İstanbul’un En Eski Tarihi Duvarları; Kara Surlarının Tarihi Süreç İçerisinde Değerlendirilmesi

Doğu Roma İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti’nin başkenti olan ve tarihî coğrafya olarak Haliç, Marmara denizi ve surların çevrelediği yarımadayı işaret eden İstanbul’da bilinen en eski sur, ünlü tarihçi Plinius’un bahsettiği, Sarayburnu’nda kurulmuş olan Lygos kentine ait olduğu bilinmektedir. M.Ö. 7. yüzyılda, yine aynı yerde, Hellas’tan gelen Dor kökenli Megaralılar, Byzantion denilen ikinci bir yerleşim yeri kurmuşlardır. Byzantion şehri, gerek Trakyalı komşularına, gerekse de Anadolu'dan ya da denizden gelen düşmanlarına karşı savunma amacıyla sonradan takviye edilse de, daha ilk yıllardan itibaren surlarla çevrilmek zorunda kalmıştır. Nitekim Akropolis, kendi surlarına daha geç bir dönemde kavuşmuştur. Dolayısıyla kentsel yaşamın sürekliliği ve güvenilir olması, surların sağlamlığıyla alakalıydı. Üç tarafı denizlerle kuşatılan şehrin istila edilmesi tehlikesinin en çok hissedildiği yerler kara tarafıydı. Bu nedenle tüm kara surlarına daha çok önem verilmiş ve çift sur sistemi, hendeklerle desteklenmişti. Bu makalede Kara Surları; tarihi ve arkeolojik açıdan incelenerek tarihi süreç içerisinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kara Surları, İstanbul Surları, Megaralılar, Doğu Roma, Bizans, Land Walls, Istanbul Walls, Megarians, Eastern Rome, Byzantium

The Oldest Historical Walls of Istanbul; Land Walls Evaluation in the Historical Process

It is known that the oldest known city wall in Istanbul, within the borders of the Golden Horn, Marmara Sea and the peninsula surrounded by the walls, as the capital of the Eastern Roman Empire and the Ottoman Empire, as a historical geography, belongs to the city of Lygos, which was founded in Sarayburnu, which the famous historian Plinius mentioned. In the 7th century B.C., the Megarians of Doric origin, who came from Hellas, established a second settlement called Byzantion in the same place. Although the city of Byzantion was later reinforced for the purpose of defense against its Thracian neighbors and its enemies coming from Anatolia or from the sea, it had to be surrounded by walls from the very first years. As a matter of fact, the Acropolis gained its walls at a later period. Therefore, the continuity and reliability of urban life were related to the strength of the walls. The places where the danger of invasion of the city, which was surrounded by seas on three sides, was felt the most, was the land side. For this reason, all the land walls were given more importance and the -double wall- system was supported by ditches. In this article, land walls; it has been examined in historical and archaeological terms and evaluated in the historic process.

Keywords:

Land Walls, Istanbul Walls, Megarians, Eastern Rome, Byzantium,

PDF

___

Akyürek, T. E., “I. Konstantin: Konstantinopolis’in Kuruluşu”, Aktüel Arkeoloji Dergisi, Sayı 37, 2014.
Asutay-Effenberger, N., “Surlar ve Kapılar”, Suriçi İstanbul Kitabı, İstanbul, 2017, s. 69-100.
Çapan, F. – Güvenç, B., “Kavimler Göçü ve Batı Roma İmparatorluğu’nun Çöküşü”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, Cilt 6, Sayı 18, Ankara, Kış-2017, s. 632.
Demirkent, I., “İstanbul”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul, 2001.
Durak, K., “Bizantion’dan Fatih’e”, Sur İçi İstanbul Kitabı, İstanbul, 2017, s. 21.
İnalcık, H., “İstanbul”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul, 2001.
Kuban, D., İstanbul Bir Kent Tarihi, Tarih Vakfı Yay., İstanbul, 2004.
Küçüksipahioğlu, B., “Bizans İmparatorluğu ve İstanbul”, Kültür Başkenti İstanbul, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yay., İstanbul, 2010.
Mango, C., Bizans Yeni Roma İmparatorluğu, Çev: Gül Çağalı Güven, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2007, s. 85.
M. Nicol, D., Bizans ve Venedik, Çev: Gül Çağalı Güven, Sabancı Üniversitesi Yay., İstanbul, 2000.
Müller-Wiener, W., İstanbul Topoğrafyası, Çev: Ülker Sayın, Yapı Kredi Yay., 4. Baskı, İstanbul 2016.
Ostrogorsky, G., Bizans Devleti Tarihi, Çev: Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2015.
Öztürk, H. S., “Konstantiopolis (İstanbul) Sur ve Kule Yazıtları”, İstanbul Araştırmaları Yıllığı, No:5, 2016.
Sav, M., “XIV. Bölgenin (Regio) Arkeotopografik Özellikleri Dâhilinde Mihrimah Sultan Külliyesi ve Devşirme Malzeme Kullanımı”, Vakıflar Genel Müdürlüğü Restorasyon Dergisi, Sayı 9, 2014, s. 94-114.
Schweinfurth, Ph., “İstanbul Suru ve Yaldızlı Kapı”, Belleten, Cilt 16, Sayı 62, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, Nisan 1952, s. 261-67.
Semiz, H. N., İstanbul Haliç ve Marmara Surları Belgeleme Çalışmaları, Tarihi ve Peyzaj Değerlerinin Korunmasına Yönelik Öneriler, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enst., İstanbul, 2014.
Soyal, H., Topkapı Sarayında Sur-i Sultani, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2021.
Van Millingen, A., Byzantine Constantinople: The Walls of The City and Adjoining Historical Sites, John Murray Publishing, London, 1899.
Yerasimos, S., İstanbul -İmparatorluklar Başkenti-, Çev: Ela Güntekin- Ayşegül Sönmezay, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2000.
Görsel: http://www.eskiistanbul.net/7010/kara-surlari-sebah-ve-joaillier-fotografi, Erişim Tarihi: 27.04.2022
Görsel: https://www.gezipedia.net/464-istanbul-surlari.html, Erişim Tarihi: 27.04.2022