Türkiye’deki bazı Sapsız meşe (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl.) tohum meşcerelerinin genel değerlendirilmesi

Meşe türlerinden biri olan sapsız meşe, Quercus petraea subsp. petraea, Quercus petraea subsp. iberica ve Quercus petraea subsp. pinnatiloba olmak üzere üç alt tür ile temsil edilmektedir. Bunlardan subsp. petraea, Bolu ve Kırklareli’deki 200 m yükseltilerde; subsp. iberica, İstanbul, Kastamonu, Artvin, Balıkesir, Bursa, Eskişehir, Kırklareli, Kütahya, Sakarya, Sinop, Tokat, Trabzon’daki 0-1600 m yükseltilerde; subsp. pinnatiloba ise Adana, Hakkâri, Bingöl, Elazığ, Hatay, İçel, Malatya, Kahramanmaraş, Muş, Tunceli, Van yörelerindeki 1200-2200 m yükseltilerde doğal yayılış göstermektedir. Türkiye’de sapsız meşe için Orman Genel Müdürülüğü (OGM) adına Orman Ağaçları Tohum Islah Araştırma Enstitüsünce dokuz adet tohum meşceresi tescil edilip Ulusal Kayıt (UK) numarası alınmış ve beşi sonra iptal edilmiştir. Halen tohum meşceresi vasfını taşıyan dördü; Elazığ-Tunceli-Nazımiye (UK no:289), İstanbul-Demirköy-Karacadağ (UK no:294), Bursa-Mustafakemalpaşa-Gürgendağı (UK no:326) ve Bolu-Mengen-Kaynarca (UK no:400)’dır. Bu çalışmada hem tohum meşceresi vasfını taşıyan ıslah tesislerinin özellikleri ve seçim kriterleri (ölçütleri) değerlendirilmiş hem de listeden çıkarılan beş tohum meşceresinin (Elazığ-Bingöl-Ilıca (UK no:290), Sakarya-Akyazı-Keremali (UK no:300), Bolu-Bolu-Ayıkaya (UK no:301), Bolu-Mudurnu-Sarıkaya (UK no:302) ve Zonguldak-Dirgine-Aksu (UK no: 297)) iptal gerekçesi ve özellikleri irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Islah, meşe, Sapsız meşe, tohum meşceresi

General evaluation of some Sessile oak (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl.) seed stands in Turkey

One of the oak species, known as sessile oak, is represented by three subspecies: Quercus petraea subsp. petraea, Quercus petraea subsp. iberica and Quercus petraea subsp. pinnatiloba. Among them, subsp. petraea is found at altitudes of 200 meters in Bolu and Kırklareli; subsp. iberica is distributed at altitudes ranging from 0 to 1600 meters in Istanbul, Kastamonu, Artvin, Balikesir, Bursa, Eskisehir, Kirklareli, Kütahya, Sakarya, Sinop, Tokat, and Trabzon; subsp. pinnatiloba, on the other hand, is naturally distributed at altitudes of 1200 to 2200 meters in Adana, Hakkari, Bingol, Elazig, Hatay, Icel, Malatya, Kahramanmaras, Muş, Tunceli, and Van regions. In Turkey, nine seed stands for sessile oak were registered and received National Registration (NR) numbers on behalf of the General Directorate of Forestry by the Research Directorate of Forest Tree Seeds and Tree Breeding. However, five of them were later cancelled. Four of them are still bearing the characteristics of seed stands: Elazig-Tunceli-Nazimiye (NR no:289), Istanbul-Demirkoy-Karacadag (NR no:294), Bursa-Mustafakemalpaşa-Gürgendagi (NR no:326), and Bolu-Mengen-Kaynarca (NR no:400). In this study, both the characteristics and selection criteria of breeding plants that possess the qualification of seed stand were evaluated, and the grounds for cancellation of the five delisted seed stands (Elazığ-Bingöl-Ilıca (UK no:290), Sakarya-Akyazı-Kremali (UK no:300), Bolu-Bolu-Ayıkaya (UK no:301), Bolu-Mudurnu-Sarıkaya (UK no:302) and Zonguldak-Dirgine-Aksu (UK no: 297)), as well as their features, were discussed.

Keywords:

Breeding, oak, Sessile oak, seed stand,

PDF

___

Boydak, M., Çalışkan, A., & Bozkuş, F. 2002. Dursunbey-Alaçam yöresi karaçamlarında (Pinus nigra subsp. pallasiana) tohum verimi ve değişimi. İstanbul Orman Fakültesi Dergisi, 52(2), 1-26.
Boydak, M., Çalışkan, S. 2014. Ağaçlandırma. Ormancılığı Geliştirme ve Orman Yangınları ile Mücadele Hizmetlerini Destek-leme Vakfı (OGEM-VAK), 413- 444 sayfa, İstanbul.
Genç, M. 2012. Silvikültürün Temel Esasları. S. Demirel Üniversitesi Yayın No:44, Isparta.
Gezer, A., Yücedağ, C. 2013. Orman Ağacı Tohumları ve Tohumdan Fidan Yetiştirme Tekniği, SDÜ Orman Fakültesi, Yayın No: 56, Isparta
OGM, 2008a. Taşkesti (Bolu) Orman İşletme Müdürlüğü, Sarıkaya (Yürse) Orman İşletme Şefliği, Orman Amenajman Planı/ Tohum Meşceresi Yönetim Planı
OGM, 2008b. Bolu (Bolu) Orman İşletme Müdürlüğü, Ayıkaya Orman İşletme Şefliği, Orman Amenajman Planı/ Tohum Meşceresi Yönetim Planı
OGM, 2008c. Dirgine (Zonguldak) Orman İşletme Müdürlüğü, Aksu Orman İşletme Şefliği, Orman Amenajman Planı/ Tohum Meşceresi Yönetim Planı
OGM, 2014. Demirköy (Kırklareli) Orman İşletme Müdürlüğü, Karacadağ Orman İşletme Şefliği, Orman Amenajman Planı/ Tohum Meşceresi Yönetim Planı
OGM, 2015. Akyazı (Sakarya) Orman İşletme Müdürlüğü, Keremali (Dokurcun) Orman İşletme Şefliği, Orman Amenajman Planı/ Tohum Meşceresi Yönetim Planı
OGM, 2017. Mustafa Kemal Paşa (Bursa) Orman İşletme Müdürlüğü, Gürgendağı Orman İşletme Şefliği, Orman Amenajman Planı/ Tohum Meşceresi Yönetim Planı
OGM, 2020 Ormancılık istatistikleri, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler (Erişim tarihi: 25.03.2022)
OGM, 2021. Orman Genel Müdürlüğü, Tohum ve Ağaç Islahı ile Tohum Üretimi Çalışmaları, Tamim no:7325, Ankara
OGM, 2022 Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Islah tesisleri, https://ortohum.ogm.gov.tr/Documents/Forms/AllItems.aspx?RootFolder=%2fDocuments%2fislah%5ftesisleri&FolderCTID=0x012000B2E4C64252896A4FBBF1D4DF0BB6AA58 (Erişim tarihi: 25.03.2022)
TÜBİVES, 2022 Türkiye Bitkileri Veri Servisi, http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php?sayfa=dizin&cins=Quercus (Erişim tarihi: 25.03.2022)
URL1, 2022. https://ortohum.ogm.gov.tr/Sayfalar/Islah-Tesisleri.aspx (Erişim tarihi:25.03.2022)
Ürgenç, S. 1967. Türkiye’de orman ağaçlarının islahında ilk merhale “tohum meşceleri”. İstanbul Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, XVII/2, 130-143.
Ürgenç, S. 1969. Namzet tohum meşcereleri seçim esasları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Sıra No:524, Seri No:50, İstanbul.
Ürgenç, S. 1998. Ağaçlandırma Tekniği. Orman Fakültesi Yayın No: 441, Emek Matbaacılık, İstanbul, ISBN: 975-404-446-5