MURAT ALAN, Ercan VELİOĞLU, Turgay EZEN, Sadi ŞIKLAR, Hikmet ÖZTÜRK

Anadolu sığla ağacı (Liquidambar orientalis Mill.) beş yaşlı fidanlarında bazı kantitatif karakterlerin çeşitliliği

Anadolu sığla ağacı yayılış alanının tamamında 18 populasyon örneklenmiş, bu populasyonlar moleküler belirteç yöntemi ile değerlendirilerek genetik çeşitliliği en yüksek dokuz adet populasyon (Bozdağ, Çetibeli, Değirmenyanı, Günlükbaşı, Günnücek, Kıyra, Köyceğiz, Yatağan, Yılanlı) belirlenmiştir. Belirlenen bu populasyonlardan örneklenen 16-27 arasında değişen ağaçtan tohumlar toplanmıştır. Toplanan tohumlarla yetiştirilen fidanlar kullanılarak tesadüf blokları deneme deseninde, tek ağaç parsel düzenlemesi ile 2009 yılında 25 bloklu bir deneme kurulmuştur. Her blokta toplam 223 aile yer almış; beşinci yaşta boy, göğüs çapı ve tepe tacı ölçülmüştür. Özelliklerin tamamında populasyonlar ve aileler arası farklılıklar istatistik olarak önemli bulunmuştur. Populasyonlar için farklı gruplara bakıldığında, genel olarak Bozdağ ile Yatağan populasyonları dışındaki populasyonlar bir grupta yer almışlardır. Ayrıca Bozdağ ve Yatağan populasyonları da birbirlerinden istatistik olarak farklılık göstermiştir. Populasyonlar arasında bulunan genetik mesafeler ve bu mesafelere göre oluşturulan benzerlik ağacında da Bozdağ ve Yatağan populasyonlarının farklı olduğu ortaya çıkmıştır. Aile ortalamaları kalıtım dereceleri ve standart hataları, göğüs çapı, boy ve taç çapı için sırasıyla 0,54 ± 0,09; 0,62 ± 0,09 ve 0,40 ± 0,10 genetik varyasyon katsayıları aynı sırayla % 13,4; % 9,1 ve % 7,1 bulunmuştur. Bulgular gen koruma açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Gen koruma, kalıtım derecesi, genetik varyasyon, adaptasyon, genetik mesafe

Diversity of some quantitative characters of Oriental sweet gum (Liquidambar orientalis Mill.) for five-year-old seedlings

Eighteen populations were sampled from the distribution area of Oriental sweet gum. The populations were evaluated by molecular markers method and chosen nine out of 18 population (Bozdağ, Çetibeli, Değirmenyanı, Günlükbaşı, Günnücek, Kıyra, Köyceğiz, Yatağan, Yılanlı) in terms of genetic diversity. Seeds were collected from 16-27 mother trees of these nine populations. Using seedlings grown with collected seeds, a common garden test was established in 2009. Randomized complete block design with the single-tree plot was used for the common garden test. A number of the block was 25 in the common garden test. A total of 223 families were included in each block, and the fifth-year height, breast height diameter, and crown diameter were measured. Statistically significant differences were found between populations for all the traits. When looking at different groups, Bozdag and Yatagan population were different from other populations in general. There was also a difference between Bozdag and Yatagan populations. The genetic distances between the populations and the neighborhood tree which were formed by genetic distances also showed that the most different populations were Bozdağ and Yatağan. The individual heritabilities and their standard errors were 0.54 ± 0.09, 0.62 ± 0.09 and 0.40 ± 0.10 for the height, breast height diameter, and crown diameter respectively, the additive genetic variation coefficients were also 13.4%, 9.1%, and 7.1%, respectively. The findings were evaluated in terms of gene conservation.

Keywords:

Gene conservation, heritability, genetic variation, adaptation, genetic distance,

PDF

___

Acatay, A. 1963. Sığla Ağacı (Liquidambar orientalis Mill.)’nın Türkiye’de Yayılışı, Yeni Tesbit Edilen Varyetesi ve Sığla Ağaçlarına Musallat Olan Böcekler. İ. Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 8, Sayı (2) :
Alan, M., Kaya, Z. 2003. EUFORGEN Technical Guidelines for genetic conservation and use for oriental sweet gum (Liquidambar orientalis). International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy.6p.
Cornelius, J. 1994. Heritabilities and additive genetic coefficients of variation in trees. Canadian Journal of Forest Research 24: 372-379.
Dieters, M. J., White, T. L., Littell, R. C., Hodge, G. R. 1995. Application of approximate variances of components and their ratios in genetic test. Theoretical and Applied Genetics 91: 15-24.
Efe, A. 1987. Liquidambar orientalis Mill. (Sığla Ağacı)’ın Morfolojik ve Palinolojik Özellikleri Üzerine Araştırmalar. İ. Ü. Orman Fakültesi. Dergisi Seri A. Cilt: 37, Sayı (2): 273-286.
Ekberg, I., Eriksson, G., Weng, Y. 1985. Between- and within-population variation in growth rhythm and plant height in four Picea abies populations. Studia Forestalia Suecica 167, 14 pp. Swedish University of Agricultural Sciences, Uppsala.
Eriksson, G., Black-samuelsson, S., Jensen, M., Myking, T., Rusanen, M., Skrøppa, T., Vakkari, P., Westergaard, L. 2003. Genetic variability in two tree species, Acer platanoides L. and Betula pendula Roth, with contrasting life-history traits. Scandinavian Journal of Forest Research 18 (4): 320-331.
Eriksson, G., Ekberg, I. Clapham, D. 2013. Genetics Applied to Forestry: An Introduction. Department of Plant Biology and Forest Genetics, SLU, Box 7080, 750 07 Uppsala, Sweden, pp. 206.
EUFORGEN, 2017. Eurepean Forest Genetic Resources Programme. http://www.euforgen.org/species/ (Ziyaret tarihi:29.12.2017).
Houle D (1992). Comparing evolvability and variability of quantitative traits. Genetics 130: 195-204.
Kayacık, H. 1981. Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, II. Cilt, Angiospermae (Kapalı Tohumlular), Dördüncü bası, 221s., İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No. 2766/287, İstanbul
Köse, N., Yılmaz, R. 2014. Liquidambar L. (Sığla ağaçları). Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları 2. Editör: Akkemik, Ü. Ankara, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü:138-140.
Ledig, F.T. 1986. Conservation strategies for forest gene resources. Forest Ecology and Management 14: 77-90.
OATIAM. 2016. Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Islah Tesisleri. https://ortohum.ogm.gov.tr/ (Ziayret tarihi: 30.12.2016).
O’brien, E. K., Mazanec, R. A., Krauss, S. L. 2007. Provenance variation of ecologically important traits of forest trees: implications for restoration. Journal of Applied Ecology 44: 583–593.
OGM (2015). Orman Genel Müdürlüğü. http://www.ogm.gov.tr/SitePages/OGM/OGMDefault.aspx (Ziayret tarihi: 31.12.2015).
Örtel, E. 1988. Sığla ormanlarımızın durumu. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi Cilt 17, sayı 194: 16-19.
Özdilek, A., Çengel, B., Kandemir, G., Tayanç, Y., Velioğlu, E., Kaya, Z. 2012. Molecular phylogeny of relict-endemic Liquidambar orientalis Mill. based on sequence diversity of chloroplast-encoded matK gene. Plant Systematics and Evolution 298:337-349.
SAS Institute Inc. (2002) SAS/STAT Users’ Guide. SAS Institute, Cary, NC, USA, pp.5121.
Topçuoğlu, A. 1968. Sığla ormanlarının ıslahı, bakımı, sığla yağı istihsali ve kıymetlendirilmesi. Orman Genel Müdürlüğü, Teknik Haberler Bülteni, Yıl:7, Sayı:28: 3-23.
Velioğlu, E., Kandemir, G., İcgen, Y., Çengel, B., Alan, M., Kaya, Z. 2008. Türkiye’deki sığla (Liquidambar orientalis Mill.) populasyonlarının genetik yapısının moleküler belirteçlerle belirlenmesi ve koruma stratejileri geliştirilmesi. Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Müdürlüğü Teknik Bülten No: 20. 43 s., Ankara.
Yanchuk, A. D. 2001. A quantitative framework for breeding and conservation of forest tree genetic resources in British Columbia. Canadian Journal of Forest Research 31: 566–576.
White, T. L., Adams, W. T., Neale, D. B. 2007. Forest Genetics. CABI Publishing, Cambridge, MA, USA, pp. 682.