Böhlendorf Arslan, Beate, “Die Beziehungen Zwischen Byzantinischer und Emiratszeitlicher Keramik”, Ortaçağ’da Anadolu: Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2002, ss.135-156.
Böhlendorf Arslan, Beate, Glasierte Byzantinische Keramik aus der Türkei I-III, Ege Yayınları İstanbul, 2004.
Böhlendorf Arslan, Beate, “Keramikproduktion im byzantinischen und türkischen Milet”, ISTMITT, 58, 2008, ss.371-407.
Burlot, Jacques, Waksman, Sylvia Yona, Bellot-Gurlet, Ludovic, Simsek Francı, Gulsu, The glaze production technology of an early Ottoman pottery (mid-14th(?)-16th century): The case of “Miletus Ware”, Journal of Archaeological Science: Reports, S.29, 2020, ss.1-11.
Bursalı, Muradiye, Eskişehir Karacahisar Kalesi Sgrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2007.
Crane, Howard, “Some Archaeological Notes on Turkish Sardis”, Muqarnas, (4), 1987, ss.43-58.
Danys, Katarzy, “Glazed Pottery of The 9th-16.th Centuries from Old Dongola”, Dongola 2015-2016: Fieldwork, Conservation and Site Management, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2019, ss. 203-225.
Doğer, Lale, “Daskyleion II: Hisartepe/Daskyleion Kazısı Bizans Seramikleri Prof. Dr. Tomris Bakır’a Armağan, Ege Yayınları, İstanbul 2014.
Doğer, Lale and Armağan, Muhsine Eda, “Byzantine Glazed Pottery Finds from Aigai (Aiolis) Excavations”, Glazed Pottery of The Mediterranean and The Black Sea Region 10th-18th Centuries (Ed. Sergei Bocharov, Veronique François, Ayrat Sitdikov), 2, Stratium, Kazan, 2017, ss.107-133.
Doğer, Lale ve Armağan, Muhsine Eda “Amorium, Yukarı Şehir İç Sur Alanı Kazısından Geç Ortaçağ Sırlı Seramikleri Üzerine İlk Gözlemler”, Art-Sanat, S.14, 2020, ss.71-110.
Doğru, Halime, “Karacahisar Kalesi ve Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundaki Önemi”, Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir, 2001, ss.121-122.
Parman, Ebru, “Eskişehir Karacahisar Kalesi 2001 Yılı Kazı Çalışmaları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara 2003, ss.69-79. Fehervari, Geza, Ceramics of the Islamıc World: in the Tareq Rajab Museum, L. B. Tauris Publishers, London-Newyork, 2000.
François, Veronique, “Les ateliers de céramique byzantine de Nicée/Iznik et leur production (Xe-début XIVe siècle)”, Bulletin de correspondance hellénique, C.121 S.1, 1997, ss.411-442.
François, Veronique, “Elements Pour L’histoire Ottomane d’Aphrodisias: La Vaisselle de Terre,”, Anatolia Antiqua, S.IX, 2001, ss.147-190.
Gompertz, George M., Celadon Wares, Faber & Faber, London 1980.
Gök Gürhan, Sevinç, Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri), Basılmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2007.
Gök Gürhan, Sevinç “Beylikler Dönemi’ne Ait Sgraffito Teknikli ve Tek Renk Sırlı Kaplar (Manisa Gülgün Hatun Hamamı Buluntuları)”, Sanat Tarihi Dergisi, C.XVII S.2, 2008, ss.59-83.
Gök Gürhan, Sevinç, “1995-2009 Yılları Arasında Beçin Kazısı’nda Ortaya Çıkarılan Seramiklerin Değerlendirilmesi”, Sanat Tarihi Dergisi, C.XVIII S.2, 2009, ss.45-70.
Gök Gürhan, Sevinç, “2007-2008 Yıllarında Balat İlyas Bey Külliyesi’nde Yapılan Kazı ve Temizlik Çalışmalarında Ortaya Çıkarılan Seramikler”, Balat İlyas Bey Külliyesi (Ed. M. Baha Tanman, Leyla Kayhan Elbirlik), MAS Matbaacılık, İstanbul, 2011, ss.301-332.
Gök, Sevinç, “2020 Yılı Kütahya Kalesi Kurtarma Kazısı”, Kütahya Arkeoloji, Sanat Tarihi ve Tarih Araştırmaları, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 2021, ss.91-118.
Grube, Ernst, Islamic Pottery of The Eighth To The Fifteenth Century in The Keir Collection. Faber and Faber Limited, London, 1976.
Grube, Ernst, Cobalt and Lüstre: The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art, Oxford University Press United States, 1994. Güneş, Cüneyt, Bizans Anadolusu’nda Askeri ve İdari Bir Sistem: Thema Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2021.
Doğru, Halime, “Osman Bey’in İlk Fethi: Karacahisar Kalesi Yüzey Araştırması 1999”, 18. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara 2001, ss.41-50.
Haddon, Rosalind Anne Wade, Fourteenth Century Fine Glazed Wares Produced in The Iranian World, and Comparisons with Contemporary Ones From The Golden Horde and Mamlūk Syria/Egypt. PhD Thesis. SOAS, University of London, 2011.
Hayes, John W., Excavations at Saraçhane in Istanbul: The Pottery, 2, Princeton University Press, Washington, 1992.
İnalcık, Halil, "Karacahisar / Karacaşehir Üzerinde Bir Belge”, VIII. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, Ed. Nurcan Abacı, Lulu Press, Morrisville 2006, ss.9-12.
İnanan, Filiz, “Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı Sırlı Bizans Seramik Buluntularının Ön Değerlendirmesi”, TÜBA-AR, S.15, 2012, ss.147-160.
İznik, Erkan, “Eski Çağda Sessiz Bir Anadolu Kenti Dorylaeum”, Kepikeç, 2003, ss. 65-76.
İznik, Erkan, "Roma İmparatorluk Döneminde Dorylaeum'un Genel Görüntüsü", I. Uluslararası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Yapı (12-15 Mayıs 2004), T. C. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Eskişehir, 2004, ss. 369-380.
Burlot, Jacques, Waksman, Sylvie Yona, Böhlendorf Arslan, Beate, Vroom, Joanita, JAPP, Sarah and Teslenko, Iryna, (2017). “The Early Turkish Pottery Productions in Western Anatolia: Provenances, Contextualizatıon and Techniques”, XIth Congress AIECM3 on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics Proceedings (19-24 October 2015), 1, Koç University, Ankara, 2017, ss.27-430.
Jenkins, Marilyn, Raqqa Revisited: Ceramics of Ayyubid Syria, The Metropolitan Museum of Art, New York 2006.
Skylitzes, John, A Synopsis of Byzantine History: 811-1057, 3. (Çev. John Wortley), Cambridge University Press, Cambridge, 2010.
Karasu, Bekir, Andaş, Ülkü Melda ve Ak, Gizem, “Celadon Glazes”, El-Cezeri Fen ve Mühendislik Dergisi, C.6 S.2, 2019, ss.388-413.
Karasu, Yunus Emre, Komana Anadolu Selçuklu Çağı Seramikleri, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2020.
Karasu, Yunus Emre, “Komana Örneği Üzerinden Anadolu Selçuklu Dönemi Kırım Seramik Ticareti ve Usta Göç Hareketliliği”. Karadeniz Araştırmaları. C.XVIII S.71, 2021, ss.717-733.
Karasu, Yunus Emre, “Niğde/Tyana (Kemerhisar) Kazısı Türk-İslam Dönemi Seramikleri”. Sanat Tarihi Yıllığı, S.31, 2022, ss.1-41.
Karasu, Yunus Emre ve Şen, Korkmaz, Malatya Battalgazi İlçesinde Bir Seramik Üretim Merkezi: Şehabiyye-i Kübra Medresesi Kurtarma Kazısı (Çini, Seramik, Fincan, Lüle), Ege Yayınları, İstanbul 2022.
Kınnamos, Ioannes Kınnamos'un Hıstorıa'sı (1118-1176), (Yay. Haz. I. Demirkent), Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara, 2020.
Köroğlu, Gülgün, “Glazed Pottery from Cyprus and the Hatay-Çukurova Region in the Mersin-Yumuktepe Excavations”, Çanak Byzas 7 (Ed. Beate Böhlendorf Arslan, Ali Osman Uysal, Johanna Witte Orr), Ege Yayınları, İstanbul, 2007, ss.441-456. Lıghtfoot, C. S., “Amorium Excavations 1993: The Sixth Preliminary Report”, Anatolian Studies, S.44, 1994, ss.105-128.
Macioszek, Amelia, “Celedons in China, Their Fustat Finds, And Imitations in The Islamic World”, The Artistic of Non-European Cultures, Tako, 2012, ss.31-47.
Maktal Canko, Dilek, “İzmir Kadifekale (Smyrna Akropolisi) Bizans Sarnıcı Buluntusu (2015) Seramik Örneği Işığında Geç Bizans Sırlı Seramiklerinde Heksagram (Davus Yıldızı) Sembolü”, Akademik Hassasiyetler, S.6, 2019, ss.85-107.
Mason, Robert B., “Criteria fort he Petrographic Characterization of Stonepaste Ceramics”, Archaeometry, C.37 S.1, 1995, ss.307-321.
Mason, Robert B. and Tite, M. S., “The Beginnings of Islamic Stonepaste Technology”, Archaeometry, C.36 S.1, 1994, ss.77-91.
Neşrî, Mehmed, Cihannümâ - Osmanlı Tarihi (1288-1485), (Haz. N. Öztürk), Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
Mercangöz, Zeynep, “Kuşadası, Kadıkalesi’nde Geç Bizans Çağı Ticari Üretimlerine İlişkin Arkrolojik Bulgular”, Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar: Kuşadası Yakınındaki Kadıkalesi Kazıları Işığında Anaia Ticari Üretiminden Yansımalar (Ed. Zeynep Mercangöz), Ege Yayınları, İstanbul, 2013, ss.25-58.
Meriç, Zeynep Adile ve Ekin Meriç, Aygül, “2012-2019 Yılları Arasında İznik Roma Tiyatrosu’nda Bulunan Bizans Sırlı Seramiklerinin Değerlendirilmesi”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.54, 2021, ss.49-66.
Khoniates, Niketas, Hıstorıa (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri) Niketas, (Çev. F. Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2020.
Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi: Osmanlı Tarihi (1288-1502), (Haz. N. Öztürk, Bilge), Kültür Sanat, İstanbul 2014.
Özkul Fındık, Nurşen, İznik Roma Tiyatrosu Kazı Buluntuları (1980-1995) Arasındaki Osmanlı Seramikleri, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
Özkul Fındık, Nurşen, “Human Figures on Ceramics from Misis in Medieval Anatolia”, Glazed Wares: as Cultural Agents in the Byzantine, Seljuk, and Ottoman Lands, Anamed, İstanbul, 2021, ss.215-233.
Öztaşkın, Muradiye, “Eskişehir Karacahisar Kalesi Ortaçağ Seramiklerinden Bir Grup: Yeşil ve Erguvan Lekeli Seramikler”, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (14-16 Ekim 2009), Ege Yayınları, İstanbul, 2010, ss.525-535.
Öztaşkın, Muradiye, “Byzantine and Turkish Glazed Pottery Finds from Aphrodisias,” Glazed Pottery of The Mediterranean and The Black Sea Region 10th-18th Centuries (Ed. Sergei Bocharov, Veronique François, Ayrat Sitdikov), 2, Stratium, Kazan, 2017, ss.165-188.
Palalı, Meydan, Eskişehir Karacahisar Kalesi 2011-2014 Yılları Kazı Buluntuları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2015.
Papanikola-Bakirtzis, Dimitra, Mavrikiou, Fofo N. and Bakirtzis, Charalambos, Byzantine Glazed Pottery in The Benaki Museum, Benaki Museum. Atina 1999.
Parman, Ebru, “Edirne Arkeoloji Müzesinde Bulunan Enez 1990 Yılı Bizans Sırlı Keramikleri”, Anadolu Araştırmaları, S.14, 1996, ss.391-414.
Redford, Scott, “Portable Palaces: On the Circulation of Objects and Ideas about Architecture in Medieval Anatolia and Mesopotamia”, Medieval Encounters, S.18, 2012, ss.382-412.
Redlak, Malgorzata, “Syro-Egyptian Underglazed Painted Ceramics from Lom El-Dikka 13th-15th Century Study Report (2002/2003)”, Polish Archaeology in the Mediterranean, C.XV, 2004, ss.46-52.
Redlak, Malgorzata, “Egyptian imitations of Chinese celedon from the 14th-15th centuries found at Kom el-Dikka in Alexandria”, Polish Archaeology in the Mediterranean, C.XXVI S.1, 2017, ss.59-84.
Shinhee, Park, “Çin Seramiklerinin Yolcuğu”, Seramiklerin Kavşak Noktası-Türkiye: Doğu ve Batının Buluştuğu Yer, Kwon Doo Hyun, Kore 2007, ss.70-77.
Spieser, Jean Michel, Die Byzantinische Keramik Aus der Stadtgrabung von Pergamon. Walter de Gruyter, Berlin, 1996.
Stern, Edna, Toueg, Ron and Shapiro, Anastasia, “Mamluk and Early Ottoman Pottery from Ramla: Defining Local and Imported Fabrics”, Atiqot, S.96, 2019, ss.129-170.
Strabon, Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2000.
Şen, Korkmaz ve Karasu, Yunus Emre, Arkeolojik Veriler Işığında Bitlis Kale Kazısı Seramik Buluntuları (2018-2019 Yılı Kazı Dönemi), Ege Yayınları, İstanbul, 2021.
Theophanes, The Chronicle of Theophanes, (Çev. Harry Turtledove), University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1982.
Theophanes, Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister,Georgius Monachus ,Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, (Haz. I. Bekker, Impensis Ed. Weberi), Bonn 1838.
Tonghini, Cristina, Qal’at Ja’bar Pottery: A Study of a Syrian fortified site of the late 11th-14th centuries, Oxford University Press Unites States, 1998.
Uçar, Hasan, “Glazed and Unglazed Ceramics from the Excavations at the Edirne Palace (Saray-ı Cedîd-i Amire) in 2013 and 2014”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.10 S.19, 2020, ss.35-60.
Uçar, Hasan ve Uçar, Aygül, “Tire Kutu Han Kazısı Beylikler ve Osmanlı Dönemi Seramikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, C.XXVII S.1, 2018, ss.1-33.
Vroom, Joanita, “Medieval Pottery from the Artemision in Ephesus: Imports and Locally Produced Wares,” Spatantike und Mittelalterliche Keramik aus Ephesos (Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften), 2005, ss.17-28.
Waksman, Sylvia Yona and Spieser, Michel, “Byzantine Ceramics Excavated in Pergamon: Archaeological Classification and Characterization of the Local and Imported Productions by PIXE and INAA Elemental Analysis, Mineralogy, and Petrography”, Materials Analysis of Byzantine Pottery (Ed. Henry Maguire), Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, 1997, ss.105-134.
Watson, Oliver, Ceramics from Islamic Lands: Kuwait National Museum The Al-Sabah Collection, Thames &Hudson, 2004.
Watson, Oliver, “Revisiting Samarra: the Rise of Islamic Glazed Pottery”, Beitrage zur Islamischen Kunst und Archaologie, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 2014, ss.123-142.
Wılkınson, Charles K. Nishapur: Pottery of the Early Islamic Period, Metropolitan Museum of Art, New York, 1987.
Yenişehirlioğlu, Filiz, “İstanbul-Tekfur Sarayı-Osmanlı Dönemi Çini Fırınları ve Eyüp Çömlekçiler Mahallesi Yüzey Araştırmaları”, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Araştırma Sonuçları Toplantıları, (12), 1994, ss.535-566.
Yılmaz, Gülgün, “Edirne-Zindanaltı Kurtarma Kazılarında Bulunan Erken Osmanlı Seramikleri-I”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S.9, 2009, ss.25-42.
Yılmaz, Gülgün, “Ayasuluk Kalesi ve St. Jean Anıtı Kazılarında Bulunan Seramikler”, XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (18-20 Ekim 2012), 2, Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas, 2014, ss.863-871.
Yılmaz, Gülgün, “St. Jean (Aziz Yuhanna) Kilisesi Atrium Kazılarında Bulunan Seramik Eserler”, Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan, Ege Yayınları, İstanbul, 2015, ss.767-779.
Zhiyan, Li and Wen, Cheng, Chinese Pottery and Porcelain: Tradational Chinese Arts and Culture, Foreign Languages Press, Beijing, 1997.
Алядінова, Д.Ю., Тесленко, І.Б., Майко В.В., “кераміка з розкопок зольника османського періоду в портовій частині сугдеї (по матеріалам досліджень 2010 р.)”, Древняя и средневековая Таврика, 2015, ss.492-511.
Тесленко, И. Б., керамИка крыма Xv века, кИев: ИнстИтут археологИИ нацИональной академИИ наук украИны, 2021. Тесленко, і. Б., “виробництво полив’яного посуду в криму за часів улуг улусу”, археологія і давня історія України, 4 (29), 2018, ss.7-83.